Met de blik van een ontwerper zien archeologische mysteries er anders uit

Jarenlang stond er een keramische kom verlaten in de opslagruimte van het Israel Museum in Jeruzalem. Hij was bijna honderd jaar geleden opgegraven in Tell Megiddo, een archeologische vindplaats in het noorden van Israël. De kom dateerde zeker uit de periode tussen de 18e en 16e eeuw v.Chr.

Maar waar het voor diende, was een raadsel. Wat dacht je van die vreemde, bekerachtige cilinder in het midden, met twee perforaties aan de onderkant? Uiteindelijk deden de archeologen wat ze vaak doen met dingen waarvan ze niet weten wat het is: ze noemden het een ‘cultobject’. ‘Maar totdat ik zeker wist wat het was, wilde ik het niet tentoonstellen,’ zegt Nurith Goshen, de huidige conservator van de Koper- en Bronstijd, via een videoverbinding.

De kom is nu te zien in het museum Hoogstwaarschijnlijkwaarvoor ontwerpers hebben geprobeerd archeologische mysteries op te lossen met hun kijk op objecten. “De kom zou onderdeel kunnen zijn geweest van een waterpijp,” zegt ontwerper Oded Friedland.

Twee jaar geleden stuitte hij toevallig op de kom en raakte vastbesloten om de functie ervan te achterhalen. “Als ontwerper denk ik aan gebruikers. Verder ben ik gewend om reverse engineeringen om te kijken welke aanwijzingen er in het object zelf verborgen zitten.”

Uit schetsen blijkt dat Friedland ook simpele oplossingen voor de kom bedacht. “De archeologen gingen ervan uit dat de kom helemaal rond moest zijn, maar er ontbreekt 30 procent. Er zou een tuit of een handvat hebben gezeten.”

Toen Goshen de resultaten zag, besloot ze een project met Friedland te organiseren en ontwerpers te vragen hun onderzoeksmethoden te gebruiken om de nog onbekende functie van tien archeologische objecten in de museumcollectie te vinden. “De methoden van archeologen en ontwerpers zijn deels vergelijkbaar. Waar ontwerpers met prototypes werken, doen wij archeologen aan experimentele archeologie met replica’s. Maar archeologen met hun wetenschappelijke standaarden zijn conservatiever; ontwerpers denken vrijer. Ze wijzen een idee niet af, maar omarmen het. Dat resulteert in een stroom van ideeën met meer mogelijkheden, zoals dat de kom van Megiddo onderdeel had kunnen zijn van een waterpijp.”

Het onderzoek van de ontwerpers leverde nog meer opmerkelijke ontdekkingen op voor Goshen. Ze geeft het voorbeeld van een keramische fles met een gebogen hals. “Die werd bijna honderd jaar geleden ontdekt in een grot in Beth Shemesh die als grafkamer was gebruikt. Voor archeologen die zich nu met zulke objecten bezighouden, is het voldoende om te weten dat de fles een fles is. Vanwege de nauwe opening, geloven ze, moet er een kostbare vloeistof in hebben gezeten. Andere aspecten van de fles zijn voor hen belangrijker dan het precieze gebruik ervan: hij dateert uit de 12e eeuw voor Christus en is Filistijns, dus vertelt hij een verhaal van migranten die waarschijnlijk via Cyprus uit de Egeïsche Zee kwamen. En dus zegt de fles iets over de identiteit van de overledene.”

Het designduo Idan Friedman en Naama Steinbock keken wel naar de functie. Het eerste wat Friedman, als wespenliefhebber, opviel, was dat de opening zo nauw was omdat er een wespennest in zat. “We gaan dat nest nu dateren”, zegt Goshen. De ontwerpers ontdekten ook dat de fles zowel horizontaal als verticaal gebruikt had kunnen worden. De twee handgrepen met gaten bleken evenwijdig aan elkaar te staan, zodat de fles bijvoorbeeld met een touw als olielamp opgehangen kon worden. Maar hij kon ook gebruikt worden om te schenken tijdens een ritueel en hij kon ook met een riem aan de achterkant vastgebonden worden als (militaire) drinkfles.

En er zijn nog meer interessante nieuwe interpretaties: ovale aardewerken kommen werden niet gebruikt als rituele voetbaden, maar voor ambachtelijke activiteiten zoals het opspannen van stoffen. En kalksteenkeien met gaten en groeven konden in het 8e millennium v.Chr. nooit worden gebruikt om vuur te maken met een boogboor, maar wellicht wel om kinderen te leren tellen of om een ​​rooster te maken.

In één geval bevestigden de ontwerpers de bestaande interpretatie zelfs. Veertig jaar geleden geloofde archeologe Tamar Schick al dat meer dan 9.000 jaar oude en zeer delicate fragmenten vlas die in een woestijngrot waren gevonden, onderdelen waren van een soort hoed. Ontwerpers David Shatz en Roni Yeheskel, die gespecialiseerd zijn in zachte materialen, zijn er niet alleen in geslaagd om de methode van het maken en verbinden van de textiel te reconstrueren, maar hebben ook met papieren modellen kunnen vaststellen dat het inderdaad hoeden zijn.

Het project zal ook in een wetenschappelijk artikel worden gepresenteerd. “We zijn er zeker in geslaagd om het aantal ideeën over de objecten uit te breiden,” zegt Friedland. Goshen is het daarmee eens: “Alle archeologen in ons project zeggen dat de samenwerking met de ontwerpers tot nieuwe inzichten heeft geleid en dat ze willen blijven samenwerken.” Lachend: “Ik heb het zelfs op tape staan.”

Delen





Stuur een e-mail naar de redactie