Journalist Romy van Baarsen: ‘Ik wilde weten wie de gemaskerde mannen waren die vluchtelingen terugsturen. Dus ging ik swipen op Tinder’

Als hulpverlener op de Griekse eilanden zag Romy van Baarsen (30) een vluchteling borstvoeding geven. De vrouw verstopte zich in de bosjes, uit angst dat de gemaskerde mannen haar zouden vinden. Die mannen, wist ze, zouden haar en haar kind weer op een boot naar Turkije zetten.

Van Baarsen heeft vaker zulke illegale pushbacks gezien: vluchtelingen die al op het land zijn terugsturen naar zee zonder ze de kans te geven asiel aan te vragen. Ze vroeg zich vooral één ding af: wie zijn die mannen met bivakmutsen die vluchtelingen achtervolgen, arresteren en terugsturen naar zee?

Het antwoord op die vraag speelt een hoofdrol in de BBC-documentaire Dead Calm: Doden in de Middellandse Zee?die maandagavond werd uitgezonden door de BBC. Uit een analyse van de Britse omroep blijkt dat de Griekse kustwacht de afgelopen drie jaar de dood van minstens 40 mensen heeft veroorzaakt bij pogingen om bootmigranten uit de Griekse territoriale wateren te verdrijven. De kustwacht zou opzettelijk negen mensen overboord hebben gegooid, sommigen met hun handen vastgebonden.

Inmiddels heeft Van Baarsen de overstap naar de journalistiek gemaakt. “Ik hoop dat de documentaire de ogen van mensen weer opent”, zegt ze in een interview met NRC.

Hoe raakte je bij dit verhaal betrokken?

“In 2021 hoorde ik als hulpverlener al over vluchtelingen die op de eilanden werden gearresteerd en teruggestuurd. Ik besloot een aantal van die bootaankomsten bij te wonen. Daar hoorde ik de meest verschrikkelijke verhalen, bijvoorbeeld over een veertienjarig Syrisch meisje dat zo’n dorst had dat ze zeewater ging drinken. Vluchtelingen vertelden me dat hun eerste ervaring in Europa was dat ze in elkaar werden geslagen.”

Wat zag u gebeuren toen zo’n boot op het eiland aankwam?

“De vluchtelingen die aankomen, moeten naar een kamp. Daar kunnen ze zich registreren en vanaf dat moment kunnen ze niet zomaar worden teruggestuurd. Maar tussen het strand en het kamp ontvouwt zich eerst een kat-en-muisspel. Ze verstoppen zich in de struiken, proberen foto’s van zichzelf te maken die bewijzen dat ze zich echt op Griekse bodem bevinden. De gemaskerde mannen hebben de taak om ze op te sporen en nemen vaak hun mobiele telefoon mee om dat bewijs te vernietigen.”

Wie zijn die gemaskerde mannen?

“Dat is inderdaad de hamvraag. Je zou zeggen: als je lastiggevallen wordt door louche figuren, dan kun je naar de politie stappen. Maar de Griekse autoriteiten zelf zijn betrokken bij de pushbacks. Er is een NGO, Aegean Boat Report, die de pushbacks minutieus documenteert, maar dat wordt door de verantwoordelijke minister afgedaan als Turkse propaganda.

“Ik wilde echt weten wie de gemaskerde mannen waren, maar niemand wilde praten. Dus besloot ik op een gegeven moment om op Tinder te gaan swipen. En ja hoor, ik vond iemand die gemaskerd was op zijn datingprofiel. Hij bleek een commando van de speciale troepen te zijn. Ik sprak af om een ​​drankje met hem te doen. Ik nam dat gesprek op.

“De commando gaf toe dat hij op bevel van de minister werkt. Hij zei dat hij boten met een touw terug naar Turkije sleept en dat zijn eenheid gestraft was omdat ze een boot hadden gemist die op Samos was aangekomen. Hun taak is om te voorkomen dat ook maar één vluchtelingenboot ongehinderd kan aanmeren. De BBC gebruikte dat verhaal als een van de bewijsstukken in de documentaire.”

Wat hoopt u dat de documentaire zal bereiken?

“Ik hoop onder andere dat de Grieken niet langer wegkomen met hun hardnekkige ontkenningen. Na De New York Times een video van de mannen met bivakmutsen publiceerde, zei de verantwoordelijke minister dat het niet zijn opdracht was geweest en dat hij de actie onacceptabel vond. Hij beloofde een onderzoek, maar een jaar later is daar nog steeds niets van terechtgekomen. Daarmee deed hij het incident af als een op zichzelf staand incident, terwijl het structureel gebeurt. Justitieel onderzoek mislukte omdat de mannen uniformen zonder insignes droegen: ze konden dus niet worden geïdentificeerd, terwijl ze de vluchtelingen op een kustwachtboot terug naar zee brachten. De gemaskerde mannen moesten in opdracht van de autoriteiten werken. Nu konden we het bewijzen.”

Van Baarsen zag dat het Griekse pushbackbeleid soms families uit elkaar haalde. Zo sprak ze met een Syriër die zijn vrouw al bijna anderhalf jaar niet meer kon zien: zij was teruggestuurd, hij niet. En in een opvanghuis ontmoette ze een Somalisch meisje dat al twee jaar op deze manier van haar moeder gescheiden was. “Of je nu voor of tegen een streng migratiebeleid bent: niemand zou toch voorstander moeten zijn van het met geweld buiten de Europese grenzen zetten van vluchtelingen?”

De Griekse premier Kyriakos Mitsotakis, die ontkent dat zijn land pushbacks uitvoert, doet het erg goed in de verkiezingen. Willen de Grieken niet weten wat er gebeurt?

“Het verhaal dat het Griekse publiek te horen krijgt, is dat alleen mensen bij de grens worden tegengehouden, niet mensen die er al zijn. Griekse media worden onder druk gezet om niet te publiceren over de pushbacks. Degenen die dat wel doen, worden als leugenaars bestempeld. Het is niet voor niets dat Griekenland op de 88e plaats staat op de World Press Freedom Index van Reporters Without Borders, zelfs onder Hongarije.”

Ik hoop onder andere dat de Grieken niet langer wegkomen met hun hardnekkige ontkenningen

Is het niet ook eerlijk om te zeggen dat er geen gemakkelijke oplossing is?

“Zeker. Frontex, het Europees Grens- en Kustwachtagentschap, weet de oplossing ook niet. Na de grote bootramp van juni vorig jaar, voerde Griekenland een paar maanden minder pushbacks uit. En ja, dan raken de vluchtelingenkampen snel vol. Vluchtelingen weten ook wat er aan de hand is en dan doen ze er alles aan om Griekenland te bereiken.

“Ik heb de oplossing ook niet binnen handbereik. Maar wat we nu doen is families uit elkaar scheuren. Dat is blijkbaar Europa nu. Laten we die pijn tenminste erkennen.”

Delen





Stuur een e-mail naar de redactie