[ad_1]
Leraren Duits zijn moeilijk te vinden. Dat is niet verwonderlijk als je ziet dat de keuze om een taal te studeren vooral wordt ontmoedigd. Het imago van Duitse en Franse studies moet veranderen.
Het is geen nieuws meer en toch staan de kranten er vol mee. Het lerarentekort is groot, groter, grootst. Dit is vooral pijnlijk zichtbaar bij moderne vreemde talen: Duits en Frans verdwijnen steeds vaker uit het curriculum, waardoor leerlingen kwalitatief hoogstaand taal- en cultuuronderwijs mislopen. Wie op school geen kwalitatief hoogstaand taalonderwijs krijgt, zal er niet voor kiezen om talen te gaan studeren. En degenen die de taal niet leren, worden geen leraar – de vicieuze cirkel is rond.
Om je een idee te geven: als docent-onderzoekers aangesloten bij de eerstegraads lerarenopleidingen van drie grote Nederlandse universiteiten leiden we dit jaar samen nog geen tien docenten Duits op. Veel te weinig om de scholen de komende vijf jaar enige verlichting te bieden.
Brug te ver
Hoe kan dat? Uit ons onderzoek naar de motivatie om Duits te studeren blijkt dat we belangrijke stakeholders over het hoofd zien: ouders en vrienden enerzijds en schoolleiders en leraren anderzijds. Uit onze gegevens blijkt dat genoeg leerlingen in het voortgezet onderwijs het leren van een taal leuk en uitdagend vinden. Bovendien ervaren zij de Duitstalige landen als politiek en cultureel fascinerend. Deze leerlingen gaan in de bovenbouw door met Duits vanwege de combinatie van uitdagende complexiteit en ontroerende schoonheid die gepaard gaat met het leren en ontdekken van een nieuwe taal en cultuur.
Maar kiezen deze studenten er ook voor om talen te studeren? Helaas lijkt dat een brug te ver. 95 procent van onze 336 deelnemers – leerlingen in het laatste jaar voor het eindexamen van het voortgezet onderwijs – heeft er nooit aan gedacht om Duits te gaan studeren. “Ik kwam er net achter dat ik eigenlijk heel weinig over de studie weet”, merkt een student op. Helaas is slechts 2 procent van de leerlingen door hun schoolbegeleider aangewezen om Duits te studeren. Zelfs taalleraren doen dit zelden: ongeveer 30 procent van de studenten heeft van een leraar Duits gehoord over de mogelijkheid van taalstudie.
Ouderlijk advies
Dat is een probleem, want de kennis en vaardigheden die je opdoet tijdens taal- en cultuurstudies zijn hard nodig in de complexe samenleving van deze eeuw. De nonnen van Vught met hun taalcursussen en slimme opleidingsinstituten met ‘klinieken in interculturele communicatie’ kunnen dit beamen: bedrijven en de overheid worden gedwongen hun werknemers keer op keer naar dure spoedcursussen te sturen. Nee, Engels is niet de enige taal die er wereldwijd toe doet.
Maar de pijn zit dieper. Een huidige student vertelt: “Ik heb rechten en Duits gestudeerd. Toen ik voor Duits koos, zeiden mijn ouders: ‘Daar heb je geen baan mee’. En: ‘Dan word je leraar!’” Dit staat niet op zichzelf. Veel leerlingen luisteren naar (ouderlijk) advies en kiezen voor ‘iets nuttigs’.
Cruciale levensfase
Later beseffen ze dat ze zelf geen carrière op de Zuidas ambiëren. Na enkele jaren studievertraging volgen sommigen uiteindelijk hun liefde voor taal en onderwijs. Ze moeten hun keuze nog verdedigen, zoals onze respondent zegt: “Het is allemaal neerbuigend. Ook om mij heen: ‘O, dan ga je het onderwijs in.’ Alsof dat de hel is!” Als je indruk wilt maken in het studentencafé, moet je blijkbaar psychologie (interessant), technische natuurkunde (moeilijk) of kunstmatige intelligentie (de toekomst, zeggen ze) studeren.
Dat beeld moet veranderen. Taaldocent zijn biedt niet alleen de mogelijkheid om je passie voor talen en culturen door te geven; Ook kun je jongeren begeleiden tijdens een cruciale levensfase. Als docent bereid je generaties voor op een wereld waarin niet alleen kunstmatige intelligentie een rol speelt, maar waarin je ook de ethische aspecten en gevaren van grote gegevens moet kunnen wegen. Juist nu hebben we baat bij jongeren die niet alleen zijn opgeleid tot expert op een specifiek taal- en cultuurgebied, maar ook kritisch maar empathisch hebben leren kijken naar hun positie als burgers van Nederland, Europa en de wereld.
Hard nodig
Gelukkig zien we in onze collegezalen studenten die er bewust voor kiezen om hun diepgewortelde interesse in taal na te streven. Ondanks de publieke opinie kiezen zij voor onderwijs. Maar het zijn er veel te weinig. Dus ouders, vrienden, schoolleiders en leraren: help jongeren bij het kiezen van een taalstudie. Wees trots als ze door willen gaan in het onderwijs. Ons land heeft ze hard nodig. Als we elk jaar minstens één Duitse leerling (en één voor Frans) uit elke middelbare school halen, hebben we dat lerarentekort binnen vijf jaar opgevuld.
Doris Abitzsch is junior universitair docent Duitse taal en cultuur aan de Universiteit Utrecht.
Eva Knopp is universitair docent Duitse Taal & Cultuur en Meertaligheid aan de Radboud Universiteit.
Marije Michel is hoogleraar Talenleren aan de Rijksuniversiteit Groningen.
[ad_2]
