Voor Aaf (107) uit Bakhuizen en Piet (102) uit Lemmer is stemmen een gewoonte: ‘Rutte deed het goed’

Aaf de Wilde-Vos uit Bakhuizen verliest haar stem voor de Tweede Kamerverkiezingen niet, zelfs niet op 107-jarige leeftijd. De oudste inwoner van Fryslân heeft tijdens zijn leven al 24 regeringsleiders meegemaakt.

Ze wil volgende week woensdag haar stem uitbrengen. Een paar maanden geleden, tijdens de Provinciale Statenverkiezingen in maart, ging dat mis voor Aaf de Wilde-Vos. “Mijn stemkaart is verloren”, zegt ze een beetje verdrietig. ‘Dan accepteren ze het niet. Dat vond ik niet erg, want ik had wel mijn paspoort. Blijkbaar was dat niet genoeg.”

Voor zover Wilde-Vos weet, was die verkiezing de enige keer dat zij haar stem niet kon laten meetellen. Als je alle verkiezingen voor gemeente, provincie, waterschappen, Tweede Kamer en Europese Unie bij elkaar optelt, kom je op bijna tachtig stembussen. “Natuurlijk voel ik mij verplicht om te stemmen. Als je niet stemt, heb je niets te zeggen.”

Oudste fries

Aaf de Wilde-Vos is in januari 1916 geboren in Callantsoog. Daar heeft zij een groot deel van haar leven gewoond. Een paar jaar na het overlijden van haar man in 1991 ontmoette ze een nieuwe man met wie ze in Bakhuizen ging wonen. Met 107 jaar is ze momenteel de oudste inwoner van de provincie.

Ze kan de krant niet meer lezen. Televisie kijken is nog steeds oké. Ze volgt het nieuws op de voet. “Ik zal het altijd blijven volgen”, zegt ze vanaf de bank in de bungalow waar ze nog zelfstandig woont. “Ik ben zeer geschokt door wat er in Israël is gebeurd.”

Ze was net klaar met werken in haar tuin toen ze ‘s avonds hoorde dat Israël was opgeschrikt door een terroristische aanslag van Hamas. “Ze zeiden op het nieuws dat het oorlog was. Mijn schoondochter komt daar vandaan”, zegt ze. “Ik was zo geschokt dat ik niets meer kon doen. Ze gooien nu nog steeds bommen. Ik slaap er slecht van.”

Door de escalatie van het Israëlisch-Palestijnse conflict hebben honderdplussers tot nu toe minder aandacht besteed aan de verkiezingen. Ze kent de namen, maar heeft soms moeite om er de juiste gezichten bij te plaatsen. Dit keer ligt haar stemkaart klaar voor de mantelzorger die namens haar stemt bij Multifunctioneel Centrum De Gearte in Bakhuizen.

Nieuwe premier

Sinds ze in de jaren veertig actief stemrecht kreeg, kan de Labour-partij op haar stemmen rekenen. Dit komt door haar vader Piet Vos, een socialist die jarenlang voor de partij actief was in de gemeenteraad van Callantsoog. “Mijn vader heeft Callantsoog gebouwd”, zegt ze trots. “Hij was van de Labour Party en zijn kinderen ook.”

Officieel heeft Nederland pas sinds 1945 een premier, maar sinds haar geboorte in 1916 heeft De Wilde-Vos al 24 Nederlandse regeringsleiders meegemaakt. Van Pieter Cort van der Linden (1913-1918) tot Mark Rutte (2010-2023). “Ik vind het jammer dat Rutte er binnenkort niet meer is. Vooral in het buitenland deed hij het goed.”

De 107-jarige weet nog niet wie de 25e staatsman wordt die tijdens zijn leven de Wilde-Vos meemaakt. Timmerlieden? “Het is toch van de PvdA? Ik weet het eigenlijk niet meer. Het zal waarschijnlijk iemand zijn die weer vooruit wordt geholpen.”

‘Politiek betekent: onbetrouwbaar’

Voor het eerst in zo’n tachtig jaar stemt Piet Burgers (102) uit Lemmer niet op de PvdA. “Ze beloven van alles, maar doen niets.”

Burgers was ongeveer 18 toen hij tegen zijn vader, een wegenbouwer in Amsterdam, vertelde dat hij de politiek in wilde. Of Burgers even wilde gaan zitten. ‘Weet je wel wat het woord politiek betekent?’ mijn vader zei. ‘Politiek betekent: onbetrouwbaar.’”

Nee, een politicus was eind jaren dertig in de ogen van Burgers senior niet te vertrouwen. Het maakte grote indruk op de zoon. “Hij zei tegen mij: ‘Je wilt toch niet dat ik aan tafel zit met een zoon die je niet kunt vertrouwen?’ Dat was doorslaggevend.”

In Amsterdam zag Burgers een hoge werkloosheid, waar hij iets aan wilde doen. Maar de politieke ambities waren snel voorbij. Net als bij de gemeentelijke bijeenkomsten waar Burgers vaak aanwezig was. Ook dat negeerde hij voortaan. “Het was helemaal voorbij.”

Sinds 1946

Het betekende niet dat hij de stembus vermeed. “Mijn vader zei: ‘Je hebt stemrecht en dat recht moet je benutten. Het maakt mij niet uit waar je op stemt, als je maar stemt.” Burgers moet op dringend advies van zijn vader precies 23 keer naar de stembus zijn gegaan voor de Tweede Kamerverkiezingen.

Vanaf de eerste keer in 1946 ging zijn stem naar de Labour Party, die dat jaar werd opgericht. “Ze kwamen op voor jullie, voor de werkende massa.”

Maar de partij heeft hem de afgelopen tachtig jaar keer op keer teleurgesteld. Net als alle andere partijen, zegt hij. “Mijn vader had gelijk, ja. Ze beloven van alles, maar doen niets.”

Arbeidersklasse

Wat had hij precies verwacht? Hij weet het niet. De enige politicus die eerlijk is in zijn ogen: de communist Rinze Visser uit Lemmer. Burgers, scheepswerfmanager in Amsterdam, ontmoette Visser nadat hij in de jaren zestig van Amsterdam naar Lemmer verhuisde om een ​​houtzagerij op te zetten.

“Die man kwam echt op voor de arbeidersklasse. Hij vulde ook de belastingpapieren in voor de mensen die dat niet konden en nog steeds doen.” Ook was hij onlangs weer behulpzaam, zegt Burgers. Toen hij zo’n vijf weken geleden klaagde over de Straatweg om de hoek, kwam Visser meteen langs.

“Als ik daar met mijn rollator loop, ga jij zo heen en weer”, zegt hij, terwijl hij een hobbelende beweging maakt. “Dus belde ik hem: Rinze, ik heb een klacht, ik wil een brief schrijven aan de gemeenteraad. Dat er iets aan gedaan wordt. Hij zei: ‘Ik kom naar je huis en we zullen een brief maken en die naar je sturen.’

Lege woorden

Lokaal gaat zijn stem al jaren naar Rinze Visser, die in 1970 voor het eerst toetrad tot de gemeenteraad van Lemsterland, nu De Fryske Marren. Maar landelijk veranderde zijn stem niet, ook niet toen Visser kortstondig kandidaat was voor de Tweede Kamer. . Waarom bleef hij altijd bij de PvdA? ‘Weet ik niet. Begrijp het gewoon als een gewoonte.’

Hij beschuldigt vrijwel alle politici ervan loze woorden te gebruiken. Ook nu bij de debatten die hij op tv volgt. “Ze beloven bergen goud, maar uiteindelijk is het een emmer stront.” Concrete voorbeelden heeft Burgers niet. Voor hem is veel een kwestie van gevoel. Net als het gevoel na je 65e bijna afgeschreven te worden. “Er is een gebrek aan maatschappelijk begrip.”

En net als wie hij verkiest als beste premier: CDA-lid Ruud Lubbers. “Hij was een man die, naar mijn mening, de waarheid sprak. Hij had geen onzin.” En hoe zit het met PvdA-lid Wim Kok? “Kok stelde mij teleur omdat hij als een rode boef aan de tafel van de koningin zat. Een aardige man, maar hij liet zich inpalmen door de elite.” Den Uyl (PvdA)? ‘Alleen al het zien praten van hem maakte je moe.’

Pieter Omtzigt

Burgers zal bij de komende verkiezingen via zijn door hem gemachtigde zoon op Pieter Omtzigt (Nieuw Sociaal Contract) stemmen. Hij wil ze de kans geven om te laten zien dat hij doet wat hij zegt. ‘Ik denk bijna dat hij een verandering wil bewerkstelligen in de regeringselite.’ Wat moet daaraan veranderen? “Nou, het is een gevoel. Mijn gevoel spreekt op dat moment.”

Omtzigt krijgt het voordeel van de twijfel. ‘Als hij het niet doet, zal hij mij teleurstellen. Maar dat maakt niet uit, ik ben zo vaak teleurgesteld, het maakt niet uit.”

Lees meer over de verkiezingen: