Volledig elektrisch verwarmde woningen? Vergeet het. Energietransitie smeekt om hybride warmtepomp

Volledig elektrisch verwarmde woningen? Laat maar. Landelijk uitgerold warmtenetwerk? Geen kans. Om de energietransitie succesvol te doorstaan ​​is er eigenlijk maar één snel toepasbare oplossing: de hybride warmtepomp. Dit zegt Peter Cool, die sinds 2000 de leiding heeft over Intergas. “Dat leg ik al een tijdje uit in de energiewereld. Ik heb het gevoel dat het kwartje begint te vallen.”

Natuurlijk heeft hij zijn eigen belang. Jaarlijks rollen er in Coevorden 20.000 hybride warmtepompen van de productielijn. ,,Ik snap het. Maar laat ik het zo zeggen: met volledig elektrische warmtepompen kunnen we meer verdienen. Wij leveren ze ook. Maar het heeft geen zin om producten te maken die geen bestaansrecht hebben in sociale, ecologische of economische zin. Wat hebben we als land nodig en hoe ziet de markt er over een paar jaar uit? Dan kan alleen de hybride variant breder van de grond komen.”

Cool legt het eenvoudig uit. “Je hoeft geen helderziende of raketwetenschapper te zijn om dit te begrijpen. Kijk, we hebben 8 miljoen bestaande woningen in Nederland. We moeten het duurzamer maken. Hoe doe je dat efficiënt? Door met zo min mogelijk kilo’s materiaal te werken. Hoe meer u verplaatst, bewerkt en produceert, hoe duurder het wordt en hoe langer het duurt. Ook omdat je meer personeel nodig hebt, wat niet beschikbaar is. Alles wat wij mensen doen, schaalt mee met de hoeveelheid materiaal. Als je weet dat voor de volledige elektrificatie van woningen bijna tien keer zoveel materiaal nodig is als voor het gebruik van een hybride warmtepomp, dan zie je het probleem.”

De koudste dag

Om zo’n volledig elektrische warmtepomp efficiënt te laten werken, is uitgebreide isolatie vereist. Dat is natuurlijk sowieso een goed idee, maar het kost tijd en geld. Cool: “Je moet een inhaalslag maken allemaal elektrisch vanaf de koudste dag. Daar moet je je hele huis voor inrichten en je apparaat moet zwaar genoeg zijn om dat te trekken. Je hebt ook een groot vat water nodig om je douche te verwarmen. Kost veel geld en veel elektriciteit.”

En dat brengt hem bij zijn derde punt: het elektriciteitsnet. “Dat is niet meer voldoende, als in de toekomst ook alle volledig elektrische warmtepompen nodig zijn, hebben we een enorme capaciteitsuitbreiding nodig. Vooral omdat deze apparaten in de wintermaanden de grootste stroomvraag hebben, juist als het elektriciteitsaanbod op peil is. zijn laagste.”

Een prachtig systeem voor nieuwbouwwoningen, die enorm goed geïsoleerd zijn en voorzien zijn van voldoende stroomopwekking, aldus Cool. Maar onmogelijk als oplossing voor heel Nederland. “Ik zie ook een maatschappelijk probleem, namelijk dat mensen die het zich kunnen veroorloven er gebruik van maken en als het ware elektriciteit onttrekken aan de rest. Wat helemaal verrassend is, is dat juist deze groep ook de subsidies krijgt.”

Bespaar 80 procent gas

Hij redeneert dat warmtenetten net zo onpraktisch zijn als oplossing. “Je moet alle straten openstellen en de infrastructuur aanpassen. Qua materialen en mankracht zal dit de komende twintig jaar nooit meer mogelijk zijn. Daarnaast heb je beheerorganisaties en de situatie dat bewoners niet zelf hun energieleverancier kunnen kiezen. Je ziet dat dat ook problemen oplevert.”

Als je een serieuze impact wilt maken, is er maar één voor de hand liggende oplossing: hybride verwarmingssystemen. Zij laten de warmtepomp draaien als dat kan en schakelen over op gas als dat nodig is. “Je douchet op gas, net zoals je je huis verwarmt op die pakweg tien dagen in het jaar dat het echt koud is. Als proef hebben we samen met onze concurrenten 200 woningen van dergelijke installaties voorzien. Huizen uit alle bouwjaren en isolatiewaarden. Zeg maar gemiddeld Nederland. Het blijkt dat je met een hybride systeem zo’n 80 procent op gas bespaart.”

Het is een relatief kleine, goedkope procedure. Je kunt je ketel laten hangen, maar er komt alleen buiten een warmtepomp en binnen een schakelkast. “Dit kunnen we massaal toepassen en dan heb je het probleem al voor een groot deel opgelost. Daarnaast realiseerden we een kostenbesparing van gemiddeld 1.000 euro per woning. Dan heb je over 4,5 jaar voor zo’n apparaat betaald. Ik denk dat het beter is dat heel Nederland 80 procent spaart, dan dat een heel klein percentage 100 procent spaart. Dat is veel logischer.”

Dus een tussenoplossing? We moeten immers helemaal van het gas af. “Natuurlijk, maar dat kan ook op een andere manier. Ik zie dit niet als een tussenoplossing. Kijk, we hebben in Nederland een uitstekend gasleidingennetwerk. Daar moeten wij van profiteren. Ik denk dat we het netwerk als een soort batterij moeten gaan gebruiken. Tijdens de zomermaanden wekken we veel energie op, die we vooral tijdens de koude wintermaanden nodig hebben. Te veel opgewekte elektriciteit kan worden opgeslagen. In waterstof bijvoorbeeld, of in de vorm van biogas. Dit laten wij tijdens de koude maanden door de leiding stromen om onze hybride ketels te voeden. Het grote voordeel is dat je het elektriciteitsnet niet hoeft te versterken.”

Een sneller paar

Intergas is een technologiebedrijf. Daar worden dit soort oplossingen overwogen. Niet voor niets bestaat de R&D-afdeling uit 45 mensen. Cool: “Wij ontwikkelen waar we in geloven. Ik ben ervan overtuigd dat we hybride warmtepompen nodig hebben in de energietransitie. Daarom investeren wij hier volop in. Ja, ook toen Den Haag vooral sprak over volledig elektrische en warmtenetten als oplossing. Toen wisten we: dat ging nooit werken. Henry Ford zei al: als ik het aan de mensen op de markt vraag, willen ze een sneller paard. Je moet vooruit kijken, inschatten wat er later nodig zal zijn. Je moet kijken naar de grenzen van de maatschappij, economie en natuurkunde.”

De hybride warmtepompen gaan hard, mede dankzij een samenwerking met moederbedrijf Rheem in de VS. Deze is gespecialiseerd in luchtverwarming, airconditioners en warmwatersystemen. De buitenunit van de hybride warmtepomp is van Amerikaanse makelij, maar wel geheel gebouwd volgens de in Coevorden gemaakte schetsen. De binnenunit is de HR-ketel die Intergas al jaren met succes maakt. Hierin is het Drentse bedrijf al geruime tijd marktleider. Jaarlijks rollen er 300.000 van de productielijn. En dan is er nog de ‘schakelkast’, het apparaatje dat zorgt voor een optimale afstemming tussen ketel en warmtepomp. “Hij berekent continu wat het beste moment is om over te stappen op gas, afhankelijk van de kosten van elektriciteit en gas en het rendement dat wordt geleverd”, zegt Louis Visser. Hij is teamleider R&D, de afdeling die de schakelkast volledig heeft ontwikkeld.

Het hart

Dat is feitelijk het hart van het bedrijf. De komst van Cool in 2000 zorgde voor een omslag in het denken. “Ik geloof dat je het beste jezelf zoveel mogelijk kunt ontwikkelen. Alleen onderdelen die zeer standaard zijn – zoals chips en koperen buizen – komen elders vandaan (alle niet-standaard onderdelen – chips en koperen buizen maken we niet zelf). Houd de kennis in huis. Dan heeft u de kosten en kwaliteit in eigen hand. We ontwerpen zelf de software, de elektronica, de warmtewisselaar en zelfs delen van onze productielijnen. Dat heeft ons verder gebracht dan de concurrentie.”

Het is bijna niet te geloven dat het bedrijf – dat volgens het kadaster deels in Nederland en deels in Duitsland gevestigd is – in zo’n korte tijd zo groot is geworden. Zeker indrukwekkend zijn de twee productiehallen, evenals het personeelsbestand van zo’n 450 namen. Dat heeft alles te maken met die aanpak van een technologiebedrijf. “Wij zijn altijd op zoek naar oplossingen die eenvoudig, betrouwbaar en betaalbaar zijn. Dat kan omdat wij alles zelf ontwerpen, ontwikkelen en bouwen. En we luisteren heel goed naar onze klanten, de installateurs. Zij moeten onze systemen immers aanbevelen aan hun klanten.”

Twintig jaar geleden had Intergas nog maar een paar procent van de markt, nu ruim veertig. Met de massale productie van hybride warmtepompen kan Drenthe wel eens een belangrijke bijdrage leveren aan de energietransitie.

Cool: “Dat is wat we willen en waar we aan werken. Ik zie dat als een missie: om erover te praten en ervoor te zorgen dat ideeën op de juiste plek belanden. Dat is natuurlijk goed voor het bedrijf, maar als we de komende jaren heel Nederland vullen met hybride warmtepompen zijn het er zoveel dat er ook andere partijen nodig zijn. Dan zijn we nog een jaar of 5 à 6 onderweg. Maar dan hebben we driekwart van het gasverbruik van particulieren bespaard.”