Hoeveel duurder wordt een dagje uit? ‘Musea hebben echt geen vet meer op de botten’

Hoeveel duurder wordt een cultureel bezoek? De verwachting is breed dat staatssecretaris van Belastingen Folkert Idsinga (NSC) inderdaad een BTW-verhoging voor cultuur van 9 naar 21 procent aankondigt. De pogingen van de culturele sector om deze maatregel in de kiem te smoren, hebben nog niet het gewenste effect gehad.

Minder verkochte tickets is een van de verwachte gevolgen van de BTW-verhoging, en dit zou betekenen dat de verwachte opbrengst van 953 miljoen lager zal uitvallen. De overheid houdt rekening met een daling van 5 tot 6 procent in de inkomsten uit het publiek, de sector schat dat dit eerder 9 tot 12 procent is.

De belangenorganisatie Kunsten ’92 heeft berekend: 1,5 miljoen minder festivaltickets, 900.000 minder bezoeken aan podiumkunsten per jaar. Uitgangspunt bij deze berekening is dat de BTW-verhoging volledig wordt doorberekend in de ticketprijs. De vraag is of dit klopt en of instellingen de kostenstijging niet (deels) zelf gaan dragen. Dus: wordt iedereen echt betaal ongeveer 11 procent meer voor cultuur?

Niet onderzocht

Het kabinet heeft de impact van de btw-verhoging op de culturele sector in kaart gebracht niet onderzochtStaatssecretaris van Financiën Folkert Idsinga (NSC) maakte dit deze week bekend in antwoord op vragen van D66-Kamerleden. Ook is er geen intentie om dit verder te onderzoeken, schrijft hij. Wel wordt het effect achteraf onderzocht. Idsinga gaat ervan uit dat de kosten “voor bepaalde ondernemers” zullen stijgen, maar hij zegt ook dat het kabinet een jaar voorbereidingstijd biedt.

Voor musea is het duidelijk: zij zullen de btw-verhoging volledig doorberekenen in de entreeprijs, zegt een woordvoerder van de Museumvereniging. “Musea hebben nu echt niet het vet op hun botten om deze verkapte bezuiniging op een andere manier op te vangen.” Ze doen dat met tegenzin, omdat ze nu al zien dat mensen met een kleine beurs de entreeprijzen te hoog vinden. De verantwoordelijke Museumvereniging onderzoekt nog wat de btw-verhoging voor gevolgen heeft voor de prijs van de Museumkaart, maar een prijsverhoging is niet onwaarschijnlijk.

BTW al eerder (tijdelijk) verhoogd

Hoewel het uit het collectieve geheugen lijkt te zijn verdwenen, was de btw op podiumkunsten medio 2011 al een keer verhoogd – van 6 naar 19 procent, en dat voor slechts één jaar. “Sommige instellingen verhoogden toen snel hun prijzen, andere helemaal niet. Weer andere zaten er ergens tussenin”, zegt Dick Molenaar, fiscalist en onderzoeker aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Volgens hem is een btw-verhoging altijd nadelig voor een sector. “Die kun je niet ongestraft doorberekenen. Als instellingen hogere prijzen hadden kunnen vragen, hadden ze dat al gedaan. Er is al een soort marktevenwicht, want iedereen is op zoek naar hoeveel hij waarvoor kan vragen.”

Ook de toenmalige staatssecretaris was niet erg te spreken over de btw-verhoging. “Laat ik eerlijk zijn”, zei Halbe Zijlstra (VVD) in 2011 in NRC“de btw-verhoging heeft mij niet geholpen.” Zijn beleid, met onder meer een culturele bezuiniging van 200 miljoen euro, was erop gericht om culturele instellingen te stimuleren ondernemender te worden. De btw-verhoging maakte het lastig om extra inkomsten uit het publiek te verwerven. “Dit was niet de meest volwassen maatregel uit het regeerakkoord”, zei Zijlstra destijds.

De kosten van de btw-verhoging bij poppodia werden destijds verdeeld tussen publiek, podia en artiesten, vertelt Berend Schans, directeur van belangenorganisatie VNPF. Dat maakte dat de onderhandelingen tussen artiest en podia “soms grimmige gesprekken” waren, herinnert hij zich. Schans verwacht dat ook deze verhoging verdeeld zal worden tussen podia, artiesten en publiek. Maar sommige optredens kunnen nauwelijks duurder worden. “Jeugdprogrammering en nachtprogrammering zijn bijvoorbeeld extreem prijselastisch. Daar kan een europrijsverhoging het verschil maken tussen geen of vijftig verkochte kaarten.”

Groot voor klein

Het idee dat populaire optredens ongestraft duurder gemaakt kunnen worden om kleinere optredens te sparen, kent zijn grenzen, zegt hij. “Groot voor klein is altijd gebeurd. Artiesten die goed verkopen of een grote horecaomzet genereren, maken het mogelijk om kleinere, minder bekende artiesten te boeken. Zo spreiden podia hun risico over het jaar.” Maar podia hebben geen reserves om kostenstijgingen op te vangen, zeker niet nu andere kosten zoals energie en arbeid ook fors stijgen. En de btw-verhoging versterkt de onderhandelingspositie van grotere artiesten, want podia hebben ze harder nodig, zegt hij. Podia kunnen minder artistiek risico nemen door innovatieve of nieuwe acts te boeken. “En dat is nou precies waarom we op aarde zijn.”

Directeur Janneke Staarink van concert- en congrescentrum De Doelen in Rotterdam spreekt van ‘een perfecte storm’. “De onzekerheid is zo groot, van zoveel kanten, dat er bijna geen bewegingsruimte is. Als iedereen dik op de botten is en de BTW zou omhoog gaan, dan kun je denken: wat ga ik met die verhoging doen.” Wat je voor welke prijs programmeert, is al een heel ingewikkelde puzzel. Als daar dan ook nog een BTW-verhoging bijkomt, wordt het “een heel magere puzzel.”

Breed publiek

Het wordt ook veel lastiger om een ​​breed publiek te bedienen, en dat is precies waar ze zich in De Doelen voor inzet. “Of instellingen nu de prijs verhogen of niet; op de een of andere manier wordt het doorberekend aan het publiek. Ofwel omdat de kaartjes duurder worden waardoor je publieksgroepen uitsluit, ofwel figuurlijk, omdat je bepaalde dingen minder gaat doen, juist voor de groepen die goedkopere kaartjes willen kopen.”

Het Concertgebouw in Amsterdam gaat er momenteel vanuit dat de btw volledig in de ticketprijs moet worden opgenomen, zegt directeur Simon Reinink, om de financiële gezondheid van de organisatie veilig te stellen. Voor sommige bezoekers van het Concertgebouw betekent een prijsverhoging niet dat ze wegblijven. Maar, zegt Reinink, voor de nieuwe doelgroepen waar het Concertgebouw zich de laatste jaren met een bredere programmering op richt, kan het wel een probleem zijn. “Als het onbetaalbaar wordt, houdt het op.”

Correctie (12/9/24): In een eerdere versie van dit artikel stond dat de verwachting is dat minister van Cultuur Eppo Bruins de BTW-verhoging zal aankondigen. Dat had staatssecretaris van Belastingen Folkert Idsinga (NSC) moeten zijn en is hierboven aangepast.

Delen





Stuur een e-mail naar de redactie