Wim Wenders’ 3D-docu brengt je nader tot Anselm Kiefer

Na documentaires over Cubaanse muzikanten en modern ballet richt regisseur Wim Wenders nu zijn 3D-camera op de Duitse schilder Anselm Kiefer, net als hij in 1945 geboren, tussen de ruïnes van het Derde Rijk.

Een documentaire over een schilder in 3D. Dat klinkt als een toeristisch of vetmesterij. Maar wat als die schilder iemand is die in 3D werkt en zonnebloemen, verbrande bossen stro, halve fietsen en rollen lood op zijn schilderijen van 4 bij 8 meter ophangt? Bij Anselm Kiefer (1945) is alles groot: hij schildert vanaf een hoogwerker, zijn verfpot is een cementkuip, zijn penseel is een 50 cm lang plamuurmes en zijn ateliers zijn door de jaren heen steeds grotere fabrieksruimtes en terreinen geworden.

Voor zo’n kunstenaar is 3D geen gadget, maar de enige manier om zijn werk te laten zien alsof je er zelf bij was. Vanaf de eerste opname waarin Kiefer langs een enorm schilderij in zijn atelier fietst, voel je hoe overweldigend groot alles in zijn wereld is.

De filmdocumentaire Anselmus van de Duitse regisseur Wim Wenders zorgt 3D ervoor dat je met grote concentratie kijkt. Je oog wordt een dronecamera die strak op en neer beweegt door de enorme studio’s van Kiefer. Wenders vliegt je over het beeldenpark van Kiefer in het zuiden van Frankrijk, ter grootte van 80 voetbalvelden, vol wankele betonnen torens en ondergrondse en bovengrondse tentoonstellingsruimtes. Je reflecteert op kunstwerken en volgt hoe Kiefer, samen met enkele assistenten, schilderijen verwerkt met vuur en vloeibaar lood.

Het verhaal dat Wim Wenders vertelt over de wereldberoemde schilder is simpel. Geboren op 8 maart 1945 in Duitsland, opgegroeid in het gebombardeerde stadje Rastatt vlakbij de Franse grens. Als jongen speelde hij met puin tussen de ruïnes.

Later is Kiefer een van de jonge kunstenaars die worstelt met de Duitse stilte over het nazitijdperk. Hij is van mening dat Duitsland daardoor op oneerlijke wijze wordt afgesloten van eeuwenlange cultuur. In de fotoserie Besetzung hij fotografeert zichzelf in door de nazi’s bezette landen terwijl hij de Hitlergroet brengt. Hij wordt afgeschilderd als een fascist, maar wordt vooral buiten Duitsland bewonderd omdat hij de discussie versoepelt.

Zoals elke documentaire over een kunstenaar bevat Anselmus historische beelden, maar deze zijn door Wenders op creatieve wijze gecombineerd met nagespeelde scènes en nieuwe opnames. Hij toont nieuwsfragmenten in 2D op een tv-toestel dat je in 3D ziet. Zijn zoon speelt Kiefer overtuigend in enkele scènes als kunstenaar in de jaren zeventig – prachtige beelden van een winterveld.

Als Wenders vervolgens Kiefer filmt zoals hij nu is, grote sigaren rokend, rondlopend door zijn complex bij Parijs – een voormalig distributiecentrum – en de beeldentuinen in het Zuid-Franse Barjac, besef je dat het net zo’n totaalkunstwerken zijn als dat barokke paleis waar je hem zag. in een reconstructie als een 11-jarige jongen die door de gangen loopt. En ook het puin van 1945 is overal in zijn werk terug te vinden.

Wenders’ Anselmus is een fascinerende 3D-collage die het indrukwekkende werk van Kiefer tastbaar maakt. De structuur is thematisch, met veel ruimte voor sfeer. Wenders helpt je de kunstenaar, geobsedeerd door kunst, wetenschap, mystiek, mythen en literatuur, te volgen in zijn diepe emoties en duizelingwekkende associaties.