‘Rijke landen hebben slavernij niet uitgebannen, ze hebben het probleem slechts verplaatst’

Als tiener ging de Australische Grace Forrest een paar maanden naar Nepal, waar ze vrijwilligerswerk deed in een kindertehuis. “Er woonden hier kinderen, waarvan de jongste nog maar drie jaar oud was, die waren gered van kinderhandel en seksuele uitbuiting. Die ervaring heeft mijn kijk op de wereld fundamenteel veranderd”, zegt ze via een videoverbinding vanuit Londen, waar ze woont. Sinds die ervaring zet ze zich in voor de afschaffing van de moderne slavernij.

Forrest was niet de eerste tiener die de wereld wilde verbeteren na een reis naar een ontwikkelingsland. Maar er was een groot verschil tussen Forrest en haar leeftijdsgenoten; ze komt uit een van de rijkste families van Australië. Haar vader Andrew Forrest is de oprichter van mijnbouwgigant Fortescue Metals en heeft een nettowaarde van ongeveer 25 miljard euro. Bij thuiskomst spoorde zijn dochter hem aan om te onderzoeken of er sprake was van slavernij in de toeleveringsketens van zijn bedrijf.

Hoe was het om je vader hiermee te confronteren?

“Ik ben opgegroeid in een gezin waar het vanzelfsprekend was om voor anderen op te komen. Ik heb van huis uit geleerd dat mensen met macht ook de verantwoordelijkheid hebben om het goede te doen. Daarom stond mijn vader er onmiddellijk voor open om zijn toeleveringsketens te onderzoeken, vooral omdat hij niet geloofde dat er iets was. Maar dat was waar, bij zeker twaalf leveranciers kwam dwangarbeid voor. Zijn bedrijf was toen heel open over wat het had gevonden en liet zien hoe dit in de toekomst zou worden voorkomen.”

Op achttienjarige leeftijd richtte Grace Forrest samen met haar vader de mensenrechtenorganisatie Walk Free op, met als doel de moderne slavernij aan de kaak te stellen. Transparantie over de toeleveringsketens van bedrijven om moderne slavernij zichtbaar te maken werd een van de belangrijkste pijlers van de organisatie. Mede dankzij de lobby van Forrest werd het in 2018 gesloten introduceerde een Australische wet dat bedrijven daartoe wettelijk verplicht zijn.

Forrest, nu dertig, is een invloedrijke mensenrechtenactivist geworden. In 2023 werd zij benoemd tot lid van de Mondiale Commissie voor moderne slavernij en mensenhandel, een internationale organisatie onder voorzitterschap van de voormalige Britse premier Theresa May. Walk Free wordt ook geïntroduceerd de mondiale slavernij-index, het eerste mondiale onderzoek dat moderne slavernij in kaart brengt. Volgens het laatste rapport uit 2021 leven bijna vijftig miljoen mensen in een vorm van moderne slavernij, een stijging van tien miljoen ten opzichte van 2016.

Hoe ziet moderne slavernij eruit?

“Moderne slavernij gaat over het systematisch ontnemen van iemands vrijheid. Het is een overkoepelende term voor verschillende vormen van uitbuiting zoals dwangarbeid, mensenhandel, schuldenslavernij waarbij iemand moet werken als onderpand voor een lening, seksuele uitbuiting en gedwongen huwelijken.”

Wie zijn de slachtoffers van moderne slavernij?

“Moderne slavernij treft de meest kwetsbaren in de samenleving, degenen wier rechten het minst worden beschermd. Minderheden, migranten en vooral meisjes en vrouwen worden het meest getroffen door moderne slavernij. In tijden van crisis worden hun rechten als eerste geschonden. Moderne slavernij is daarom in essentie een genderprobleem.”

Als mensen aan slavernij denken, denken ze niet meteen aan gedwongen huwelijken. Waarom is dit een onderdeel ervan?

“Gedwongen huwelijken worden pas de laatste jaren erkend als een vorm van moderne slavernij. Dit probleem werd in veel onderzoeken lange tijd over het hoofd gezien. Maar als iemand wordt gedwongen te trouwen, gratis huishoudelijk werk te doen en geen seksuele keuzevrijheid heeft, is dat absoluut een vorm van slavernij. In 2021 leefden ongeveer 22 miljoen mensen in gedwongen huwelijken. Dit probleem wordt groter als er crises in de wereld zijn, zoals de coronapandemie en de klimaatverandering. Somalië probeerde bijvoorbeeld kindhuwelijken vanaf de leeftijd van acht jaar opnieuw te legaliseren. Dit was een direct gevolg van de economische instabiliteit die door de pandemie werd veroorzaakt. Het risico van moderne slavernij neemt ook toe tijdens oorlogen.”

Kun je een voorbeeld geven van conflicten die moderne slavernij veroorzaken?

“Neem de oorlogen in Oekraïne en Gaza. Vorig jaar was ik in Kiev om te praten over dwangarbeid in het door Rusland bezette gebied. Er zijn ook veel kinderen ontvoerd vanuit Oekraïne naar Rusland, wat mensenhandel is. Maar ook kwetsbare Oekraïense vluchtelingen worden uitgebuit door werkgevers in Groot-Brittannië.

“Ik ben ook diep bezorgd over de mensenrechtenschendingen in Gaza en de Westelijke Jordaanoever. Palestijnen zijn altijd kwetsbaar geweest voor moderne slavernij als gevolg van de onderdrukking en bezetting van Israël. Ik werkte in Ramallah op de Westelijke Jordaanoever, waar we veel voorbeelden zagen van mensenhandel en dwangarbeid van arbeidsmigranten die in Israël werkten.”

Een beter bekend voorbeeld van moderne slavernij is de kledingindustrie. Fast fashion is zo goedkoop omdat de mensen die het maken worden uitgebuit.

‘Inderdaad. Een T-shirt mag niet goedkoper zijn dan een boterham. Gemiddeld wordt een katoenen overhemd door honderd handen aangeraakt om het te maken, en het overgrote deel van die handen is van meisjes en vrouwen. Daarom denk ik dat als je jezelf een feministe noemen zonder na te denken over de vrouwen die de kleding hebben gemaakt die je draagt, dat is geen echt feminisme.”

Toch blijven mensen het kopen. Waar ligt de verantwoordelijkheid om dit te stoppen, bij de bedrijven of bij de consumenten?

“De grootste verantwoordelijkheid ligt daar waar de meeste macht is: bij overheden en bedrijven. En dan moeten we vooral naar de rijkste landen ter wereld kijken. De G20, de twintig machtigste landen ter wereld, zijn verantwoordelijk voor 75 procent van de wereldhandel. Je kunt dus zeggen dat dwangarbeid over de hele wereld wordt veroorzaakt door de vraag van slechts twintig landen. Van al deze landen hebben er slechts enkele wetgeving om slavernij te voorkomen. Consumenten hebben ook een keuze, maar het is oneerlijk om de verantwoordelijkheid vooral bij hen te leggen. Ze hebben niet voor dit systeem gekozen.”

Nederland staat momenteel in de top vijf van landen waar moderne slavernij het minst voorkomt. Maar Nederland speelde een grote rol tijdens de historische slavernij. Heeft die geschiedenis vandaag de dag nog steeds effect?

“Ja. De slavernij mag dan officieel zijn afgeschaft, miljoenen mensen leven nog steeds in een vorm van slavernij. Het viel mij op hoe die geschiedenis expliciet werd erkend in de uitnodiging die ik kreeg van de organisatie Four Freedoms. Ik denk dat er weinig monarchieën zijn in de wereld die dit openlijk erkent en toegeeft dat deze geschiedenis onlosmakelijk verbonden is met de wereld waarin we nu leven. Sterker nog, het wordt toegegeven: we hebben de slavernij afgeschaft, maar we hebben het niet opgelost. Het probleem is alleen maar verplaatst. Een islamitische leider in Ghana zei ooit tegen mij: “Ooit werden onze mensen als handelswaar over de zee verscheept. Nu worden grondstoffen en producten over zee verscheept, gemaakt door onze mensen die vaak nog steeds in slavernij leven. Het is een nieuwe vorm van transatlantische slavenhandel.”

Delen





E-mail de redacteur