‘Oorlogsmisdaden door Hamas zijn geen vrijbrief voor Israël om die ook te plegen’

Toen António Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties, dinsdag in de Veiligheidsraad sprak over ‘duidelijke schendingen’ van het internationaal humanitair recht in Gaza, maakte hij Israël boos. De terreurdaden van Hamas in Israël vonden niet plaats in een vacuüm, zei de VN-chef, daarbij verwijzend naar de context van de decennialange Israëlische militaire bezetting. Het maakte Israël niet uit dat hij tegelijkertijd zei dat er geen rechtvaardiging is voor de ‘afschuwelijke aanvallen’ van Hamas. Als het aan Israël ligt, moet Guterres onmiddellijk aftreden.

Het laat duidelijk zien hoe gevoelig dit onderwerp ligt. En toch moeten schendingen van het internationaal humanitair recht door beide partijen in dit conflict besproken worden, zegt Sari Bashi van de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW). Haar organisatie probeert, net als andere prominente mensenrechtengroeperingen, vanaf het begin van het geweld mogelijke schendingen te documenteren.

In de huidige, nieuwe escalatie van dit langdurige conflict heeft Human Rights Watch het gebruik ervan al gedocumenteerd witte fosfor door Israël, in civiele gebieden in zowel Gaza als Libanon. HRW wijst erop dat het gebruik van een licht ontvlambaar wapen als witte fosfor in een van de dichtstbevolkte gebieden ter wereld volgens het internationaal recht verboden is.

Een Israëlische soldaat inspecteert een huis in kibboets Be’eri, vlakbij de grens met Gaza, waar Hamas op 7 oktober een bloedbad aanrichtte.

De ernstigste schendingen van het internationaal humanitair recht worden oorlogsmisdaden of ernstige schendingen genoemd. Zowel de fundamentalistische Palestijnse groepering Hamas als het Israëlische leger hebben in deze nieuwe opflakkering van het gewapende conflict al verschillende oorlogsmisdaden begaan, zegt Bashi.

“De massamoord op Israëlische burgers door Hamas-strijders op 7 oktober is een oorlogsmisdaad”, zei Bashi, een Israëlische onderzoeker die getrouwd is met een Palestijn en op de Westelijke Jordaanoever woont, in een telefoongesprek. “Het nemen en vasthouden van gijzelaars is hetzelfde als het dreigen met executie ervan, omdat dat neerkomt op de wrede en onmenselijke behandeling van gijzelaars of mensen in detentie. Raketten die zonder onderscheid op Israël worden afgevuurd, zijn een willekeurige aanval en worden ook als een oorlogsmisdaad beschouwd.”

“Aan Israëlische kant is het afsluiten van de toevoer van water, voedsel, brandstof en elektriciteit naar Gaza, gecombineerd met de verklaring dat dit opzettelijk gebeurt, een oorlogsmisdaad. Het komt immers neer op de collectieve bestraffing van een burgerbevolking van 2,2 miljoen mensen in de Gazastrook voor de daden van enkelen, van de strijders.

“En het Israëlische bevel aan de burgerbevolking van Noord-Gaza om naar het zuiden van de Gazastrook te evacueren kan neerkomen op een gedwongen verplaatsing van burgers.”

Israël zei dat het burgers oproept naar het zuiden te trekken, zodat ze in veiligheid kunnen komen. Klopt dit niet?

“Als je burgers waarschuwt om te evacueren zonder dat ze een veilige plek hebben om naartoe te gaan en absoluut geen veilige route hebben om daar te komen, dan is die waarschuwing niet effectief. Degenen die achterblijven moeten nog steeds beschermd worden onder het internationaal humanitair recht.

“De evacuatieoproep voor Noord-Gaza kwam in combinatie met de aankondiging van Israël dat mensen uit Gaza naar Egypte moesten vluchten, en dat alle hulp alleen zou worden toegestaan ​​in het zuiden van de Gazastrook, en niet in het noorden. Dit kan dus neerkomen op een gedwongen verplaatsing van burgers. Een van de belangrijke indicatoren om dit in een later stadium vast te stellen is of deze mensen weer naar huis mogen. Degenen die vluchten voor conflicten en geweld hebben het recht om naar huis terug te keren.”

Israël heeft volgens ooggetuigen voerde ook minstens twee luchtaanvallen uit op de zuidelijke grenspost in Rafah, waar burgers zich vervolgens verzamelden voor evacuatie. Was dit ook een oorlogsmisdaad?

“Dat staat op voorhand niet vast. Een bomaanslag moet specifiek worden onderzocht om te zien wat er precies is gebeurd, wat het doelwit was en wie de slachtoffers waren. Wat was de bedoeling van degene die hen aanviel? Als er bijvoorbeeld per ongeluk burgers worden getroffen, spreek je niet noodzakelijkerwijs van een oorlogsmisdaad. Als we echter uitzoomen op zo’n individueel incident, kun je voorspellen dat het gebruik van explosieve wapens in een dichtbevolkt gebied als de Gazastrook aanzienlijk lijden voor de burgers zal veroorzaken en zeker het risico op willekeurige aanvallen zal vergroten.”

Sinds maart 2021 onderzoekt het Internationaal Strafhof misdaden in Israël en Palestina, wat verwacht je hiervan?

“Omdat er al één is onderzoek is gaandeHuman Rights Watch heeft de aanklager van het ICC benoemd vroeg een ‘preventieve aankondiging’ te doen, waarbij beide partijen uitdrukkelijk worden verzocht het internationaal recht te respecteren. Tot nu toe is dit niet gebeurd. Toch heeft het ICC naar onze mening jurisdictie over wat hier gebeurt, zelfs als Israël het ICC niet erkent. De aanklager kan optreden tegen wat er in Gaza gebeurt, omdat dat land jurisdictie heeft over Palestina, maar ook tegen de misdaden begaan door Hamas in het zuiden van Israël, aangezien deze in Palestina gepland lijken te zijn.

“Maar het onderzoek sleept zich voort en dat geeft aanleiding tot zorgen, onder meer over een dubbele standaard. Voor Oekraïne werd al snel een arrestatiebevel uitgevaardigd tegen Russische commandanten, waaronder president Poetin. Maar wat het onderzoek naar Palestina en Israël betreft, wachten we al jaren op een zichtbaar teken van vooruitgang.”

Israël zegt regelmatig dat Hamas-strijders zich onder burgers verstoppen en hen als menselijk schild gebruiken. Zou Human Rights Watch dit nu of in het verleden kunnen documenteren?

“Strijders worden aangemoedigd om civiele gebieden zoveel mogelijk te vermijden bij het voeren van oorlogvoering en het opslaan van wapens en munitie om burgers te beschermen. Er geldt een afzonderlijk verbod op het gebruik van menselijke schilden. Als strijders bijvoorbeeld wapens opslaan in een moskee, brengen ze de moskee en nabijgelegen burgers in gevaar. Alleen als strijders mensen niet de moskee laten verlaten, worden die burgers als menselijk schild gebruikt. Dat zijn twee heel verschillende feiten, met verschillende juridische gevolgen.

Rookpluim na een Israëlische luchtaanval in de wijk Tal Al-Hawa in Gaza-stad.

“In het verleden heeft Human Rights Watch gedocumenteerd dat gewapende groepen in Gaza, waaronder Hamas, geen adequate maatregelen hebben genomen om de burgers onder hun controle adequaat te beschermen.” Op de vraag naar een specifiek voorbeeld hiervan verwijst Bashi’s collega-onderzoeker Omar Shakir in een e-mailreactie naar de mislukte raket die in mei 2021 zeven Palestijnse burgers doodde en vijftien verwondde in Gaza. Dat komt neer op een oorlogsmisdaad, voegt Shakir eraan toe. “De afgelopen jaren heeft Human Rights Watch geen enkel gebruik van menselijke schilden gedocumenteerd,” zei Shakir, “maar dat betekent niet dat dit niet heeft plaatsgevonden.”

Je bent Israëlisch, getrouwd met een Palestijn. Dit conflict dringt uw leven en werk binnen. Is dit vergelijkbaar met eerdere escalaties?

“Deze keer is het niveau van geweld en dodental ongekend, we betreden onbekend terrein. De aanval van Hamas op 7 oktober was het ergste bloedbad onder Israëlische burgers in de geschiedenis van het land. De Hamas-strijders namen ook meer dan tweehonderd gijzelaars, waaronder veel burgers. Het dodental na de eerste twaalf dagen van deze oorlog was al hoger dan tijdens de hele vijftigdaagse oorlog van 2014.”

Volgens sommigen zou Hamas de ultieme wraak kunnen verwachten na deze ergste moordaanslag op Israëlische burgers in de geschiedenis van het land.

“Van alle partijen bij een conflict wordt verwacht dat ze burgers beschermen, zelfs als de andere partij dat niet doet. Zelfs mijn jonge dochter begrijpt dit. Het feit dat de tegenstander oorlogsmisdaden pleegt, betekent niet dat dit ook mag gebeuren.

“Er is geen overeenkomst tussen strijdende partijen, maar er is wel een verplichting jegens de burgers en de mensheid. Het feit dat Hamas verschrikkelijke oorlogsmisdaden heeft begaan tegen Israëlische burgers geeft het Israëlische leger geen toestemming om oorlogsmisdaden te plegen tegen Palestijnse burgers in Gaza.”