‘Een goed verhaal komt vanuit een litteken, niet uit een open wond’

In een verder donkere studio van Podium Mozaïek in Amsterdam-West verlichten drie bureaulampen op de theatervloer verteller Irina Koriazova (28) tijdens haar repetitie voor het Amsterdam Storytelling Festival. Op dat festival, in de eerste week van november, staat de kunst van het vertellen centraal. Koriazova repeteert alleen, er komt geen regisseur aan te pas. Haar ogen, haar handen en haar stem zijn haar enige instrumenten.

Over een paar dagen maakt de Russisch-Nederlandse Koriazova haar debuut als artiest op het festival, waar ze voorheen alleen achter de schermen werkte. Maar het is niet haar eerste optreden. Eerder trad ze op als verteller op festivals als Oerol, Boslab en Fringe.

Haar liefde voor het vertellen van verhalen begon enkele jaren geleden toen een vriendin haar meenam naar Mezrab, het culturele verhalenhuis aan de Veemkade in Amsterdam. Ongeveer 300 avonden per jaar staan ​​hier mensen van over de hele wereld op het podium. De eerste paar keer luisterde ze vooral, later probeerde ze zelf iets uit op de open mic-avonden. “Dat voelde heel kwetsbaar en angstaanjagend”, zegt ze. In het begin wendde ze zich tot verhalen waar ze zich verder van verwijderd voelde, vooral de Russische folklore. Later probeerde ze wat meer persoonlijke verhalen. Bij Mezrab ontmoette ze ook Sahand Sahebdivani, de oprichter van het culturele verhalenhuis en sinds 2018 mededirecteur van het Amsterdam Storytelling Festival. Hij vertelde haar over de verhalenvertellersopleiding van Mezrab.

Alumnus

Tijdens die cursus leerde ze over verhaalstructuur, lichaamstaal en stemtechnieken. Ze is nu alumnus. En met haar treden zes andere oud-studenten van de opleiding op tijdens het Amsterdam Storytelling Festival. Het thema dit jaar is ‘bevrijding’ en er staan ​​tientallen andere artiesten uit binnen- en buitenland geprogrammeerd. Het festival vindt plaats in Podium Mozaïek in Amsterdam-West, dat voor de gelegenheid wordt omgetoverd tot een Midden-Oosters theehuis.

Oprichter van Mezrab Sahebdivani vluchtte op driejarige leeftijd met zijn ouders uit Iran. Hier in Nederland gaven zijn ouders de rijke familiegeschiedenis aan hem door, volgens de Perzische verteltraditie, wat voor hem een ​​grote inspiratiebron was. In 2004 opende hij het cultureel centrum dat hij Mezrab noemde, Perzisch voor ‘plectrum’. “Het was aanvankelijk bedoeld als een sociale ontmoetingsplaats voor iedereen van over de hele wereld”, zegt hij. In 2014 werd op dezelfde locatie een storytellingtraining toegevoegd.

“Verhalen vertellen is een kunst en die kunst kun je ook leren”, zegt Sahebdivani. Sommige verhalenvertellers vertellen al twintig jaar dezelfde verhalen, maar deze verhalen evolueren voortdurend. “Dat is een andere werkwijze dan in het theater, waar vaak meerdere maanden intensief gerepeteerd wordt. Storytelling is voortdurend aan verandering onderhevig.” Hij merkt op dat de meer traditionele kunstdisciplines doorgaans een gevestigde canon hebben, terwijl het vertellen van verhalen dat niet heeft. Hoewel de praktijk van storytelling teruggaat tot mythen en folklore, heeft de hedendaagse vorm van storytelling vaak een sterk persoonlijk karakter.

Litteken

“Een goed verhaal komt voort uit een litteken, niet uit een open wond”, zegt Sahebdivani. Koriazova vatte dat met heel zijn hart op. Het duurde jaren voordat ze haar persoonlijke verhalen met een publiek wilde delen. In 2014, na de annexatie van de Krim, verhuisde ze met haar toenmalige vriend van Moskou naar Amsterdam. Haar vriend speelt een grote rol in haar verhaal. “Ik zou willen beweren dat ik voor mezelf naar Nederland ben gekomen, maar in werkelijkheid heb ik het voor hem gedaan. Als ik het verhaal van mijn migratie vertel, maakt hij er altijd deel van uit. Daarom kan ik hem niet uit mijn leven wissen”, zegt ze in haar optreden.

In dozen, het verhaal dat ze op het festival gaat vertellen, begint met het sparen van dozen door haar Russische moeder. Dozen met strijkijzers bijvoorbeeld, die ze op zolder bewaart omdat ze later misschien nog van pas kunnen komen. Koriazova bewaart haar herinneringen zoals haar moeder haar dozen bewaart. Maar in die dozen voelen haar herinneringen verspreid. En wat als ze geen ruimte meer heeft?

Met aantekeningen verspreid over de vloer probeert ze voorlopig chronologie aan haar verhaal toe te voegen. ‘Geef je moeder de schuld‘ staat er in grote letters op een vel papier. Maar ze kijkt er nauwelijks naar. Ze pauzeert tijdens haar verhaal en neemt de tijd om verder te gaan. Haar verhaal duurt ongeveer vijftien minuten.

Beheersbaar en herkenbaar

Koriazova houdt haar podium leeg, na haar repetitie vertelt ze dat er ook verhalenvertellers zijn die met instrumenten of een uitgebreide set werken. “Maar vaak zijn de beste verhalenvertellers gewoon hele goede verhalenvertellers.” De voorstelling hoeft niet mooi te zijn, maar het verhaal moet wel verteerbaar en herkenbaar zijn, wat veel mensen aantrekt tot storytelling, vindt ze. “Niet iedereen heeft een migratieachtergrond, maar velen kunnen zich identificeren met verhuizen en in een nieuwe omgeving terechtkomen.”

“Bovendien wil je bij storytelling echt een gesprek op gang brengen, een startpunt voor dialoog.” Volgens haar kan dit bijna een therapeutisch effect hebben. “Mensen zijn op zoek naar verbinding, dat is een tijdloze behoefte”, zegt ze terwijl ze haar lampen klaarmaakt voor de busreis terug naar huis. “Storytelling is een manier om dit te doen die steeds meer door mensen wordt ontdekt.”