[ad_1]
MrsHinsch weet hoe je kleppen en luiken in een droger kunt vinden waarvan ik niet wist dat ze bestonden. In een video op haar Instagram-pagina @mrshinchhome ze haalt het apparaat vakkundig uit elkaar, om vervolgens de verschillende onderdelen op verhoogde afspeelsnelheid schoon te maken. Een vochtige doek, een plumeau, een spies en een ministofzuiger worden gebruikt.
“Ik begon deze pagina in 2017 met simpele schoonmaakvideo’s,” vertelt de 34-jarige vrouw uit Essex in de voice-over. Ze is nu in de keuken en spuit Cif of een andere crèmekleurige substantie in de vorm van een hart op het aanrecht. “Het lijkt erop dat mijn volgers het leuk vonden, want op de een of andere manier heb ik er nu vijf miljoen. Wat is er aan de hand?”
Een goede vraag. Het antwoord: cleanfluencers, oftewel schoonmaakinfluencers, zijn de laatste jaren immens populair op Instagram, TikTok en YouTube. Video’s met hashtags als #cleanwithme en #cleantok worden miljarden keren bekeken en de ene schoonmaaktruc na de andere gaat viraal. ‘Maak je douchekop schoon met bakpapier’, of: ‘Hoe verwijder je vlekken van je bank met een pandeksel, vaatwastablet en een microvezeldoek’.
In no time transformeerde digitaal schoonmaken in een waar internetgenre met talloze niches. Tegenwoordig kun je een cleanfluencer begraafplaatsen zien schoonmaken zonder dat je erom gevraagd wordt, terwijl ze zich gedraagt als een sexy schoolmeisje (@schoonmeisje op Instagram, 1,7 miljoen volgers) of je kunt kijken naar een schoonmaakinfluencer die ernstig verwaarloosde caravans opruimt met een permanent extatische uitdrukking op haar gezicht (@aurikatariina op Instagram, 4,8 miljoen volgers).
Ik heb in het verleden last gehad van kiemfobie en schrijf momenteel een boek waarin ik dit fenomeen vanuit verschillende hoeken onderzoek. Ik was dus niet verrast toen het alwetende Instagram-algoritme me onlangs cleanfluencer-content begon te serveren. En ik was ook niet verrast toen ik mijn ogen er niet vanaf kon houden. Het was geen terugval of zoiets.
Integendeel: het had een zuiverende werking op mij, kijkend naar andere mensen die de kieren in hun douchecabine schoonmaakten met een soort elektrische tandenborstel en vervolgens geen enkele behoefte meer voelde om dat thuis ook te doen. De video’s bewezen dat ik nu aan de andere kant stond, de goede kant, de kant van mensen die met verbazing naar het schoonmaken kijken en het allemaal overdreven vinden.
Artikelen over de cleanfluencer-trend benadrukken consequent het therapeutische effect dat de content zou moeten hebben. Hun verklaring voor de ongekende populariteit van de video’s is altijd dezelfde: in chaotische, onzekere tijden zouden we voldoening moeten halen uit het kijken naar andere mensen die orde scheppen in de chaos. In de woorden van de Britse krant De bewaker: ‘Als de wereld er steeds meer uitziet als afval, wordt schoonmaken een stuk aangenamer‘.
Leuke gekke trends
Geval gesloten? Ik denk het niet. Af en toe duikt er op internet een nieuw cultureel fenomeen op dat makkelijk gebruikt kan worden voor de periodieke reeks kijk-wat-is-nu-naar-de-bovenkant-gedoken-in-de-kapitalistische-vijver-van-waanzin-artikelen. Hologramconcerten, trad wives: het zijn trends die tegelijkertijd heerlijk gek en verteerbaar zijn en daarom gretig worden gebruikt om de tijdsgeest simplistisch te interpreteren. Maar de vraag is of die tendens terecht is in het geval van cleanfluencers. Want scheppen ze echt orde in moeilijke tijden? Of creëren ze alleen maar meer chaos?
Onlangs vertelde een vriend mij over een terugkerend huiselijk conflict dat hij heeft met zijn vriendin. Ze wonen al een paar maanden samen, werken allebei fulltime en hebben afgesproken om de huishoudelijke taken eerlijk te verdelen. Zij doet de was en stofzuigt, hij doet de boodschappen en kookt.
Prima, zou je denken, maar: mijn vriend vindt zijn klusjes leuk. En zijn vriendin vindt dat oneerlijk. Volgens haar tellen huishoudelijke klusjes niet als jij ze leuk vindt. Zij vindt zelf geen klusjes leuk en is van mening dat hij dus ook een deel van haar klusjes op zich moet nemen – alleen dan is er sprake van een gelijke verdeling van de lasten. Mijn vriend vindt dat op zijn beurt oneerlijk; jij mag er niet op aangesproken worden dat je gewoonweg geen hekel hebt aan bepaalde dingen, vindt hij.
Wat ik interessant vind aan de vriendin is dat huiswerk voor haar alleen huiswerk is als er geen voldoening uit te halen valt. Sterker nog, ze gaat ervan uit dat huishoudelijk werk per definitie een obstakel is voor voldoening. Daarmee schaart ze zich achter een rijke traditie van feministen. ‘De huishoudelijke taken die haar werden toegewezen (…) hielden haar gevangen in herhaling en immanentie’, schrijft Simone de Beauvoir in De seconde seks‘Ze werden dag in dag uit op identieke wijze herhaald, en dat eeuw in eeuw uit; ze brachten niets nieuws voort.’
Volgens De Beauvoir moet de nieuwe vrouw zich losmaken van alles wat met de huiselijke sfeer te maken heeft, want daar valt voor haar niets te winnen. Het boek uit 1949 was essentieel voor het ontketenen van de tweede feministische golf, die in veel opzichten nog steeds ons denken over vrouwenemancipatie vormgeeft.
Bijna alle cleanfluencers zijn vrouwen, en op een bepaalde manier contrasteert hun enorme online aanwezigheid al met de tweede feministische golf. Door expliciet te genieten van huishoudelijk werk, lijken ze De Beauvoir en haar mede-campagnevoerders tegen te spreken. “Ik ben absoluut geen schoonmaakprofessional,” zegt mevrouw Hinch in een van de vele video’s waarin ze haar huis van boven naar beneden dweilt met perfect verzorgde handen, “ik vind het gewoon heerlijk om te doen!”
In een andere video stelt @Annie 13157 op nogal onsubtiele wijze Hinch’s levenskeuzes ter discussie: ‘Wtf? Wie maakt er nou zo schoon? Krijg een leven!‘ Het antwoord: ‘Ik, Annie, en ik ben er trots op 🙂 Ik heb een leven, dank je wel … een leven waardoor ik elke dag denk dat ik droom.’
Vrouwenbladen
Huishouden zien als het perfecte leven – misschien is het een stap terug in de tijd. In zekere zin is cleanfluencen helemaal geen hedendaags fenomeen: er zijn altijd mensen geweest die volgers probeerden te inspireren met schoonmaaktips. Van de 19e tot de tweede helft van de 20e eeuw waren er talloze populaire vrouwenbladen die er bijna volledig over gingen.
In een Libel Ik vind het artikel uit 1947 De Grote Dichtersmet talloze gedetailleerde instructies voor de voorjaarsschoonmaak – wanneer ammoniak, azijn, schuurpoeder, soda, spiritus, ‘een tuitborstel’, ‘Brussels earth’ of ‘polijstpomade’ te gebruiken en wanneer niet (bij chroomnikkel!). ‘Als een kamer maar een paar uur vrij is’, lees ik, ‘wordt het werk over meerdere dagen uitgesmeerd.’ Mijn hoofd begint te tollen als ik denk aan de omvang van de voorjaarsschoonmaak volgens Libel moet hebben.
Deze voorschrijvende rol brengt ook het gevaar van de moderne cleanfluencer met zich mee. Want terwijl ik geniet van hun content omdat ik mezelf er niet mee hoef te vergelijken, hoef ik mezelf als man ook niet met hen te vergelijken, kunnen anderen wel eens de druk voelen om te voldoen aan het ideaalbeeld van steriele schoonheid. Populaire cleanfluencers zijn niet alleen overwegend vrouwen; ze zijn ook bijna allemaal jong, dun, blank en blond. Het ‘diep schoonmaken’ van hun mooie, opgeruimde huizen lijkt hun helemaal geen moeite te kosten, ze doen het met een glimlach en zonder dat hun haar in de war raakt.
Mensen die deze identiteit willen aannemen, die deze levensstijl nastreven, zullen het gevoel hebben dat ze ook elke week hun muren moeten dweilen (ja, op Instagram gebeurt dit massaal, gebruik hiervoor het beste een Swiffer of een andere vlakmop), sterker nog: dat ze vies zijn als ze dit niet doen.
En dat terwijl er normen worden gesteld die niet haalbaar zijn: net zoals niemand in 1947 de voorjaarsschoonmaak zo goed had kunnen uitvoeren als nu. Libel Volgens hem zal niemand in de 21e eeuw de hygiënenormen en de ogenschijnlijk perfect georganiseerde huishoudens van de cleanfluencers kunnen evenaren zonder een burn-out te krijgen.
Anachronisme
Toch kunnen de cleanfluencers niet worden gereduceerd tot een anachronisme of een antifeministisch gebaar. De vrouw die het misverstand begrijpt uit 1962 – ook essentieel voor het ontketenen van de tweede feministische golf – beschrijft Betty Friedan de maatschappelijke aanname dat ‘echt vrouwelijke’ vrouwen vervulling konden vinden in de som van huishoudelijk werk, huwelijk en kinderen. Met behulp van interviews en analyses weerlegt de auteur deze aanname vervolgens.
Friedan merkt onder andere een ‘professionalisering van de huisvrouw’ op in de 20e eeuw: de toenemende tendens om huishoudelijk werk te zien als een baan, een vakgebied waarin men expert kan worden. Volgens de auteur geeft dit de huisvrouw ‘de illusie dat ze betekenisvol is’, dat ze ‘buiten de baan van haar huis beweegt, richting de wereld van de moderne wetenschap door haar zoektocht naar nieuwe en betere manieren’. Dit alles zou niet alleen gedaan worden om de vrouw in het gareel te houden, maar ook om haar zoveel mogelijk schoonmaakproducten en apparaten te verkopen.
Bakken met geld
Als ik denk aan de 300 verschillende HG-producten die momenteel op de markt zijn – van ‘zonneschermreiniger’ tot ‘kroonluchterreiniger’ – moet ik toegeven dat Friedans ideeën nog steeds relevant lijken. Echter, in het geval van de cleanfluencer is het onderscheid tussen de ‘onderdrukte’ consument en de ‘onderdrukkende’ verkoper niet meer te maken. Door middel van reclame, sponsoring en productplaatsing cleanfluencers verdienen veel geld. Het is alsof de professionalisering van de huisvrouw die Friedan opmerkte, zo ver is gegaan dat ze daadwerkelijk ondernemer is geworden.
En paradoxaal genoeg geeft iemand als mevrouw Hinch dat professionele ondernemerschap gestalte door zich voor te doen als een enthousiaste amateur, een vriendin die je helpt ontdekken wat er speelt.’We hebben allemaal plekken waar we vergeten goed schoon te maken‘, schrijft ze onder een video waarin ze zes ‘vergeten’ plekken schoonmaakt (mijn persoonlijke hoogtepunt: de bovenkant van de deur). Er staat een emoji achter van een aap met zijn handen voor zijn ogen. ‘Oeps, helemaal vergeten, wat dom!’ lijkt hij te communiceren. Als buurmeisje Mevrouw Hinch weet op een slimme manier te balanceren op de dunne lijn tussen perfectie en herkenbaarheid.
Emanciperend
Kapitaliseren op het huishouden, waar vrouwen eeuwenlang geen cent voor kregen, kan op deze manier ook emancipatorisch genoemd worden. Bovendien kiezen deze vrouwen ervoor om zich te wijden aan het huishouden. De Beauvoir en Friedan hebben de vogelkooi wellicht voor vrouwen opengesteld.
Ik geloof Mrs. Hinch volledig als ze verklaart dat ze van schoonmaken houdt, dat het haar leven betekenis geeft. Maar ik weet niet zeker of dat komt door de daad zelf, zoals ze beweert, of door het zakenimperium dat ze ermee heeft opgebouwd.
Op Hinch Farm, haar uitgestrekte landgoed met vijf slaapkamers, een alpacaboerderij en een bijkeuken vol softclose-kasten vol schoonmaakmiddelen, zal ze zich in ieder geval weinig zorgen maken over de vraag of haar content wel in lijn is met de feministische ideologie, of dat haar bestaan deel uitmaakt van een eeuwenoude politiek-morele strijd tussen vrouwen, hun leven en het huis. En misschien is dat een teken dat we de goede kant opgaan.
Lees ook:
Zes tips om de voorjaarsschoonmaak ongeschonden door te komen
Met de lente in aantocht komt de schoonmaakgekte. De Nederlandse traditie van voorjaarsschoonmaak is verdwenen, maar beleeft een voorzichtige opleving.
[ad_2]
