[ad_1]
Terwijl Zuid-Nederland werd bevrijd, leefde Groningen tot half april 1945 onder het juk van nazi-Duitsland. Het is de laatste provincie die werd bevrijd na een bloedige strijd van 13 tot 16 april. Wil de Boer Photography heeft de foto’s ingekleurd en video’s van de Slag om Groningen.
In het najaar van 1944 zoemde ‘Oranje Boven’ door Nederland. De Sovjet-Unie wint snel terrein aan het oostfront. Na de moeilijke landing rukken de geallieerden op. België en het Zuiden zijn bevrijd. En nu staan ze aan de oevers van de Rijn met tienduizenden soldaten, tanks, vrachtwagens en kanonnen. Het kan niet lang meer duren voordat ook het Noorden wordt bevrijd en Duitsland capituleert.
Dit heeft ook de Duitse militairen in Nederland en hun sympathisanten bereikt, waaronder veel ‘verkeerde’ agenten uit Amsterdam en Haarlem. Op Dolle Dinsdag (5 september 1944) vluchtten ze massaal naar Duitsland uit angst voor represailles. . Voor velen van hen brengt die reis hen naar Delfzijl, waar ze hopen aan boord van de boot te gaan.
Als ze in Groningen aankomen, wordt duidelijk dat de bevrijding van Nederland niet zo soepel verloopt. Market Garden flopt. De geallieerde opmars kwam tot stilstand bij de grote rivieren. Ineens is vluchten naar Duitsland niet meer nodig en daarom melden de verkeerde agenten en NSB’ers zich bij de Groningen Veiligheidspolitie . Ze zijn blij met de versterking daar.
Belangrijke rol WA Scholtenhuis
Want de ontsnapte nazi’s zijn onbekend bij de plaatselijke verzetscentra in de stad en omgeving. Ze kunnen anoniem browsen, rondsnuffelen en infiltreren. Dat heeft grote gevolgen. Vlak voor het einde gaat Groningen de zwaarste periode van de oorlog in. Veel verzetsgroepen worden opgepakt en verzetshelden worden in groten getale opgepakt. Ze worden mishandeld, gemarteld, geëxecuteerd of gedeporteerd.
Het WA Scholtenhuis op de Grote Markt speelt een belangrijke rol in de jacht op Joden en verzetsleden. Het imposante gebouw is eigendom van de Veiligheidsdienst in beslag genomen en omgebouwd tot hoofdkantoor. Talloze verzetsstrijders, gevangenen en andere slachtoffers werden er tijdens de laatste oorlogswinter vastgehouden en bruut gemarteld. In die periode zou een van de SD-medewerkers zelfs hebben gezegd dat het maar goed was dat er rode loper op de vloer lag. ‘Dan heb je de vele plassen bloed niet gezien.’
Andere overlevenden vertellen over de gruwelijke badkuipmethode van het Scholtenhuis. De gevangene wordt ondergedompeld in het water totdat hij dreigt te stikken. Vervolgens wordt hij aan zijn haren omhoog getrokken in de hoop dat hij informatie prijsgeeft. Als dit niet gebeurt, wordt de gevangene opnieuw ondergedompeld.
De Slag om Groningen
Die verschrikking duurt voort tot aan de bevrijding van Groningen, die begint op 11 april. In de dagen en nachten die volgen komen de geallieerden dichter bij de stad. Het gerommel, de geweerschoten en de ontploffende granaten komen op een gegeven moment van alle kanten, vertellen ooggetuigen. In een laatste poging om de geallieerde opmars te stoppen, zetten de Duitsers grote delen van de provincie onder water. Zonder succes. De bevrijding van de stad begint op 13 april.
Destijds was Groningen als stad relatief ongeschonden uit de oorlog gekomen. Veel gebouwen staan nog overeind, relatief weinig mensen zijn omgekomen. Dat zal de komende dagen veranderen.
Ongeveer 7.000 Duitse soldaten, een kleurrijke verzameling parachutisten, luchtmachtsoldaten, leden van de Hitlerjugend en SS-ers, hebben zich verschanst in de stad en wachten op de 14.000 Canadese soldaten die uit het zuiden komen. Ze zijn niet van plan om Groningen zomaar op te geven.
Het wonder van d’Olle Grieze
Omdat de Canadezen vrezen dat de Duitsers zich snel zullen terugtrekken richting Delfzijl, schieten ze eerst op het oosten van de stad. Via de Paterswoldseweg komen ze vervolgens Groningen binnen. In de stad hebben ze te maken met veel sluipschutters, waardoor de stad huis voor huis moet worden veroverd.
Tijdens de Slag om Groningen braken door de zware beschietingen branden uit. Grote delen van de Grote Markt, Waagstraat, Guldenstraat en Oude Ebbingestraat gaan in vlammen op.
Zelfs de Martinitoren dreigt in te storten. De trots van Groningen staat vol met geavanceerde Duitse luisterapparatuur. De bezetter wil niet dat die technologie in handen van de vijand valt.
Er wordt daarom besloten om de toren op te blazen met meerdere tanks vol brandstof. Ze zijn zelfs naar boven gehesen zodat ze kunnen worden ontstoken. Het is dankzij de pleidooien van de bouwopzichter van d’Olle Grieze dat de Duitsers uiteindelijk nooit de lont hebben aangestoken.
Honderden doden
De Duitsers gaven zich uiteindelijk op 16 april 1945 over. Ze hebben geen keus. Ongeveer 130 Duitse troepen verloren het leven in de hevige gevechten, die vier dagen duurden.
De Canadese bevrijders telden bijna 45 doden als gevolg van de gevechten. En 106 Groningers kwamen om. Twee anekdotes van een Canadese luitenant laten zien hoe nijpend de situatie was na vier dagen vechten.
Ooggetuigenverslagen
‘Ik herinner me een grote kerel, een jaar of veertig. Iemands broer of vader. Hij droeg een oranje band en zat dus in het verzet. Met een buitgemaakte Duitse karabijn liep hij naar de voordeur om wraak te nemen op de vijand. in de open deur raakte een vijandelijke kogel hem in het hoofd. Eén minuut had niet langer de gewapende strijd geduurd van deze moedige man, die op het laatste moment zijn leven gaf voor zijn vaderland.
“Toen de kerkklokken begonnen te luiden, lag er nog een dood paard op de Grote Markt. Plotseling stroomde een menigte mensen het marktplein op, met messen en bijlen in de aanslag. Binnen een paar minuten was er niets meer over van het paard behalve de hoeven. Pas toen drong het tot me door hoe hongerig deze mensen eigenlijk waren.”
Het Scholtenhuis overleeft de bevrijding niet. Het gebouw blijft vrij van bommen en granaten, maar wordt door een woedende menigte in brand gestoken, waarmee symbolisch een einde komt aan de nazi-terreur.
Bronnen: De verhalen van Groningen, Archief Groningen, Geschiedenis, Andere tijden, en speciale dank aan Wil de Boer voor het inkleuren van de afbeeldingen. Volg de fotograaf op Instagram voor nog meer mooie en kleurrijke beelden van de Stedelijke geschiedenis.
[ad_2]
