Brussel dreigt met miljoenen aan boetes als de overheid geen maatregelen neemt om weidevogels beter te beschermen. Dat kan gevolgen hebben voor boeren. Nederland moet moerassiger worden, zegt een expert.
Al jaren gaat het slecht met weidevogels in ons land. Vogelsoorten als de kemphaan zijn bijna uitgestorven en het aantal grutto’s is dramatisch afgenomen. De Europese Commissie is donderdag een procedure tegen Nederland gestart om het kabinet te dwingen extra maatregelen te nemen. Staatssecretaris Jean Rummenie (Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur) heeft de Tweede Kamer laten weten dat ze binnenkort met een plan komt.
De regeringspartij VVD zegt ‘zeer bezorgd’ te zijn. De partij dringt erop aan dat alle Europese natuurrichtlijnen worden uitgevoerd. ‘We krijgen een tik op de vingers’, zegt Kamerlid Thom van Campen.
De grootste bedreiging komt van vossen en steenmarters
Cor Pierik, BBB
Aanvullende maatregelen kunnen grote gevolgen hebben voor boeren. Een van de mogelijke maatregelen die de populatie van de grutto kan verbeteren, is bijvoorbeeld het verhogen van de grondwaterstand in landbouwgebieden. Dit gaat ten koste van de opbrengst van het perceel voor de boer.
De regeringspartij BBB zit niet te wachten op dergelijke maatregelen. “Dan moet de boer gecompenseerd worden voor het inkomensverlies”, zegt Kamerlid Cor Pierik. Hij wijst erop dat door klimaatverandering er eerder geoogst moet worden, wat slecht is voor de weidevogels die dan broeden. “De meeste boeren willen echt iets doen voor de natuur. Maar de grootste bedreiging komt van vossen en steenmarters, die wat ons betreft vaker geschoten moeten worden.”
Subsidies
In het hoofdakkoord van de regeringscoalitie is 500 miljoen euro uitgetrokken voor allerlei subsidies voor boeren die zich ook inzetten voor de natuur. De vraag is echter of dat genoeg is. Ambtenaren in Brussel wijzen erop dat de Europese Commissie al lang vindt dat de veestapel moet worden ingekrompen.
Als het plan van de regering na de zomer niet voldoet in de ogen van de Europese Commissie, kan ze zelf maatregelen voorstellen. De Commissie kan Nederland ook voor het Europese Hof dagen, dat ons miljoenen aan boetes kan opleggen. In Duitsland is onlangs een strengere mestwetgeving aangenomen om zo’n Europese boete te voorkomen.
In Nederland hebben opeenvolgende regeringen geprobeerd weidevogels te helpen. Maar ondanks miljoenen aan subsidies heeft dat weinig uitgehaald, concludeerde de Algemene Rekenkamer in 2021. In de twintig jaar daarvoor groeide de subsidie voor boeren om weidevogels te beschermen van 4,2 miljoen euro in 2001 naar 33,4 miljoen in 2020. Maar in dezelfde periode daalde het aantal broedparen van grutto’s van 60.000 naar 30.000. Dat aantal ligt nu onder de 20 duizend.
Vogelreservaten
Professor Theunis Piersma van onderzoekscentrum BirdEyes snapt wel waarom. Nederland heeft inderdaad vogelreservaten waar grutto’s nog broeden, maar ze zijn klein en lijden onder overbemesting en het gebruik van pesticiden in de omliggende gebieden. Veel eieren en jonge vogels worden ook opgegeten door roofvogels, vossen en zwerfkatten.
Volgens Piersma is het enige wat echt helpt om de weidevogel te redden, ingrijpen in de landbouwsector. “Grutto’s zijn moddervogels. Maar in veel landbouwgebieden is de grondwaterstand te laag, waardoor de grond uitdroogt. Ook wordt er alles aan gedaan om vroeg en vaak te maaien. De productie van gewassen wordt op peil gehouden met kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Dat leidt tot verdichting en afsterving van de bodem en bijvoorbeeld minder rode regenwormen. Daardoor hebben we minder insecten en minder vogels.”
Volgens Piersma is ingrijpen dringend nodig. “Niet omdat we per se de grutto moeten redden, maar omdat we de boeren moeten redden. Het systeem waarin zij nu vastzitten is onhoudbaar. De kwaliteit van de grond en het water gaat achteruit. Veel boeren zoeken al lang, maar echte overheidssteun komt maar langzaam. Ik vrees een framing waarin de belangen van de grutto tegenover het ‘algemene’ belang worden gesteld: we moeten de grutto absoluut redden uit Brussel en dat gaat ten koste van onze boeren. Het is andersom: om de landbouw in Nederland een toekomst te geven, moet het echt duurzamer. En dan gaat het vanzelf beter met weidevogels. De grutto wijst de weg!”
Om de landbouw in Nederland een toekomst te geven, moet deze echt duurzamer worden
Theunis Piersma, Rijksuniversiteit Groningen
Landbouworganisatie LTO wil nog niet reageren op de zogenoemde ‘inbreukprocedure’ van de Europese Commissie.
