De politiek moet in oorlog geen partij kiezen maar zich op waarden en het recht baseren | opinie

Terwijl ongekend geweld in Palestina en Israël oplaait, zijn wij begrijpelijkerwijs diep ontroerd, geagiteerd en intens geprovoceerd. Het feit dat politieke partijen zich niet baseren op het internationaal recht, maar een van de gewelddadige partijen steunen, is gevaarlijk. Wanneer gedeelde waarden en de meest fundamentele principes lijken te verdampen in kortzichtige verdeeldheid, is het belangrijk om te zien hoe slecht wij als mensheid zijn in het waarnemen en bestrijden van schadelijke systemen.

Het is opnieuw duidelijk dat wij mensen geen rationele, maar intens sociale en emotionele wezens zijn. Zaken als loyaliteit aan de groep, vrijheid, geloof en broederschap bepalen ons handelen. Het is dan ook heel menselijk dat beelden van geweld en wreedheid je raken, net zoals het gezond is om je te identificeren met degenen die op ons lijken en dicht bij ons staan.

Principes die ons als gemeenschap of samenleving kunnen versterken, lopen echter op hol als het rauwste nieuws van ver onze huiskamer binnenkomt, ogen vol verdriet naar ons kijken door een scherm en kinderstemmen om onze hulp schreeuwen.

Dan worden we instinctief en zeer selectief gegrepen door de beelden en verhalen van degenen die op ons lijken en door de groep waarmee we ons identificeren. Onze gevoelens bepalen dan ons oordeel en we accepteren elke interpretatie, feiten en achtergrond alleen als deze past binnen onze steeds meer verankerde overtuiging.

Onverantwoordelijk

Wat er in Israël/Palestina gebeurt, zal een grote impact hebben tot ver daarbuiten. Ook verschillen in afkomst, geloof of politieke overtuiging kunnen in Nederland breuklijnen worden die onze samenleving verscheuren. En, in tegenstelling tot wat er in Israël/Palestina gebeurt, zijn wij hier. Het is aan ons om dit te voorkomen.

Daarom is het niet alleen onwenselijk maar ronduit onverantwoord als politieke partijen zich pro-Israël of pro-Palestina verklaren, in plaats van zich te baseren op fundamentele waarden en het internationaal recht. Ze laten zich leiden door tribale emoties en irrationele, prehistorische reflexen. Dit is een gevaar, vooral in verkiezingstijd. In plaats van te laten zien hoe onrecht en geweld kunnen worden gestopt en voorkomen, hoe conflicten kunnen worden opgelost en verschillen kunnen worden overbrugd, worden we meegesleept in een identiteitsstrijd.

Het woekert jarenlang

Dit is precies de tragedie van de huidige situatie. Al deze walgelijke waanzin heeft een oorzaak. Er is immers sprake van structureel, systemisch geweld dat niet makkelijk het nieuws haalt en zeker niet makkelijk onze gevoelens raakt. Dat geldt voor de onderdrukking van Palestina, maar ook voor klimaatverandering, armoede, ziekte rond een chemische fabriek en het lijden in de bio-industrie. Het bereikt de media al jaren niet meer, het blijft etteren.

Wij voelen er niets van, het is uit het zicht. Tot alles ontploft, overstroomt of we ziek blijken te zijn. Degenen die aan de macht zijn en deze systemen in stand houden en daarmee de druk opvoeren, zijn dus ook deels verantwoordelijk voor de daaruit voortvloeiende ramp, uitbarsting of ineenstorting.

Systeemgevoelig worden

Wij, Nederlandse nieuwskijkers en krantenlezers, zijn niet zo’n machtsmakelaar. En medicijnen, water en voedsel zijn nu nodig in Gaza. Dat is spoedeisende zorg. Het zal de wortels van het geweld echter niet wegnemen. Er ligt voor ieder van ons een belangrijke taak: we zullen systeemgevoelig moeten worden.

Vervolgens zette kunstenaar Martijn Engelbregt een toonbank op Uitgestelde hulp in het ziekenhuis in Leeuwarden bleek daar grote behoefte aan te bestaan. Hij bracht verborgen kwaad aan het licht. Deze teller is nodig als het systeem uitvalt. Zowel in Gaza als dichtbij ons, zodat we diepe waarden als menselijkheid en langetermijnoplossingen tastbaar en onontkoombaar maken en als samenleving langzaam veeleisend kan hulp bieden op plekken en situaties die door rottende funderingen dreigen in te storten.

Merlijn Twaalfhoven is componist, spreker en auteur.