Zelf je stuntrace bouwen of figureren in een maffiasoap: hoe misdaadsimulator GTA 5 al tien jaar de toon zet

De zon is al lang onder, de nabijgelegen winkels zijn gesloten en de volgende dag is een normale werkdag. Toch stonden op 17 september 2013 honderden gamers in de rij, van de straat tot aan de deuren van een Brabantse vestiging van elektronicaconcern MediaMarkt. Ze wachten tot de deuren opengaan: ze wachten op het spel Grand Theft Auto 5 . Die avond stappen ze in virtuele auto’s, halen ze digitale wapens tevoorschijn en plegen ze vrolijk misdaden in San Andreas, een scherp satirische parodie op de stad Los Angeles.

Een uitgestrekte wereld vol vrijheden: dat was de belofte die maker Rockstar met de eerste deed Grand Theft Auto (1997) ging over de gamer. Maar dat spel was nog steeds tweedimensionaal, plat en voelde daardoor beperkt. Met deel drie, dat volledig driedimensionaal was, maakte Rockstar in 2001 voor het eerst de belofte echt waar. Of je nu graag over (virtuele) voetgangers reed of je volledig deel wilde voelen van een diep maffiaverhaal – de gamer vroeg: GTA draaide. Sindsdien is elke nieuwe game in de serie een Event met een hoofdletter G waar gamers al jaren naar uitkijken. GTADe filosofie van ultieme spelersvrijheid blijft de game-industrie leiden.

Groenblijvend

En zo staat het GTA 5 tien jaar later nog steeds elk jaar in de lijst met best verkochte games; De game is inmiddels 195 miljoen keer verkocht en zou de derde best verkochte game aller tijden zijn. Ongehoord, want de verkoopcijfers van games dalen doorgaans snel. Maar de misdaadsimulator is een evergreen geworden – een droom die zoveel makers in de hitgevoelige game-industrie najagen. Zelden slagen ze erin de verbeeldingskracht en interesse van gamers zo lang zo intens te prikkelen. Daarom is het nieuw Grand Theft Auto 6dat medio november werd aangekondigd, heeft zo lang geduurd: Rockstar kan het zich financieel veroorloven om de game tot in de puntjes te perfectioneren.

Rockstar was niet de pionier van het onderliggende ‘servicemodel’, maar wist het wel te perfectioneren: door regelmatig kleine stukjes games toe te voegen, hebben liefhebbers altijd een reden om terug te komen. Dat het lastig is om de balans goed te houden blijkt wel uit het gigantische kerkhof aan servicegames van de afgelopen tien jaar. Hoe kan het dat Rockstar slaagt?

“Rockstar heeft uiteraard een enorme schare fans”, zegt Jan Caspers, een populaire YouTuber die al zo’n acht jaar video’s over GTA 5 online plaatst onder de naam Yarasky. Ze kopen alles GTA is aan, bedoelt hij. “Echt niet normaal. En ze brengen zoveel gratis updates uit. Ze hebben honderden nieuwe auto’s toegevoegd.”

GTA 5 klikte in het begin niet echt op Casper. “Je voltooit het verhaal in enkele tientallen uren, en dan is het voorbij. De races waren ook nog standaard spul van Rockstar zelf: je reed gewoon een rondje of legde een parcours af. En toen kregen we ineens de mogelijkheid om zelf races te bouwen. Dat heeft letterlijk alles veranderd.”

Wees creatief, bouw zelf dingen. Omdat het technisch eenvoudiger is geworden om dit in games mogelijk te maken, voegen steeds meer gamemakers de optie toe. Gamers komen er massaal op af. De mogelijkheid om jezelf op zo’n diepgaande manier uit te drukken in een spel waar je van houdt, om die creatieve excessen te delen, blijkt onweerstaanbaar.

“Rockstar blijft nieuwe items toevoegen (voor de bouwmodus)”, zegt Caspers zichtbaar enthousiast. “Het is ronduit bizar nu je stuntraces kunt bouwen, waarbij je met je auto de vreemdste dingen kunt doen, zoals tegen de muur rijden. Zeker als je samen speelt, wordt het nooit saai om al die rassen van andere gamers te spelen. Soms race je tegen elkaar, soms bedenkt iemand een baan waarop je met meerdere mensen moet samenwerken. Ondertussen zijn we allemaal aan het schreeuwen en lachen.” Het zijn veruit zijn populairste video’s.

Volgens Caspers zijn het naast de updates juist deze creativiteit en sociale factor die het verschil maken. Dit beperkt zich niet alleen tot racen. Uit de fictieve stad GTA biedt veel vrijheid om alles te doen. Degenen die nog meer willen, downloaden onofficiële maar getolereerde toevoegingen van andere fans.

Serverregels

“Ik ben begonnen met GTA omdat ik zag hoe populair de rollenspelstreams waren”, mailt de Amerikaanse actrice Ash Ignis. Ze heeft haar vorig jaar gestreamd GTAsessies live voor duizenden kijkers op de gamingvideosite Twitch. Ze gebruikt daar de naam ArcaneFayth. Ze was bekend met rollenspellen, waarin je samen met anderen je eigen personages creëert en ontwikkelt. “Maar de combinatie van rollenspel, de bestaande spelaspecten van GTA en de regels waar je je aan moet houden als je op zo’n server speelt, daar moest ik even aan wennen.”

GTA 5 is dan ook niet gebouwd als een rollenspel: het is de bedoeling dat je rondloopt, racet en schiet, maar het ontwikkelen van een personage of verhaallijn zit er niet echt in. Oké, sommige gamers dachten: dan programmeren we die opties wel in onszelf. Geïnteresseerden kunnen hun eigen versie van het spel downloaden en samen met deze toevoegingen op een sterke computer (de server) installeren en online openen.

Rockstar tolereert het, en dit jaar gekocht zelfs een van de grootste rollenspelgroepen. Het aanbod varieert, van toevoegingen als zichtbaar roken en drinken tot politiesimulaties tot mogelijkheden om zelf in een winkel te werken of een huis te kopen. De precieze aanpak verschilt per server: sommige benadrukken spannende maffia-verhaallijnen, andere servers vinden het belangrijker dat een levende stad wordt nagebootst, waar spelers elke avond simpele taxichauffeurs en winkelbedienden spelen en er sprake is van een uitgekiende interne economie.

Ash Ignis besloot zich aan te sluiten bij de grootste en bekendste server, NoPixel, omdat een aantal andere acteurs en streamers dat tijdens de pandemie ook zijn gaan doen, vertelt ze. “Het was best intimiderend, eerlijk gezegd. De wereld van NoPixel heeft zijn eigen verhaallijnen en alle spelers nemen deel aan de ontwikkeling ervan. Ik maakte een grapje dat mijn personage altijd werd ontvoerd door criminelen.

Deelnemers aan NoPixel streamen elke dag hun individuele verhalen naar videoplatforms, als een soort soapserie. Ze hebben vaak een element van het absurde: een van de meest geliefde verhaallijnen op NoPixel draaide om een ​​schildpad. Tijdens een overval werd de schildpad van een maffioso vermoord. De boze man nam wraak. Resultaat: een zeer chaotische maffiaoorlog die zich over vele streamingkanalen uitstrekte, waarvan uiteindelijk de hoogtepunten werden samengevat YouTube.

Het werd Ignis al snel te veel. Ze streamde alleen parttime. “Dan is het lastig om jezelf onderdeel te maken van grote verhaallijnen”, schrijft ze. “Het kan maanden of jaren duren om relaties op te bouwen tussen jouw karakter en die van andere deelnemers. Het lijkt eigenlijk wel een beetje op de werkelijkheid, je moet netwerken en een reputatie opbouwen.” Maar ze begrijpt waarom zoveel fanatieke gameliefhebbers hier naartoe komen GTAdoorgaan met het kijken naar uitzendingen. “Het is als een serie met helden en vijanden, alleen vanuit vele perspectieven, gemaakt door fans van de game. Als je favoriete personage een bank berooft, kun je ook kijken naar de politieagenten die hem proberen te betrappen. De mensen zijn heel sympathiek.”