Blij met elke baardhaar: Mees (24), schrijver en podiumdichter, maakt voorstelling over zijn transitie, en de idioot lange wachttijd

Er hangt altijd iets aan zijn bril, het rechterbeen. Vandaag een klein blauw popje. Een kleine jongen. Gekregen van zijn moeder, ter gelegenheid van zijn borstamputatie: op het moment dat zijn borsten eraf vielen, toen hij plat werd.

Mees van Rijswijk (24) is niet alleen een transman. Zijn persoon, zijn karakter kan niet tot die overgang worden herleid. Maar hij heeft wel een theatershow gemaakt over precies dat onderwerp, dus we gaan er toch over praten. Hij noemt het een ‘poëzievoorstelling’, waarbij ook muziek en video betrokken zijn.

De wachtkamer zijn optreden is genoemd naar de wachtlijsten in de genderzorg. Het publiek zit bij hem in die wachtkamer en deelt zijn ervaringen. “Hoe het is om jaren op zorg te moeten wachten. Je weet wat je gelukkig zal maken, en toch bereik je het niet.”

Zo’n verblijf in die spreekwoordelijke wachtkamer kan makkelijk drie jaar duren. “Een heel absurde periode”, zegt hij, “een soort bubbel waar je in vastzit.”

Die wachttijd zal zeker niet korter zijn. Dus nog langer in het verkeerde lichaam. “Weet je: ik zit in een vrouwenlichaam, maar ik ben een man. Zo wil ik overkomen, aangesproken worden. Maar daar prikken mensen doorheen, want zelfs als je herenkleding draagt, zie je eruit als een vrouw, met een hoge stem. Weet je: als ik hormonen ga slikken wordt het wel makkelijker, maar daar moet je zo lang op wachten.”

Plat, ook superfijn

Tijdens dat ‘tussendoortje’ begon Mees te overcompenseren: het dragen van extra mannelijke kleding. “Heel stevig, maar niet de kleding die ik echt leuk vond. Ik wilde ook graag andere dingen dragen, maar dan zou ik zeker als vrouw worden aangesproken.” Met andere woorden: “Ik heb dingen over mezelf ingeleverd.”

Vorig jaar kon hij eindelijk testosteron slikken en afgelopen zomer heeft hij een borstamputatie ondergaan – borsten verwijderd. “Ik ben nu plat, dat is ook geweldig.” De eierstokken moeten nog verwijderd worden, ook omdat hij drager is van een bepaald kankergen. “En dan hoef ik me nergens meer zorgen over te maken.”

Hij kent ze, de transgenders die vol woede zijn en hard reageren als je de verkeerde term gebruikt of zoiets. Maar zo werkt Mees niet. “Het is een leerproces. Voor iedereen, inclusief mij. Iedereen heeft zijn eigen tempo. De enige manier is om met elkaar in contact te blijven.”

En Mees (hij houdt zijn oude, ‘dode’ naam voor zich) wordt steeds vaker simpelweg als man gezien. “Ik word steeds meer mezelf, ik durf ook de vrouwelijke kanten te omarmen die ik zeker heb.” Het komt steeds minder voor dat mensen hem als vrouw benaderen, ‘nu eens in de twee maanden, voorheen elke dag. Maar als het misgaat, voelt dat heftiger dan voorheen. Nu begrijp ik het eigenlijk niet meer.’

Relatie met een verkeerd lichaam

We hebben het over operaties, en hoe ver je kunt en moet gaan. Mees heeft geen last van zijn brede heupen, dus daar gaat het mes niet in – maar verder zou dat wel kunnen. Hij snijdt een gezond lichaam af en begrijpt dat sommige mensen daar bedenkingen bij hebben. Maar wat is gezond? “Je lichaam is gezond, maar je relatie met het verkeerde lichaam is echt niet gezond. Ik had er echt een haatrelatie mee.”

Vergelijk het met een grote moedervlek op je gezicht. “Je zou het ook laten verwijderen als je de kans had. Waarom zou je ervoor kiezen om daar de rest van je leven last van te hebben? Zo is het ook met deze. Het helpt je enorm, voor je zelfbeeld en zo… Ik ben dolgelukkig met elk baardhaartje.”

Hij, hij, meneer

Ook leuk: bouwen aan je eigen mannelijkheid. Hij voelt zich niet helemaal 100 procent mens, ‘ergens tussen mens en non-binair’. Hij heeft een heel goed gevoel bij allerlei ‘mannenzaken’, maar niet bij voetbal of de Formule 1. ‘Maar hij wil wel kapper Ga, laat je haar superstrak knippen. En herenkleding, ouderwets -nemen.” En de juiste voornaamwoorden en aanspreekvormen. “Hij, hem, meneer. Daar voel ik me mee verbonden.”

Mees groeide op in Druten en Harderwijk en kwam naar Leeuwarden om te studeren aan de Academie voor Popcultuur. Van De wachtkamer ook bedoeld als afstudeervoorstelling, is de cirkel eigenlijk rond.

Pas tijdens die studie besloot Mees aan zijn gendertransitie te gaan werken. “Dat kwam ook door mensen die ik daar ontmoette, mensen die al verder waren. Toen ik dat zag, dacht ik: dat wil ik ook, dat wil ik voor mezelf.”

Op de Academie voor Popcultuur werd Mees van Rijswijk de man die hij eigenlijk al was, en bovendien de kunstenaar die hij wil worden. Schrijver en spoken word-kunstenaar, of ‘podiumdichter’ zoals hij het zelf liever noemt. “Ik begon mezelf serieus te nemen als kunstenaar. Zonder die training had het veel langer geduurd en was ik er misschien nooit gekomen.”

Mees, de zachte activist

Niet alleen de ‘AvP’ speelde een rol in zijn ontwikkeling als kunstenaar. Woordkunstenaarsplatform Dichter Bij Leeuwarden, festival- en productiehuis Explore The North, talentontwikkelingsprogramma Up North (onder welke vlag hij deze voorstelling maakte), Popfabryk, Kultuer Kollektyf en nu het Broeikasfestival: allemaal instellingen die hem goed van pas komen in zijn ontwikkeling als een kunstenaar .

“Als je iets wilt maken, en je kunt het, zijn er altijd mensen die je willen helpen. Het is fijn om te voelen dat je gesteund wordt.”

Hij noemt zichzelf een ‘zachte activist’, ook met zijn optreden. Om zijn ervaringen te gebruiken om meer begrip en meer empathie voor dit thema te creëren. “Je wilt gewoon een gelukkig mens zijn en niet te veel mensen beledigen. Je moet geduld hebben. Zo kom je verder.”

We zagen het al: Mees van Rijswijk is niet alleen een transman. Zal hij over dit thema blijven schrijven? “Eigenlijk wil ik geen transkunstenaar zijn. Ik schrijf over wat mij bezighoudt, en de afgelopen jaren is dit proces een belangrijk onderdeel van mijn leven geweest. Nu ik dit heb gemaakt, wil ik dit in de toekomst doen iets met het thema eenzaamheid, wie kent dat niet?”