Amerika lijkt onbestuurbaar te worden

Opnieuw is het verval van de Amerikaanse democratie overduidelijk zichtbaar. Het Huis van Afgevaardigden is een puinhoop geworden door de afzetting van ‘voorzitter’ Kevin McCarthy, gesteund door een kleine groep rechts-extremistische Republikeinen en alle Democraten. Niemand weet nu wat er gaat gebeuren. Het is niet duidelijk of de Republikeinen het eens kunnen worden over een vervanging en het is niet duidelijk of er medio november een nieuwe begroting komt. Amerika lijkt onbestuurbaar te worden.

Het doet je verlangen naar de tijd dat Amerika een ‘normale’ politiek had. Tegelijkertijd kun je je afvragen of die tijd ooit heeft bestaan. Een mooi vergelijkingspunt is de laatste keer dat er formeel over de toekomst van de Spreker werd gestemd… in 1910. De politieke situatie was destijds ook niet vrolijk.

In 1910 was de voorzitter de Republikein Joseph Cannon, een gerenommeerd politicus met een lange staat van dienst (een van de belangrijkste overheidsgebouwen in Washington is nog steeds naar hem vernoemd). Hij zou na zijn 70e jaar het hoogtepunt van zijn macht bereiken en hij wist heel goed hoe hij zijn macht moest gebruiken. Decennia lang hield de meerderheidspartij in de Tweede Kamer de minderheid onder controle door de regels zo toe te passen dat hun positie behouden bleef.

Cannon kan dit als geen ander. Als leider van de meerderheidspartij was Cannon niet alleen voorzitter, maar ook voorzitter van de Reglementscommissie en vormde hij samen met twee handlangers het uitvoerend comité van die commissie. Cannon stelde de regels vast en veranderde ze als ze hem niet bevielen. Hij bepaalde welke wetsvoorstellen in aanmerking kwamen voor stemming. Hij deelde commissieposten uit en strafte degenen die hem tegenspraken. En als je van de tegenpartij was, gaf hij je soms geen tijd om te spreken. Omdat hij grappig en beminnelijk was, noemden mensen hem ‘Oom Joe’, maar vanwege zijn autocratische houding werd hij ook wel ‘de tsaar’ genoemd.

Naast de Democraten was er ook een kleine groep Republikeinen die hem beu waren. Deze opstandelingen wilden hervormingen doorvoeren die door Cannon werden geblokkeerd, zoals een wet die de kwaliteit van voedsel zou garanderen. In 1910 slaagden zij erin een list te gebruiken om een ​​maatregel in stemming te brengen waarbij de voorzitter geen deel meer zou uitmaken van de Reglementscommissie. Het debat duurde dagen en Cannon beriep zich op allerlei procedures om de stemming tegen te houden. Zijn verdedigers waarschuwden dat zonder een voorzitter als Cannon het Huis van Afgevaardigden in chaos zou vervallen omdat niet alle wetsvoorstellen besproken konden worden. Maar uiteindelijk wonnen tegenstanders van ‘de tsaar’ en zijn ondemocratische regime de stemming: Cannon moest ontslag nemen uit de Regeringscommissie.

Om zijn eer na dit vernederende verlies te redden, riep Cannon op tot een stemming over zijn positie als voorzitter. Tijdens die stemming kreeg hij steun van alle Republikeinen, in tegenstelling tot McCarthy in 2023. Zijn overwinning was echter van korte duur. In 1911 zouden de Democraten de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden verwerven.

Eind goed al goed? De Tweede Kamer zou iets democratischer worden, maar de Reglementscommissie bleef gedomineerd door de leiders van de meerderheidspartij. Toen bestond deze commissie uit negen Republikeinen en zes Democraten en nu zijn het negen Republikeinen en vier Democraten. De minderheid heeft nog steeds weinig inspraak als het gaat om het bepalen van de agenda.

Natuurlijk is er ook veel veranderd. Het belangrijkste verschil is dat Cannon lange tijd een sterke greep op zijn partijleden heeft gehad. McCarthy had daarentegen weinig controle over zijn partij. Sociale media zijn voor partijleden belangrijker om hun stem te bepalen dan de mening van partijfunctionarissen.

Maar de geschiedenis van Joseph Cannon laat ook zien hoe lang de Amerikaanse politiek heeft geleden onder een tweepartijenstelsel, waarin de meerderheidspartij naar absolute macht streeft. Er wordt – terecht – gezegd dat het stammenconflict in de tijd van Cannon minder hevig was en dat compromis nog geen vies woord was. Maar het feit dat dit ongelukkige politieke systeem zo lang heeft bestaan, geeft weinig hoop dat de Amerikanen – vooral in deze tijden van polarisatie – een uitweg zullen kunnen vinden.