[ad_1]
“En mag ik al iemand nomineren?”, wil sociaal psycholoog Jan Willem Bolderdijk meteen weten. De hoogleraar duurzaamheid & marketing aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) heeft al een kandidaat op het oog voor de Trouw Duurzaam 100 nieuwe stijl, dat tien maatschappelijke terreinen bestrijkt, waaronder kunst, sport en start-ups.
‘Ken jij Nooch? Een Nederlandse start-up die voor de schoenensector wil doen wat Tony Chocolonely deed in de chocolade-industrie.” Dus een duurzaam alternatief bieden, laten zien dat het anders kan, een strijdpunt voor de gevestigde orde. “Nooch-schoenen zijn volledig biologisch afbreekbaar”, zegt Bolderdijk. “Nadat je ze lang hebt gedragen, kun je ze in de tuin composteren.”
Bolderdijk juicht het toe als mensen en organisaties de moed tonen om een duurzaam voorbeeld te geven tegen de norm in. “De geschiedenis laat zien dat dwarsdenkers grote sociale veranderingen inluiden. Onze intuïtie zegt dat overheden en grote bedrijven de koers bepalen, maar het zijn koplopers die de voedingsbodem creëren en trends zetten.” Het belang van initiatieven die strijden om een plek in de brede Duurzame 100 kan moeilijk overschat worden.
Eerst alleen, maar na een tijdje doet iedereen mee
Een video die Bolderdijk graag laat zien om uitgebreide wetenschappelijke onderzoeken naar duurzaam gedrag samen te vatten, gaat over een man die ongeremd danst op een festival. Eerst op zichzelf. De mensen om hem heen kijken hem aan alsof hij gek is. Maar zijn enthousiasme werkt aanstekelijk. Anderen zullen meedoen. “Er is een omslagpunt. Op een gegeven moment wordt het sociaal lastig om niet mee te doen.”
Zo kan het ook werken bij de Duurzame 100-kandidaten. “Een persoon of groep die dingen anders doet, kan anderen mee krijgen.” Volgens Bolderdijk is de kracht van Duurzame 100-projecten het tastbare bewijs leveren dat het mogelijk is duurzame keuzes te maken.
“Door louter te bestaan ontnemen die initiatiefnemers de status quo de mogelijkheid om te zeggen: verandering is niet mogelijk. Groene inspirators ontnemen de bandbreedte voor excuses om niet van anderen te hoeven veranderen.”
Het is niet altijd gemakkelijk om een goed ‘groen’ voorbeeld te zijn. Duurzame 100-initiatiefnemers zorgen soms voor ergernis bij een grijze, conservatieve groep. “Een duurzame leider moet bereid zijn om met dat sociale ongemak om te gaan”, zegt Bolderdijk.
Er is moed voor nodig om de drempel te overschrijden
“Een misverstand is dat anderen de groene leiders afkeuren omdat ze het niet eens zijn met hun doel. Op een dieper niveau zijn ze dat vaak ook. Maar omdat ze de drempel nog niet zelf willen of kunnen overwinnen, wijzen ze duurzame doeners soms in eerste instantie af.” De sociaal psycholoog noemt deze reflex het ‘heilige boneneffect’.
Maar volharding wint, aldus de hoogleraar. Dat blijkt uit allerlei onderzoeken, waarbij een koploper – na aanvankelijk te zijn weggelachen – er uiteindelijk in slaagt om eerst een groep en vervolgens een menigte aan boord te krijgen met behoorlijk afwijkende keuzes.
“De crux is vaak: laat zien dat het kan. Niet schreeuwen ‘vlees is moord‘, maar bied een smakelijk vegetarisch alternatief. Dan ben je het meest geloofwaardig voor anderen.” Tegelijkertijd is het belangrijk dat duurzame denkers en doeners zich uitspreken over hun overtuigingen. Als iemand al zijn groene inspanningen schuchter voor zichzelf houdt, blokkeert die stilte mogelijke imitatie.
Zonder druk van buitenaf gebeurt er niet veel
Activisten die zich luidkeels verzetten tegen het hele fossiele systeem, zoals Extinction Rebellion (vorig jaar winnaar van de Duurzame 100), zijn onmisbaar voor brede duurzaamheid, zegt Bolderdijk. Wat nodig is, is een paradigmaverschuiving. Dit kan niet worden bereikt zonder druk van buitenaf. “Ik heb geen glazen bol, maar de geschiedenis leert dat partijen die aanvankelijk negatief werden behandeld, in de toekomst als helden zullen worden gezien, omdat ze een achterhaalde status quo hebben doorbroken.”
Duurzame pioniers maken de weg vrij voor anderen om op nieuwe manieren na te denken over keuzes die zij als normaal beschouwen. “Zeker in een tijd waarin veel mensen het gevoel hebben ‘dit klopt niet, verandering is noodzakelijk’, zoals in de klimaatcrisis, kan een voorloper impact maken.”
De verkiezingsresultaten, met de klimaatsceptische PVV en boerenbelangenpartij BBB als grote winnaars, zijn geen reden om aan te nemen dat het merendeel van Nederland geen motivatie voor duurzaamheid heeft, zegt Bolderdijk. “Veel mensen zijn daartoe bereid als ze de kans krijgen.”
Het is hoopvol dat duurzame leiders, zoals die uit de Duurzame 100, zullen doorgaan. “Als ze dat niet zouden doen, vanuit de misvatting dat anderen nooit duurzamer willen worden, dan zou dat pessimistische idee ironisch genoeg werkelijkheid worden.”
Lees ook:
Nominaties indienen voor de Duurzame 100
De nominaties voor de Duurzame 100 van 2024 beginnen. Iedereen kan kandidaten voordragen voor deze top vol duurzame projecten op het gebied van onderwijs, wetenschap, klimaat, energie, landbouw, eten, kunst, ontwerp, natuur, hergebruik, verspilling, Gezondheid, sport, religie, filosofie. Startups kunnen zich ook inschrijven.
[ad_2]
