Met dit voorstel wil de Kamer meer aandacht voor suïcide

De meeste mensen die zelfmoord plegen, willen dat helemaal niet. Ze voelen zich eenzaam en wanhopig. Ze hebben het gevoel alsof ze vastzitten in een donkere tunnel waar geen licht kan binnendringen. Ze zien geen andere uitweg meer, al is die er vaak nog wel, zegt Renske Gilissen, hoofdonderzoeker bij hulplijn 113 Zelfmoordpreventie.

Vorig jaar pleegden 1.885 mensen zelfmoord – meer dan 5 per dag. Dagelijks doen minimaal 135 mensen een poging. En dan zijn er nog elke dag 500 mensen die de landelijke hulplijn 113 bellen. Zelfdoding komt veel voor onder jongeren onder de dertig. de meest voorkomende doodsoorzaak. “Het is een urgent onderwerp, maar het wordt niet serieus genoeg behandeld”, zegt Gilissen. “Pas als dat gebeurt, zullen we een daling van die aantallen zien.”

Niet alleen Gilissen vindt dit, maar ook een meerderheid van de Tweede Kamer. Dinsdagavond besprak de Kamer op initiatief van de ChristenUnie een voorstel – inmiddels ondertekend door zeven andere partijen – om het zelfmoordbeleid op te nemen in de Wet publieke gezondheid. De verantwoordelijkheid ligt bij de minister van Volksgezondheid, die aansprakelijk kan worden gesteld als er te weinig wordt gedaan. Er wordt ook structureel geld uitgetrokken: 10 miljoen euro voor gemeenten, 6,5 miljoen voor nationaal beleid.

Kamerleden toonden soms emotie in hun bijdragen of deelden persoonlijke verhalen. Derk Boswijk (CDA) sprak over een “uiterst gevoelig en delicaat onderwerp” dat mensen persoonlijk raakt. Hij vertelde over een klasgenoot die zelfmoord pleegde en ‘het knagende gevoel’ dat blijft: ‘Had ik het kunnen voorkomen?’ Don Ceder (CU) vertelde over “zijn maatje Michael”, die enkele jaren geleden onverwacht zelfmoord pleegde. “Bijna iedereen kent een verhaal als het mijne.”

Het is niet zo dat er nu niets wordt gedaan om zelfmoord te voorkomen. Sinds 2014 bestaat er een nationale zelfmoordpreventieagenda, waarin ruim vijftig organisaties samenwerken om het aantal zelfmoorden en pogingen terug te dringen. Er is ook een onderzoeksprogramma voor zelfmoordpreventie dat kennis verzamelt. “Maar er is geen garantie dat die politieke steun altijd zal blijven bestaan”, zegt 113-directeur Monique Kavelaars. Juist daarom noemt ze het voorstel ‘buitengewoon belangrijk. Het gebrek aan verplichting is nu verdwenen.”

Sinds 2013 is het aantal zelfmoorden stabiel gebleven op ongeveer 1.900 per jaar, waarvan 60 procent niet werd gecontroleerd door de geestelijke gezondheidszorg. En dus is er meer nodig: meer geld, maar ook meer aandacht. “Het taboe moet doorbroken worden”, zegt Kavelaars. Mensen die iemand kennen met suïcidale gedachten vinden het een lastig onderwerp. “Het gaat over leven en dood, en angst staat voorop. Maar vermijden helpt niemand. Zelfmoorden hebben een verwoestend effect op de directe omgeving.”

Schaamte

Mensen met suïcidale gedachten praten er zelf vaak niet over en zoeken geen hulp, zegt Renske Gilissen. “Ze schamen zich, ze voelen zich een last. Maar erover praten helpt.” Juist daarom moeten mensen in de directe omgeving (familie, vrienden, collega’s, maar ook zorgverleners, politieagenten en docenten) alert zijn.

Risicogroepen zijn onder meer voortijdige schoolverlaters en mannen met een uitkering. Gilissen: “Preventie begint dus bij het signaleren van verzuim op school en bij uitkeringsinstanties als het UWV.” Er is nog veel winst te behalen, zegt ze. Geestelijke gezondheidszorg zou op alle scholen in het leerplan moeten worden opgenomen. Wat doe je als je je somber voelt? Hoe ga je om met heftige gebeurtenissen? Maar ook: hoe begeleid je de andere studenten als iemand terugkeert na een zelfmoordpoging? Gilissen: “In de praktijk zie je dat niet iedere school dit voldoende doet.”

Preventie zou ook meer aandacht moeten krijgen van zorgverleners, door het een prominentere plek te geven in de opleidingen, zegt Kavelaars. Gemeenten kunnen bewustwordingscampagnes starten, informatieavonden organiseren en welzijnswerkers opleiden. Maar ze kunnen ook werken aan fysieke maatregelen, zoals hekken of andere veiligheidsmaatregelen op de baan. Vijftig gemeenten hebben al een eigen preventiebeleid. 113 biedt zelf toegankelijke online trainingen aan.

Lees ook
Waarom plegen zoveel mannen van middelbare leeftijd zelfmoord?

Niet iedereen is enthousiast over het CU-plan. De Raad van State (RvS) stelde eerder in een advies dat het voorstel “geen nieuwe elementen toevoegt aan het preventiebeleid” en “slechts de juridische verankering betreft”. De Raad van State stelt daarom “de meerwaarde van het voorstel in vraag”. Een slecht argument, vond D66. Wieke Paulusma: “Onze samenleving wordt dagelijks met dit grote probleem geconfronteerd en vraagt ​​om een ​​antwoord. Dit voorstel voorziet daarin.”

Ook bij de geestelijke gezondheidszorg zijn er lange wachtlijsten, waardoor mensen met zelfmoordgedachten geen hulp kunnen krijgen. Maar, zegt Gilissen van 113, juist daarom is preventie zo belangrijk. “En de geestelijke gezondheidszorginstellingen maken, als alles goed gaat, altijd ruimte voor acute suïcidaliteit.” De lange wachtlijsten zijn “moedeloos”, zei initiatiefnemer Mirjam Bikker (CU) voorafgaand aan het debat. “Maar dat is geen reden om te zwijgen en het taboe in stand te houden.”

U kunt over zelfmoord praten bij de hulplijn Zelfmoordpreventie 113. Telefoon 0800-0113 of www.113.nl.

Delen





E-mail de redacteur