Giechelbrugnamen – NRC

Er zijn veel bruggen met vreemde namen, die vaak tot gegiechel van voorbijgangers leiden. Meestal is er wel een rationele verklaring voor de naamgeving. Echter, voor zowel de Koekjesbrug als de Kikkerbilssluis in Amsterdam is dat niet zo eenvoudig te vinden.

Niet alle straten of bruggen zijn vernoemd naar beroemdheden of helden. Toch is een brug die naar koekjes is vernoemd, heel bijzonder. De Cookie Bridge dankt zijn bredere bekendheid aan columnist Martin Bril (1959 – 2009), die in een column schreef dat hij de naam altijd mompelde als hij eroverheen liep. “Ik ken de Cookie Bridge in alle seizoenen en bij alle weersomstandigheden, maar de brug is op zijn mooist op een zwoele zondagmiddag in augustus,” aldus Bril.

Koekjesverkoper?

Maar waar komt die gekke naam vandaan? Er zijn vier theorieën over. Er zou een koekjesverkoper zijn die hier zijn lekkernijen verkocht, maar het zou ook een verderop gelegen cacaomolen kunnen zijn die chocoladekoekjes aanbood. Een derde theorie beweert dat een zekere meneer Pannekoek een stuk grond bezat bij de brug, de laatste stelt dat een politieagent met de achternaam Koek hier zijn intrede deed. Of een van de vier verhalen waar is, is niet met zekerheid te zeggen, maar de Koekjesbrug inspireerde wel tot de naamgeving van twee omliggende gebouwen: het jeugdtheater De Krakeling, opgericht in 1978, en het woonzorgcomplex De Makroon, gebouwd in 2010. Naast dat laatste gebouw is een oud stuk stadsmuur te bewonderen.

Eerst een veerboot

De vroegste vermelding van de brugnaam dateert uit 1886, twee jaar na de bouw van een houten voetgangersbrug. Voor die tijd voer er een pont, in 1896 werd een drie meter brede ijzeren brug gebouwd. Vanwege het toegenomen verkeer moest de brug in 1911 worden vervangen, maar in het belang van de duurzaamheid werden het ijzerwerk en de pijlers hergebruikt bij de bouw van brug 131, die ook over de Singelgracht loopt, van de ‘s-Gravesandestraat en de Korte ‘s-Gravesandestraat. Omdat de brug alleen een nummer heeft, werd hij in de volksmond ook een tijdje de Koekjesbrug genoemd.

De Koekjesbrug is sinds 1995 een gemeentelijk monument. De brug loopt van de Nieuwe Passeerdersstraat naar de Bosboom Toussaintstraat over de Singelgracht. Fietsers kennen de brug vooral als route van de Helmersbuurt in Oud-West naar het centrum van Amsterdam. Het is de enige Koekjesbrug in Nederland, hoewel veel Amsterdamse winkels en toeristenvallen cookies in de bedrijfsnaam hebben.

Kikkerpoot slot

Bij de Kikkerbilssluis over de Oudeschans is niet alleen de oorsprong van de naam onduidelijk, de brug heeft ook vele andere namen gehad. De brug is onderdeel van de Prins Hendrikkade en sluit het Oosterdok af van de Oudeschans.

Begin zeventiende eeuw was hier al een brug, zoals te zien is op een gravure uit die tijd. Jacob Olie legde op deze plek in 1863 een dubbele ophaalbrug. Eind jaren dertig werd het toenemende wegverkeer te veel voor de oude brug, die tussen 1940 en 1941 werd vervangen door de huidige Kikkerbilssluis, ontworpen door Piet Kramer.

Opmerkelijk is dat er destijds nog een basculebrug in het centrum van Amsterdam werd geplaatst. De lompe zuilen die er nu nog staan, werden toen al gezien als horizonvervuiling. Naast de Omvalbrug en Gevlebrug is de Kikkerbilsluis een van de weinige basculebruggen die nog in gebruik zijn in de hoofdstad. De brug is van eind 2021 tot begin 2022 gerenoveerd.

De opmerkelijke naam zou afkomstig zijn van een houthandelswinkel die in de 17e eeuw bij de sluis was gevestigd en ‘de Kikkerbil’ heette. Dit is niet alleen een Franse lekkernij, maar ook een term voor een stuk hout dat in de scheepsbouw werd gebruikt. Klinkt mooi en aannemelijk, maar er is geen hard bewijs voor beide beweringen. De naam is niet leesbaar op het metalen frame, maar is in graniet gebeiteld. Voor zover wij weten is het de enige straatnaam in Nederland met het woord kikkerbil erin.

Eerder waren er nog drie andere namen voor de brug in omloop. Vanwege de ligging als kanaalwaterkering werd hij ook Kalkmarktsluis en West-Indische Sluis genoemd. De naam Ken-U-Zelvesluis circuleerde ook vanwege de inscriptie op een aangrenzend huis. Misschien is het feit dat het uiteindelijk Kikkerbilssluis werd, gewoon een kwestie van populariteit. Want laten we eerlijk zijn, een mooiere naam is moeilijk te bedenken?

Delen





Stuur een e-mail naar de redactie