De giraffe zonder vlekken heeft juist wél een vlek

Zebra, tijger, luipaard, cheetah, giraffe – ze hebben allemaal hun eigen patroon. De karakteristieke stippen, strepen of vlekken zijn uniek, zoals een vingerafdruk, gedrukt in hun vacht. Maar wat als een zebra stippen heeft in plaats van strepen, een cheetah strepen heeft in plaats van stippen, of een giraffe zelfs helemaal vlak is?

Onlangs was ‘de giraffe zonder vlekken’, geboren in Brights Zoo, een kleine dierentuin in Tennessee, in het nieuws. Volgens deskundigen is het momenteel de enige effen giraffe ter wereld. De laatst bekende ‘vlekkeloze’ giraffe, Toshiko, leefde ongeveer vijftig jaar geleden in een dierentuin in Tokio.

Kleurmutaties

“Het is grappig dat iedereen het weer heeft over de giraffe zonder vlekken”, zegt Hein van Grouw, senior curator op de vogelafdeling van het British Natural History Museum in Tring, Engeland en auteur van Black Blackbirds, White Blackbirds. Hij doet al bijna dertig jaar onderzoek naar kleurmutaties, vooral bij vogels, maar ook over zoogdieren kan hij iets zeggen.

“Er wordt gezegd dat deze giraffe geen vlekken heeft, maar een giraffe is zandkleurig met donkerbruine vlekken. Deze giraffe is geheel donkerbruin, de kleur van de vlekken. Dus nee, dit is geen giraffe zonder vlekken, dit is een giraffe met één vlek. Anders was hij zandkleurig geweest”, vertelt hij aan de telefoon.

Het is een vorm van melanisme, legt hij uit. “Dat is een veel voorkomende genetische mutatie die niet alleen bij giraffen voorkomt, maar bij veel diersoorten.” Melanisme betreft de vorming en distributie van het pigment melanine. Hoe die mutatie zich gedraagt, verschilt per dier en per geval.

Zwarte Panter

Als voorbeeld noemt Van Grouw de zwarte panter. “Het is een mutatie die bij een zwarte panter, in tegenstelling tot een normale panter met vlekken, het pigment gelijkmatig over elk haartje verdeelt.” Lichamelijk heeft een dier geen last van melanisme, maar het kan hem in het wild wel kwetsbaarder maken. Het is bijvoorbeeld moeilijk voor een roofdier om één zebra uit een kudde zebra’s te kiezen, er zit veiligheid in cijfers als het om zebra’s gaat. Maar als je als gevlekte zebra tussen alleen maar gestreepte zebra’s staat, val je op. En dus ben je een veel gemakkelijkere prooi.

Er zijn ook volledig witte dieren, albino’s, die geen pigment aanmaken, zelfs niet in hun ogen – wat hun gezichtsvermogen aantast en ze nog kwetsbaarder maakt. Het komt voor bij alle dieren, van leeuwen en olifanten tot egels. Gedeeltelijk albinisme bestaat niet, zegt Van Grouw: “Als mensen een raaf zien die deels wit is, praten ze over gedeeltelijk albinisme. Maar dat bestaat niet. Je kunt niet gedeeltelijk zwanger zijn en je kunt niet gedeeltelijk albino zijn. Als er een beetje melanine aanwezig is, is een dier geen albino.”

Op een gegeven moment ging het verhaal dat er een albinokoet in de grachten van Amsterdam zwom. Maar de zwarte vlekken die hij had laten zien dat hij misschien minder pigment had, maar dat hij geen albino was. Het is waarschijnlijker dat dit een vorm van progressieve vergrijzing was, die vrij vaak voorkomt bij de meerkoet. Om vaak onbekende redenen verliest het dier vervolgens de pigmentvormende cellen, wat bij elke rui resulteert in meer ongepigmenteerde (witte) veren. Deze dieren kunnen wit worden, maar hebben niet de rode ogen die dieren met albinisme hebben en hebben daardoor een grotere overlevingskans.

Naast melanine hebben vogels nog een ander pigment, caroteen, dat vogels een bijzondere uitstraling kan geven. Zoals de gele pinguïn die in 2021 werd gespot. “Er was toen zoveel ophef over”, zegt Van Grouw. “Terwijl het niet gek is. De pinguïn heeft van nature zichtbaar geel op zijn kop en borst, maar dit pigment is ook onzichtbaar onder het zwart van de pinguïn, de overheersende kleur. Als het zwart door albinisme verdwijnt, houd je de gele kleur over die de vogel heeft door de caroteen.”

Brights Zoo organiseerde een online verkiezing om de eenvlekgiraffe een naam te geven. Kipekee won met 36 procent – ​​dat is uniek in het Swahili.