[ad_1]
‘Klimaatverandering bestaat niet.’ De cursor knippert. Er verschijnt een vraag op het scherm. ‘Kun je ons meer vertellen, waarom vind je deze theorie overtuigend?’
Laat me even denken. ‘De temperatuur van de aarde doorloopt al millennia lang cycli. We zitten nu gewoon in een warme periode.’ De computer reageert weer snel. ‘Het is geweldig om te zien dat je historische patronen in overweging neemt als je nadenkt over klimaatverandering. Laten we ze eens nader bekijken.’
Deze week is er een testgesprek gestart tussen Trouw en een gloednieuwe chatbot, gebouwd door Amerikaanse wetenschappers. Ze trainden een versie van ChatGPT om onwaarheden te ontkrachten. Zo overtuigend, feitelijk en beleefd mogelijk. Met verrassende resultaten, zo blijkt uit hun onderzoek dat donderdag in het vakblad is gepubliceerd Wetenschap verscheen.
Na een dialoog tussen een mens en de chatbot daalde het geloof in complottheorieën gemiddeld met 20 procent. Dat effect houdt minstens twee maanden aan. Dat blijkt uit de experimenten met ruim tweeduizend mensen, die bijvoorbeeld geloven dat 9/11 een hoax is, dat er microchips in coronavaccins zitten of dat klimaatverandering een verzinsel is.
Wetenschappelijk bewijs is belangrijk
Tijdens deze experimenten wisten deelnemers dat ze met AI spraken. Ze mochten drie vragen stellen of uitspraken doen. Gemiddeld duurde een dialoog 8 minuten. Vooraf werd aan deelnemers gevraagd welke complottheorieën ze aantrekkelijk vonden en waarom. Vervolgens moesten ze op een schaal aangeven hoe sterk ze in die theorie geloofden. Na de dialoog met de bot deden ze dit nog een keer. Hieruit bleek dat ze aan het denken waren gezet.
“Dit verandert de manier waarop we naar complottheorieën kijken,” zegt Gordon Pennycook, psycholoog aan de Cornell University. “We zouden in een post waarheid wereld waar wetenschappelijk bewijs er niet toe doet. Dat doet het wel.”
Complottheoretici zouden onverzadigbaar zijn, zo luidt een populaire theorie. Mensen zouden in een mytheval trappen om psychologische behoeften zoals veiligheid en voorspelbaarheid te bevredigen, of om hun identiteit als een andere denker te bevestigen. Als gevolg daarvan zouden ze immuun zijn voor rationeel bewijs.
Niet waar, zo blijkt uit deze studie. De kracht van de ontmaskerbot is specifiek en feitelijk ingaan op alle details die mensen geven. 9/11 zou niet zijn gebeurd omdat vuur van kerosine niet heet genoeg kan worden om stalen balken te smelten. Voor AI is het geen probleem om binnen een paar seconden overtuigend bewijs te leveren dat aantoont dat staal niet smelt, maar verzwakt en snel aan sterkte verliest, waardoor een gebouw instort.
Integreren in sociale media
Complottheorieën zijn wijdverbreid. Onderzoeken in Amerika laten zien dat de helft van de bevolking openstaat voor minstens één dergelijke theorie. Mensen hebben ook verschillende versies van complottheorieën, zegt hoofdauteur Thomas Costello van het Massachusetts Institute of Technology. “Deze bot kan heel snel informatie verzamelen en een antwoord op maat geven, dat maakt het verschil.”
Ook twee wetenschappers die niet bij dit onderzoek betrokken waren, reageerden enthousiast in een commentaar in Wetenschap. Onder hen Bence Bago van de vakgroep sociale psychologie van de Universiteit van Tilburg. Een methode om desinformatie te bestrijden ‘lijkt binnen handbereik’, schrijft hij. Wel merkt hij op dat de bot vooral geschikt lijkt voor deep konijnenholen met al grondig bestudeerde argumenten. Hij is benieuwd of de chatbot ook nieuwe theorieën en oppervlakkige desinformatie zoals gezondheidsmythes kan weerleggen. Hij vraagt zich ook af of complottheoretici met de bot willen praten.
De Amerikaanse onderzoekers hebben daar wel ideeën over. Ze voorzien dat een chatbot als deze – na uitgebreide tests – geïntegreerd kan worden in sociale media of zoekmachines, zodat desinformatie direct bij de bron wordt bestreden.
En hoe zorgen ze ervoor dat de chatbot zelf geen complotdenker wordt? Voor deze studie huurden ze een professionele factchecker in. Hij beoordeelde ook dat de chatbot niemand politieke overtuigingen oplegde. De kwaliteitscontrole van de chatbot blijft een aandachtspunt, zeggen de onderzoekers ook.
Lees ook:
‘Terroristen en extremisten zijn niet gek’
Hoewel radicalisering niet meer het nieuws domineert, zijn we er nog lang niet van af, zegt religiefilosoof Rik Peels. Met de nodige crises op komst, zullen er de komende jaren nog veel meer mensen radicaliseren.
[ad_2]
