Opinie | Geef ons niet minder, maar meer polarisatie!

In het opiniestuk Links, stop met deze polariserende manier van tegenstand bieden (10 juli) Er wordt betoogd dat linkse partijen constructieve oppositie moeten voeren en niet dezelfde retoriek en polariserende stijl moeten gebruiken als populistisch radicaal rechts gewend is. Ze moeten zich vooral richten op de inhoud. Brengt dit ons terug naar een redelijk midden? Een middenweg geflankeerd door partijen die het grotendeels eens zijn over de omstandigheden waarin we ons bevinden – de feiten zijn duidelijk – maar alleen de visie op hoe ermee om te gaan verschilt aanzienlijk? Gaan we de lompheid uit het publieke debat halen door eenzijdig fatsoenlijke manieren aan te kondigen? Ik vrees dat het eerst slechter moet worden voordat het beter wordt.

Ten eerste is meer polarisatie vooral een probleem als men van een balans met gewichten rond het midden naar een balans met gewichten aan de uitersten gaat. De balans is echter compleet weg. De Nederlandse politieke realiteit kenmerkt zich al meer dan twintig jaar door een verschuiving van het centrum richting extreemrechts. Waar heeft dat ons gebracht? Normalisering van radicaalrechtse ideologie en vooral steeds openlijker en schaamtelooser racisme. Kortom, er is polarisatie, maar alleen richting rechts. Althans, de eerste maoïst of stalinist moet zijn (dystopische) visies nog schetsen in het publieke debat.

We leven in een maatschappij waarin de publieke omroep sinds de moord op Pim Fortuyn doodsbang is om voor links aangezien te worden, en waarin zij een groot podium biedt aan veel rechts-populistische aspiranten, en waarin vals evenwicht door een leek met complottheorieën tegen een expert op hetzelfde onderwerp te zetten. Een land waar politici links en rechts toegeven aan radicaal rechts populisme uit angst voor electoraal verlies of goedkope winst.

De eerste maoïst of stalinist moet zijn (dystopische) visies nog in het publieke debat uiteenzetten

Waar de compromissen van ons Rijnmodel en de populaire mentaliteit van ‘doe maar normaal’ en ‘zo erg zal het wel niet zijn’ worden gebruikt om radicaal rechtse ideologie maatschappelijk acceptabel te maken. Waar uitspraken van (rechtse) politici vaak feitenvrij zijn of zelfs bewust proberen de publieke opinie te manipuleren met onwaarheden, zonder veel kritisch journalistiek tegenwicht aan de overigens o zo gezellige praattafel. Terwijl centrumlinks ooit een neoliberaal economisch beleid uitrolde, is het begrip ‘links’ voor velen compleet besmet en worden linkse partijen verantwoordelijk gehouden voor meer dan een decennium rechts beleid.

Nog een bewerkte video

Maar gelukkig heeft Nederland gesproken en hebben we nu eindelijk een radicaal rechtse regering. Een kabinet vol constructieve oplossingsgerichte ministers, die verbinding zoeken met de kamer, “het volk” en die “ander”. Er is echter nog steeds sprake van sterke polarisatie door (radicaal) rechts, maar nu vanuit de regering en leiders van de regeringspartijen. Nu zijn het ministers die politieke tegenstanders demoniseren vanaf de luxe zetels.

Gaan we dit alles tegengaan door alleen over de ‘inhoud’ te debatteren, door eenzijdig goed gedrag aan te nemen, als we het de kiezer nog een keer duidelijk uitleggen (ooit een favoriete sport van sommige partijen), terwijl de achterban ondertussen wordt opgehitst door wéér een bewerkt filmpje? Geprobeerd, gedaan en mislukt. Tot in den treurnis.

Echokamers en sprookjesvallen

Radicaalrechts populisme is pakkend en aantrekkelijk, wurmt zich door de (evolutionaire) geitenpaden van het denken en hecht zich diep aan bestaande stereotypen. Snel, wars van inhoud, zonder dat er behoefte is aan reflectie of overweging. Maar het gaat hier niet om hoe populisme cognitief precies werkt; het gaat erom dat het werkt. Dat is ook de reden dat algoritmes van sociale media stereotiepe of haatdragende boodschappen verspreiden: mensen reageren daarop en zo ontstaan ​​echo chambers en fabelvallen. Dit fenomeen moet worden bestreden. We weten wat er kan gebeuren als het breed aanslaat en (politieke) middelen krijgt. Ongebreideld populisme is waar democratieën heen gaan om te sterven.

Hoe ver moeten we de grens laten opschuiven voordat we collectief een echte grens trekken?

Dan speelt er nog iets anders: een verschil in mensbeeld en dus in het morele systeem. Het rechtse mensbeeld is gebaseerd op egocentrisme. Mensen worden enkel gedreven door (materieel) eigenbelang en in het (maatschappelijke) leven geldt de wet van de sterkste. Altruïsme is enkel verkapt egoïsme. Kiezen voor of vechten voor iets anders dan het eigen belang – of de eigen groep – bestaat in dit perspectief niet. Daarom is links altijd verdacht. Daarom worden linkse politici beoordeeld op integriteitskwesties, terwijl rechtse politici ongeschonden blijven. Want hoe kan iemand die anders veel verdient opkomen voor mensen die minder fortuinlijk zijn? Hoe kan iemand die zelf de zilveren vloot gaat erven de erfbelasting verhogen? Daar stinkt iets, daar moet iets achter zitten.

Populisme voedt en wapent zich met deze psychologie. Ook dit mensbeeld moet worden tegengegaan. Mensen zijn inderdaad in staat zichzelf op te offeren, zelfs voor een vreemde of een ander levend wezen. Maar een redelijk argument aanvoeren levert hier niets op.

Geen tolerantie voor intolerantie

Waar moeten we dan kijken? Dan empathie en begrip misschien. Moeten we niet gewoon meer en vooral beter luisteren? Misschien nog een roman lezen, je verplaatsen in iemand die anders denkt of leeft dan jij. Maar ook hier wringt het schoentje aan één kant. Want wat gebeurt er als de ander aan tafel niet luistert? Als de een eenzijdig beweegt, terwijl de ander dat niet doet en niet beweegt. Als alleen de allochtoon begrijpt dat het opgeven van gekoesterde tradities pijn doet, maar de rechtse populist elke Piet zwart wil verven en elke hoofddoek wil afrukken? De regel moet daar blijven: er is geen tolerantie voor intolerantie. Helaas… dus eenzijdige empathie moet ook de deur uit.

Kalm, empathisch en volkomen redelijk blijven doet geen recht aan de politieke realiteit waarin we ons bevinden. Laten we het duidelijk stellen: in Nederland is een radicaal-rechtse regering aan de macht. Zoals het spreekwoord luidt: als er één rechtse radicaal in een kamer zit en niemand anders staat op en vertrekt, dan zit de kamer vol met rechtse radicalen. In dit klimaat, waarin radicaal-rechtse kiezers de stem van iedereen die niet op deze partij heeft gestemd (de overgrote meerderheid van de Nederlanders) willen smoren en dus antidemocratisch opereren, is het aantrekken van de oppositiehandschoenen niet de oplossing.

Hoe gaan burgers in onze buurlanden om met een vergelijkbare politieke realiteit? In Duitsland en Frankrijk zijn er massale demonstraties geweest tegen de opkomst van extreemrechts, wat niet hetzelfde is als demonstreren tegen een verkiezingsuitslag, laat staan ​​tegen democratie. België heeft een cordon sanitaire dat al tientallen jaren bestaat. Met de Brexit in Groot-Brittannië leren we wat er gebeurt als centristische partijen hun beleid afstemmen op radicaalrechts. En meer recent de zeer gewelddadige rellen, aangewakkerd door nepnieuws van radicaal rechtse invloedrijke personen.

Demonstratie op het Malieveld

Maar hier in het vlakke land is het vooral stil. Behalve het initiatief van voormalig parlementslid Nilüfer Gündogan, die een kleine demonstratie op het Malieveld had georganiseerd. Ook de universiteiten, mijn werkterrein, reageren zoals gewoonlijk kalm. Terwijl het aantal studenten per docent jaar na jaar is gestegen en dus de investering per student is gedaald. Hoewel er juridische stappen zijn aangekondigd tegen de bezuinigingen, of beter gezegd de verlopen toezeggingen van extra financiering, zijn er al genoeg interne communicaties waarin een ander beeld wordt geschetst en een voorschot op de bezuinigingen wordt aangekondigd. Hoe ver moeten we de grens laten verschuiven voordat we collectief echt een grens trekken?

Rechtvaardig links en rechts: sta op! Verlaat salonsocialisme en liberalisme. Verenigt u! Verzet u tegen de normalisering van radicaalrechtse ideologie, de vernietiging van onderwijs, ontwikkeling, onafhankelijke media en het wantrouwen van wetenschap en rechtspraak. Polariseert!

Delen





Stuur een e-mail naar de redactie