En wat als rechts in Frankrijk en de VS lak heeft aan de staatsschuld?

Het was goed dat ze er met z’n zevenen aan werden herinnerd. De staatshoofden en regeringsleiders van de zeven grootste industrielanden, de G7, kregen vorige week in Italië van Larry Fink te horen dat hun staatsschuld onhoudbaar hoog wordt. Voor de G7 is dat gemiddeld 129 procent van het BBP – een cijfer dat zal zijn afgeleid van de prognoses van het IMF van april voor het jaar 2024.

Fink is niet zomaar iemand, anders zou je deze zeven mensen niet aan tafel krijgen. Zijn investeringsmaatschappij Blackrock is met afstand de grootste ter wereld, met 10.500 miljard dollar (10.000 miljard euro) aan belegd vermogen. Dus als hij zich zorgen begint te maken, kun je er zeker van zijn dat die stemming door een groot deel van de beleggingswereld wordt gevoeld.

Staatsschuld wordt op de financiële markten verhandeld in de vorm van staatsleningen (obligaties). Die markt is qua omvang ongeveer vergelijkbaar met de gehele wereldwijde aandelenmarkt. Maar omdat bijvoorbeeld de Duitse 10-jarige obligatie in 2032 lang niet zo sexy is als een aandeel in Apple, vliegen obligaties grotendeels onder de radar van het nieuws.

Een overheidslening heeft een vaste rente, die regelmatig aan de investeerder wordt betaald. Als de prijs van die overheidslening daalt, wordt die vaste rente relatief hoger vergeleken met de nieuwe, lagere prijs. En als de staat opnieuw wil lenen, verwacht de markt die nieuwe, hogere rente te ontvangen.

Recent voorbeeld van obligatiezenuwen: eerder deze maand riep de Franse president Macron plotseling parlementsverkiezingen uit, die al op 30 juni worden gehouden. Beleggers herinnerden zich de presidentsverkiezingen van 2022 en vooral die van 2017, toen een aanvankelijke nek-aan-nekrace tussen Macron en zijn rechtse rivaal Marine Le Pen onrust zaaide op de financiële markt.

Uit angst dat Le Pens Rassemblement National te losjes omging met de overheidsfinanciën, verkochten investeerders Franse staatsobligaties, waardoor de rente omhoog ging. Het verschil tussen de rente die Duitsland (het stevige anker van de eurozone) betaalde en de Franse rente steeg tot meer dan 0,7 procentpunt, iets boven het hoogtepunt van 2017. Frankrijk betaalt nu plotseling meer rente dan het kleine Portugal, een ongekend hoogtepunt in 20 jaar.

Hogere rentetarieven maken de staatsschuld minder houdbaar en er zijn al zorgen over de staatsschuld – zie Fink. Japan heeft de hoogste schuld, maar die wordt grotendeels gefinancierd door zijn spaarzame burgers. De echte olifant in de kamer is Amerika. De Amerikaanse staatsschuld is fors gestegen, vooral door allerlei belastingverlagingen en stimuleringspakketten onder presidenten Trump en Biden. Vergeleken met het begin van deze eeuw is de VS van een relatief lage schuld naar een hoge schuld gegaan in de rangschikking van grote industriële landen. Dat zie je hier:

Italiaanse omstandigheden in Washington, zou je kunnen zeggen. En dat maakt je nerveus. De Amerikaanse dollar is nog steeds de spil van het internationale financiële systeem, en Amerikaanse staatsobligaties zijn de wereldwijde maatstaf voor allerlei soorten rentetarieven en transacties – vooral omdat ze zo betrouwbaar zijn en een uiterst verhandelbaar onderpand. Zonder een functionerende Amerikaanse markt verliest de wereldeconomie een belangrijk anker.

Maar de verhandelbaarheid (liquiditeit) laat het de laatste tijd afweten. Er zijn meerdere keren geweest dat de markt een beetje vastliep – zoals eerder deze maand, toen een veiling van Amerikaanse staatsobligaties dreigde te mislukken vanwege gebrek aan interesse.

Ongeacht de gezondheid van de markt, is er gewoon de vraag of de Amerikaanse schuld uit de hand loopt. Het Congressional Budget Office, een onafhankelijke organisatie die de overheidsfinanciën bijhoudt, is niet gerustgesteld. Hier zijn drie recente scenario’s voor de staatsschuld. En voor je het weet, loopt het volledig uit de hand.

Wat te doen? Fink, de CEO van Blackrock, vertelde de G7 dat meer economische groei echt de enige optie is. Want hoe je de belastinginkomsten ook verhoogt of de uitgaven verlaagt, het zal niet genoeg zijn, zei hij.

Maar groei mag niet ten koste gaan van het klimaat. En als het gaat om het verhogen van belastingen of het verlagen van uitgaven, lijken de politieke opties in de VS beperkt.

Er is trouwens een alternatief scenario. De Amerikaanse econoom William Silber van de Stern School of Business in New York opperde in april dat Donald Trump, als hij in november de presidentsverkiezingen wint, zijn gebruikelijke tactieken zou kunnen gebruiken. Het dreigen met een faillissement is immers Trumps modus operandi. In 1991 zocht hij zijn toevlucht in een faillissementsprocedure om de buitensporige schulden van het Trump Taj Mahal-casino te herstructureren. In 1991 deed hij hetzelfde met het Trump Plaza Hotel, in 2004 met Trump Hotel and Resorts en in 2009 met Trump Entertainment Resorts.

Wat zou hem tegenhouden, zegt Silber, om hetzelfde te doen met de staatsschuld? Eerst niet betalen, en dan onderhandelen met investeerders om een ​​deel van de schuld af te schrijven. Ondenkbaar en ronduit catastrofaal. Maar er zijn de laatste tijd genoeg gekke dingen gebeurd.