LIVE VERKIEZINGEN | Peiling: VVD nu de grootste, Omtzigt levert 4 zetels in, GL-PvdA min één, PVV kruipt naar top drie | Politiek

Hoewel NSC-leider Pieter Omtzigt niets wil zeggen over gewenste samenwerkingspartners in een nieuwe coalitie, zit samenwerking met de PVV er niet in. Verschillende punten in het verkiezingsprogramma van de partij van PVV-leider Geert Wilders druisen rechtstreeks in tegen grondwettelijke rechten, zoals het recht op godsdienstvrijheid. Dat is voor Omtzigt onacceptabel. ,,Ik kan niet zomaar over grondrechtissues heen stappen”, zei Omtzigt donderdag in het Radio 1 Journaal.

Omtzigt wil een grondwettelijk hof dat de basisrechten toetst. Hij noemt daarbij de vrijheid van meningsuiting, geen censuur en gelijke behandeling. Als de PVV in zijn verkiezingsprogramma schrijft geen koran en geen moskeeën te willen, dan ‘gaat dat rechtstreeks in tegen het grondwettelijke recht op godsdienstvrijheid’, aldus Omtzigt.

De PVV wil wel graag met NSC in een nieuw kabinet, heeft Wilders meerdere keren aangegeven. Een meerderheid van NSC-stemmers wil dat ook, zo bleek recent uit onderzoek van EenVandaag.

VVD-lijsttrekker Dilan Yeşilgöz weet niet of de uitgestoken hand van PVV-leider Geert Wilders op het terrein van de islam genoeg is voor de liberalen om met hem in een coalitie te stappen na de verkiezingen, zei ze donderdag tegen RTL Nieuws. Volgens haar zijn er nog meer ‘fundamentele verschillen‘ tussen beide partijen.

Eerder deze week zei Wilders dat het terugdringen van de islam in Nederland, zoals de PVV wil, geen prioriteit heeft in een eventuele formatie. Yeşilgöz: ,,Ik heb gezien dat Wilders een halve draai maakt op islam. Ik weet nog steeds niet wat dat betekent voor zijn standpunten. Maar er zijn nog wel meer fundamentele verschillen. Denk aan zijn houding ten opzichte van de EU, hij wil een Nexit. Nou, dat zou alle ondernemers kapot maken. Hij heeft helemaal niks met klimaat, gelooft niet eens in de klimaatverandering. En dan nog zijn houding ten opzichte van Rusland. Daar is dus nog heel veel meer om je af te vragen: ja, hoe moet dat dan?”

Tegelijk zegt Yeşilgöz nog steeds ‘geen kiezer’ en daarmee ‘geen partij’ uit te sluiten voor samenwerking. 

In een recente EU-verklaring, die het kabinet heeft ondertekend, is afgesproken dat voor 2030 een eind wordt gemaakt aan dakloosheid. Maar in verkiezingsprogramma’s worden veel partijen nog weinig concreet over hun plannen om alle dak- en thuislozen onderdak te geven, stelt Judith Fischer van SamenThuis2030.

Partijen spreken in hun verkiezingsprogramma’s vooral ambities uit. De VVD pleit voor een ‘flexwoning’, GroenLinks-PvdA wil ‘kwalitatieve en toegankelijke opvang’ blijven garanderen en fors investeren in de bouw van basiswoningen, die worden toegewezen aan mensen die dakloos raken.

SamenThuis2030, een coalitie van organisaties die onder meer jongerendakloosheid wil aanpakken, noemt ‘housing first‘ een belangrijk deel van de oplossing. Met dat beleid krijgen daklozen een huis zonder voorwaarden. Ook het Leger des Heils vindt dat de politiek prioriteit moet geven aan het beschikbaar stellen van ‘passende en betaalbare woonplekken’. Het Leger des Heils en SamenThuis2030 vinden dat het bestrijden van dakloosheid hoger op de politieke agenda moet.

Het ontbreekt de politiek aan ‘lef en daadkracht‘ als het gaat om ouderenzorg, terwijl dat met de toenemende vergrijzing en groeiende zorgvraag hard nodig is. Dat zegt Anneke Westerlaken, voorzitter van de branchevereniging van zorgorganisaties Actiz. Vergrijzing is niet alleen een vraagstuk voor de zorg, maar ‘een vraagstuk dat ons allemaal aangaat’. Ze roept de politiek op met een brede visie te komen op de ouderenzorg én het eerlijke verhaal te vertellen.

,,Het is logisch dat partijen in verkiezingstijd beloften doen”, zegt Westerlaken. Maar zij moeten er dan ook bij vertellen dat veel van die beloften niet waargemaakt kunnen worden. ,,De zorg gaat veranderen en soms ook verminderen. Mensen moeten meer zelf gaan doen en meer voor elkaar.”

PVV pleit in het verkiezingsprogramma voor de uitbreiding van verpleeghuisbedden. GroenLinks-PvdA, BBB en Nieuw Sociaal Contract willen dat ook. BBB wil de drempel verlagen om voor het verpleeghuis in aanmerking te komen. Wat VVD en D66 betreft, is er alleen plek in het verpleeghuis als er intensieve zorg nodig is.

Naast meer verpleeghuizen wil BBB speciale woonvormen voor ouderen, zoals ‘moderne bejaardentehuizen’. Ook wil de partij dat er weer aanleunwoningen komen, in de buurt van verpleeghuizen. Ook PVV wil meer ouderenwoningen. 

Westerlaken vreest dat politici niet het achterste van hun tong laten zien en tijdens de formatie toch als eerste ‘met de kaasschaaf over de zorgbegroting gaan’. Ondanks alle plannen worden geen fundamentele politieke keuzes gemaakt, vindt Actiz.

Onderzoeker Peter Kanne die de nieuwste peiling woensdagavond bekendmaakte bij het tv-programma Khalid & Sophie duidt het virtuele zetelverlies van Omtzigt. ,,Hij blijkt nu toch wel dat kiezers zeggen: hij is te onduidelijk, het is te vaag, hij twijfelt te veel”, zegt Kanne. 

Het populaire Kamerlid draait al weken om de vraag heen of hij premier wil worden. Onlangs gaf hij aan het liefst de Kamer in te willen, al sluit Omtzigt de optie van het Torentje nog altijd niet uit. De politicus is ook bekritiseerd, omdat hij geen duidelijkheid geeft over de financiële invulling van zijn programma. ,,Dat telt op”, zegt Kanne, die ziet dat kiezers twijfelen aan Omtzigts leiderschap.

Lijsttrekker Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA vindt het zorgelijk dat rechtse partijen in Europa bezig zijn met een ‘pushback’ als het aankomt op rechten van vrouwen en de lhbti-gemeenschap. Aan tafel bij het televisieprogramma Khalid & Sophie beschuldigt hij partijleider Joost Eerdmans van JA21 hier onderdeel van te zijn. Die antwoordt dat hij zich net zo goed zorgen maakt om de ontwikkelingen op dit vlak in Polen en Hongarije. Maar Eerdmans vindt ook dat Nederland niet ‘nog meer moet doen om maar een tegenwicht te zijn’.

De politici verschillen bijvoorbeeld van mening waar het gaat om het wetsvoorstel dat mensen van geslacht mogen veranderen op hun paspoort zonder tussenkomst van een professional. Eerdmans vindt het ‘bezwaarlijk’ als dat ‘zomaar’ kan. ,,Dat laat onverlet dat iemand mag zijn wie die is, daar zijn we als JA21 helemaal voor.”

,,Als een persoon naar de gemeente gaat en zegt: ik identificeer me niet meer als man maar als vrouw, mag dat in mijn paspoort. Waarom zou de gemeente dan nee zeggen?”, vraagt Timmermans. Eerdmans vindt dat wat anders dan de persoonlijke keuze om met andere voornaamwoorden te willen worden aangesproken, omdat een paspoort een ‘staatsdocument’ is.

In een nieuwe peiling van I&O Research daalt Nieuw Sociaal Contract woensdag van 29 naar 25 zetels, klimt de VVD van 26 naar 27 en noteert GL-PvdA één zetel minder en komt uit op 23. De PVV stijgt verder door, van 18 naar 20.

De VVD is in deze peiling een week voor de verkiezingen virtueel de grootste, gevolgd door NSC, GL-PvdA en de PVV. De partij van Pieter Omtzigt verliest virtuele zetels vanwege onduidelijkheid, onder meer over de premierskandidaat en de financiële degelijkheid. Omtzigt twijfelde vorige week over die positie en meldde uiteindelijk dat hij de ‘stellige voorkeur’ voor het Kamerwerk heeft. Ook liet zijn partij de plannen niet doorrekenen door het Centraal Planbureau.

‘Pieter Omtzigt is nog steeds veruit de meest populaire politicus’, schrijven de onderzoekers van I&O, ‘maar hij is niet meer zo onaantastbaar als in augustus. Toen kreeg hij gemiddeld een 7,6, nu is dat een 6,7. Er wordt getwijfeld aan zijn leiderschap. Gevraagd naar zijn minder sterke kanten zeggen deelnemers aan de peiling: besluiteloos, twijfelaar, onduidelijk, wollig. En ‘linkse kiezers ontdekten dat Omtzigt rechtser en/of conservatiever is dan ze eerst dachten’.

De VVD wordt beschouwd als ‘zeker en stabiel’, voor GL-PvdA is de samenwerkingsbonus nu verdwenen, de partijen staan er nu even goed voor als vóór hun samensmelting. Winst is er te halen als linkse kiezers strategisch stemmen, stelt I&O: ‘Voor kiezers van GroenLinks-PvdA is de strategische stem (een mogelijke regering mét GL-PvdA) belangrijker geworden’.

Opvallend is dat de PVV langzaam naar de top drie toe kruipt. Omdat de VVD samenwerking met Geert Wilders niet bij voorbaat uitsluit, kiezen meer mensen voor de PVV. ‘Een deel van deze nieuwe kiezers hoopt dat PVV kan meeregeren nu zij niet langer worden uitgesloten door de VVD. Als vanouds trekken de ferme standpunten over immigratie kiezers aan’.

Veel partijen behouden hetzelfde zeteltal als in de I&O-peiling van vorige week, al leveren D66 (nu 7) en Forum (nu 4) er beiden één in. De SP noteert juist een plus van één (komt op 7), net als de PvdD (6) en de SGP (4). Deze kleine verschuivingen van één zetel vallen wel binnen de foutmarge.

 In het verkiezingsprogramma van Pieter Omtzigts Nieuw Sociaal Contract (NSC) staan ‘duidelijk de meeste ambities‘ tegen corruptie en vóór integriteit en transparantie. Dat zegt corruptiewaakhond Transparency International, dat verkiezingsprogramma’s aan de hand van eigen aanbevelingen beoordeelde. NSC wordt ‘op enige afstand’ gevolgd door GroenLinks-PvdA, Volt en D66. De partij BVNL krijgt van de hekkensluiters de meeste minpunten.

NSC krijgt van Transparency International een hoge score vanwege maatregelen die de partij voorstelt om klokkenluiders (die melding maken van een misstand) beter te beschermen en te ondersteunen. Ook krijgt Omtzigt pluspunten om zijn pleidooi voor een ‘afkoelperiode‘ voor politici: zij mogen pas enige tijd na hun vertrek uit de politiek bij een lobbyorganisatie gaan werken. Ook het bezittingenregister voor Kamerleden en directe familieleden is wat Transparency betreft een maatregel die werkt tegen corruptie.

,,Mocht Omtzigt deelnemen aan een regeringscoalitie, dan hopen wij dat hij ook veel van deze punten uit zijn programma zal inbrengen in een eventueel regeerakkoord, zodat er hier de komende jaren echt stappen kunnen worden gezet”, zegt Lousewies van der Laan, directeur van Transparency International Nederland en voormalig D66-Kamerlid.

Sommige maatregelen in verkiezingsprogramma’s leveren minpunten op. De SP, die Transparency International als ‘bondgenoot’ ziet in de strijd voor transparantie, krijgt punten voor sommige maatregelen, maar ook een aftrekpunt. De socialisten willen af van de wachtgeldregeling voor politici terwijl dit volgens Transparency International Nederland ‘één van de belangrijkste maatregelen is om politieke corruptie tegen te gaan en een te innige band tussen politici en sommige bedrijven of sectoren te voorkomen’.

Enkele partijen krijgen alleen maar aftrekpunten voor maatregelen die corruptie volgens de corruptiewaakhond louter in de hand werken, of die de politiek minder transparant maakt. Het gaat om de PVV, FVD en BVNL. Laatstgenoemde krijgt onder meer minpunten om standpunten die volgens Transparency International de strijd tegen witwassen bemoeilijken.

Parlementair verslaggever Niels Klaassen en columnist en cabaretier Renske Kruitbosch praten hier afwisselend over de verkiezingscampagne. Niels is deze week bij de eerste ledenbijeenkomst van Nieuw Sociaal Contract, waar bezoekers mini-colleges volgen en Pieter Omtzigt het vooral over de inhoud wil hebben. Maar zijn fans hebben het toch ook graag over: Pieter Omtzigt.

De Tweede Kamer debatteert na de verkiezingen van volgende week woensdag over de oorlog in Gaza. Het debat vindt zeer waarschijnlijk plaats op de donderdag na de stembusgang.

De aanvragers van het debat, D66 en SP, wilden nog deze week over de zaak praten, maar een meerderheid steunde woensdag het CDA-voorstel om te wachten tot demissionair minister Hanke Bruins Slot (Buitenlandse Zaken) een hele reeks vragen over de oorlog tussen Israël en Hamas heeft beantwoord.

D66’er Sjoerd Sjoerdsma noemt het uitstel, dat werd gesteund door VVD, PVV, CU, FVD, BBB en SGP, ‘zeer spijtig’. Jasper van Dijk (SP) omschrijft het als een ‘enorme tegenvaller’ en vindt dat de rechtse meerderheid het kabinet zo uit de wind houdt.

Aanleiding voor het debatverzoek was een bericht in NRC waarin een vertrouwelijk document van de Nederlandse defensieattaché in Tel Aviv wordt geciteerd. Daarin staat onder meer dat Israël ‘onevenredig geweld’ gebruikt in de oorlog met Hamas in Gaza.

Zo’n 420 mensen uit de gemeente Noordoostpolder (Flevoland) hebben zich gemeld nadat een fout met het bezorgen van de stempassen is ontdekt, zo wordt bevestigd na berichtgeving van Omroep Flevoland. De gemeente meldde eerder deze week dat er bij de drukker iets is misgegaan, waardoor het bezorgen van de stempassen door PostNL vertraging heeft opgelopen of zelfs helemaal misgaat.

De fout bij het drukken heeft ertoe geleid dat stempassen op verkeerde adressen zijn bezorgd, of dat ze helemaal niet arriveren. Dinsdag hebben inwoners een brief gekregen met de uitleg dat ze online of via de balie van de gemeente een vervangende stempas kunnen aanvragen als het bij hen is misgegaan.

Daar hebben dus nu meer dan vierhonderd mensen gebruik van gemaakt. Een woordvoerder van de gemeente verwacht dat er na woensdag een beter beeld ontstaat van hoe groot het probleem exact is. ,,We hebben nu geen idee hoeveel mensen verkeerde stempassen hebben.”

Eerder werd al door de gemeente gemeld dat mensen zich geen zorgen hoeven te maken dat iemand met hun stempas gaat stemmen. ,,Op het stembureau wordt het legitimatiebewijs van de stemmer goed bekeken.”

Afzwaaiend PVV-Kamerlid Harm Beertema gaat niet op ‘zijn’ partij stemmen, maar op de BBB, maakt hij woensdag bekend op sociale media. Beertema ligt al langer in de clinch met de PVV. Hij was jarenlang de onderwijswoordvoerder van de partij, maar verzet zich de afgelopen tijd vooral tegen wat hij de ‘transgender-ideologie’ noemt.

BBB-voorvrouw Caroline van der Plas en haar premierskandidaat Mona Keijzer vindt Beertema ‘twee nuchtere, integere, realistische, pragmatische en authentieke vrouwen die voor niets of niemand bang zijn’. 

De PVV’er kondigde al aan niet terug te keren op de kandidatenlijst, nadat de partij had besloten Beertema op een voor hem teleurstellende 16de plek te zetten. Sindsdien uit hij steeds vaker kritiek op zijn partijleider Geert Wilders en de PVV. Beertema zegt ook aan een kritisch boek te werken over zijn tijd bij de partij.

Voormalig partijgenoot Lilian Helder stapte zelfs al over naar de BBB. Voor die partij zit zij nu in de Tweede Kamer.

Vlaggen en borden van de BoerBurgerBeweging (BBB) zijn beklad met bloed, of in ieder geval een rode substantie. BBB-leider Caroline van der Plas gaat daar aangifte van doen, zei ze woensdag bij Sven op 1.

In plaats van de campagneleus ‘Iedere dag BBBeter’ valt nu de tekst ‘Iedere dag BBBloed‘ te lezen. Ook zijn de hoofden van de BBB-voorvrouw en de nummer 2 op de lijst Mona Keijzer beklad met het rode goedje. Van der Plas zei wel wat gewend te zijn qua protest tegen haar partij, maar dit gaat volgens haar wel een stap verder.

,,Je moet daar gewoon met je vingers van afblijven”, zegt Jos Bolk, kandidaat voor de afgelopen Provinciale Statenverkiezingen namens de BBB in Gelderland. ,,We leven in een land met vrijheid van meningsuiting, maar dit is het vernielen van andermans eigendom.”

De oud-voorzitter van Dwars, de jongerentak van GroenLinks, haalt fel uit naar haar eigen lijsttrekker Frans Timmermans. Sabine Scharwachter noemt zijn campagne een ‘trainwreck’, een treinwrak. 

‘Not gonna lie, de sadist in mij geniet van de totaal ongecontroleerde trainwreck die Timmermans veroorzaakt deze campagne. Ik wilde die fucking fusie in de eerste plaats niet. Nu is me een lijsttrekker in de schoot geworpen die de linkse samenwerking hoogstpersoonlijk opblaast’, stelt ze op X. Ze sluit haar bericht af met: ‘Ik vind het écht pijnlijk, ook voor de vele fantastische mensen lager op de lijst, lokale politici en besturen die wél de kernwaarden van GroenLinks ademen.’

In reacties op anderen nuanceert ze haar felle uitspraak. ‘Neem het met een korrel zout’, schrijft ze. ‘Het is gewoon ultiem pijnlijk.’

Deze site brengt vandaag een analyse van de atypische campagne van Timmermans. Bij zijn vele bezoeken in Nederland was geen pers welkom, maar zijn buitenlandse tripjes werden breed uitgemeten. Campagnestrateeg Mark Thiessen, die eerder bij de VVD werkte, snapt de strategie van Timmermans’ campagneteam niet. ,,Als je drie maanden teruggaat in de tijd, denk ik dat hij heel links achter zich had kunnen verenigen door afrekenen met de VVD als strategie te kiezen.’’ De energie was er, zag Thiessen, het momentum ook. Maar het gebeurde niet. 

SP-leider Lilian Marijnissen vindt het ‘prima’ om samen te werken met GroenLinks-PvdA, ook in bijvoorbeeld een kabinet. Maar zij past er voor om zich als derde partij aan te sluiten bij de linkse samenwerking, zoals collega-lijsttrekker Frans Timmermans van deze week opperde. Dat zegt zij tegen RTL Nieuws.

Marijnissen erkent dat de SP het op veel punten eens is met GroenLinks-PvdA. Bijvoorbeeld waar het gaat om verhoging van het minimumloon ziet ze het voor zich dat de partijen samen gaan optrekken. Maar er zijn ook verschillen, benadrukt zij.

Belangrijkste pijnpunt voor Marijnissen is de steun van GroenLinks-PvdA voor de nieuwe pensioenwet, die volgens haar de pensioenen voor veel Nederlanders onzekerder maakt. ,,Dat willen wij niet.” Ook op het gebied van arbeidsmigratie liggen de partijen volgens Marijnissen ver uiteen. De SP wil die stoppen, GroenLinks-PvdA niet.

Frans Timmermans vindt het ‘heel jammer’ dat de bekende Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg afgelopen weekeinde bij een grote klimaatmars in Amsterdam ook het conflict in het Midden-Oosten erbij sleepte. Dat zegt de politiek leider van GroenLinks-PvdA in het televisieprogramma Goedemorgen Nederland.

Thunberg gaf op het podium op het Museumplein het woord terug aan een Palestijnse activiste die eerder was afgekapt omdat zij de omstreden anti-Israëlische leus From the river to the sea had uitgesproken. Deze uitspraak wordt ook gebruikt door terroristische organisaties als Hamas en wordt gezien als een oproep tot de vernietiging van Israël.

Timmermans is, net als inmiddels vele anderen, niet blij met deze actie van Thunberg, omdat zij daarmee het klimaat ‘heel erg in een politieke controverse’ trekt. ,,Dan haken mensen af en dat moeten we juist niet hebben.” Hij gaat niet in op de vraag of zij nog het gezicht van de internationale klimaatbeweging kan zijn maar: ,,Ik vind het wel heel moeilijk hoor”.

Mentale gezondheid en klimaat zijn landelijk voor jongeren de belangrijkste thema’s. Bij het verkiezingsdebat op het Markland College in Moerdijk het ging het ook over studiefinanciering.

De verkiezingsdag begint een mooie traditie te worden om leerlingen van de hoogste klassen Markland College in de aanloop naar verkiezingen politiek bewust te maken. 

De dag werd geopend door Songül Mutluer, Tweede Kamerlid van nu nog de PvdA en ze hoopt straks namens PvdA/GroenLinks. Daarna mochten de zestig leerlingen hun politieke voorkeur uitspreken op een stemformuliertje. Op dat moment rolden de VVD en FvD als winnaars uit de bus. Grote vraag was of dat na de speeddates aan de partijtafels nog zo zou zijn.

Lees hier het hele verhaal: Verkiezingsdebat Moerdijkse jongeren: ‘Hoe zorgen jullie dat ik kan studeren, kan werken, een dak boven mijn hoofd krijg?’

Ingegeven door de woningcrisis kijken politieke partijen weer naar grondprijzen en hoe die de bouw en huizenprijzen beïnvloeden. Decennialang waagde de politiek zich er niet aan. In 1977 viel het kabinet-Den Uyl nog over grondpolitiek, waarna het grotendeels stil bleef op het onderwerp. Maar nu zien partijen de urgentie er weer van in.

Want niet alleen de rente en materiaalkosten zijn gestegen, ook bouwgrond is de afgelopen jaren fors duurder geworden. De gemiddelde grondprijs is sinds 2019 met 35 procent omhooggegaan, aldus economen van ABN Amro eerder dit jaar. Vooral in sterk stedelijke gebieden, waar bouwgrond schaars is, schoten de prijzen omhoog. Daar kost een bouwkavel per vierkante meter 1520 euro, ten opzichte van 370 euro buiten de stad.

Mede door die prijsstijgingen hebben grondeigenaren er vaak baat bij de grond onbebouwd te laten liggen: in de toekomst valt er immers nog meer geld voor te krijgen dan nu, is het idee. Ook speelt het speculatie in de hand, bijvoorbeeld als het gaat om de aankoop van landbouwgrond. Als die bestemming verandert in bouwgrond, ziet de eigenaar diens investering vaak meer dan vertienvoudigen. ,,Een daling is nodig om de prijs van nieuwbouw aan te laten sluiten op de nieuwe marktomstandigheden”, schrijven de economen van ABN Amro. ,,Dat betekent dat grondeigenaren water bij de wijn moeten doen.”

De dag van de Tweede Kamerverkiezingen is eindelijk aangebroken! Althans, als we Facebook mogen geloven. Op het sociale platform van Meta krijgen duizenden Nederlanders gebruikers een melding dat de stemhokjes woensdag overal in het land geopend zijn. ‘In welke tijdzone ben ik wakker geworden?’ Lees hier meer.

Hij zei zijn baan op als Eurocommissaris om ‘links’ weer terug in het Torentje te brengen. Maar een week voor de verkiezingen zoekt Frans Timmermans nog altijd de aansluiting bij VVD en NSC. Voert GroenLinks-PvdA wel de juiste campagne? ,,Als je drie maanden teruggaat in de tijd, denk ik dat hij heel links achter zich had kunnen verenigen door afrekenen met de VVD als strategie te kiezen.’’ Lees hier meer.