Nederland steelt de show op de klimaattop met één klein technisch kastje

Methaan is lange tijd verwaarloosd in het klimaatdebat vergeleken met CO2₂. Terwijl methaan – dat onder meer vrijkomt uit de veehouderij, de fossiele industrie en uit vuilstortplaatsen – verantwoordelijk is voor zo’n dertig procent van de opwarming van de aarde. Methaan is ook veel krachtiger dan CO₂, zodat het terugdringen ervan al snel relatief grote winsten oplevert. “Het is het beste wat we kunnen doen om de klimaatverandering af te remmen”, zei Rick Duke, de rechterhand van de Amerikaanse klimaatgezant John Kerry, op de klimaattop in Dubai.

De afgelopen jaren heeft methaan steeds meer aandacht gekregen en bereikte het een piek op het zonnige conferentieterrein in de Emiraten. 150 landen hebben nu de mondiale methaanbelofte ondertekend in 2021, waarin ze beloven hun methaanemissies tegen 2030 met dertig procent te verminderen. Dit jaar belooft China voor het eerst de methaanreductie onderdeel te maken van zijn officiële VN-klimaatplannen. En de VAE kondigen met veel tamtam een ​​controversiële toezegging aan van meer dan vijftig olie- en gasbedrijven, die zeggen dat ze hun methaanemissies in 2030 vrijwel willen elimineren.

Nederland speelt een opvallend grote rol in enkele methaanplannen die in Dubai worden onthuld. Dat komt door een Nederlandse box die zoekt naar methaanemissies uit de ruimte en kan controleren of al die prachtige beloftes waargemaakt worden. ‘Tropomi’ is de naam van dit instrument en is al zes jaar het paradepaardje van het Nederlandse ruimteonderzoek. Eerder haalde het wereldnieuws omdat het ‘superstralers’ zag, zoals kolenmijnen of lekkende gasleidingen. De komende jaren zou het nog meer methaan moeten detecteren, zegt Ilse Aben van ruimtevaartinstituut SRON. “Het is het beste instrument in zijn soort.”

Een stok achter de deur

Aben, die normaal gesproken satellietbeelden uit Leiden analyseert, was gisteren bij de lancering van ‘s werelds eerste methaandetectiesysteem vanuit de ruimte, genaamd MARS. Elke dag maakt Tropomi een overzichtsfoto van methaanpluimen van over de hele wereld. Andere satellieten kunnen dan verder inzoomen en precies zien uit welke vuilstortplaats of uit welke gasleiding methaan ontsnapt. “Tot nu toe werden dit soort onderzoeken niet altijd gedeeld met de emittenten”, legt Aben uit, “omdat hier geen systeem voor bestond.” Al deze partijen werken nu samen via de VN en er is een soort methaanpolitie opgericht. Deze neemt onmiddellijk contact op met de emitters wanneer methaanpluimen worden gedetecteerd, in de hoop op actie.

Die actie is tijdens de proefperiode vorig jaar vaak niet van de grond gekomen, geeft Aben toe. Het systeem stuurde 127 meldingen naar bedrijven of landen waar veel broeikasgas vrijkwam, maar slechts weinigen handelden ernaar. zoals een gasbedrijf in Argentinië. “Dit kost tijd, omdat veel overheden waar de lekken optreden niet eenvoudig zijn.” Van Turkmenistan is bijvoorbeeld bekend dat het zes maal de dagelijkse Nederlandse methaanuitstoot uit oude gasleidingen lekt. Hoewel het vrij eenvoudig op te lossen is, heeft dit land er tot nu toe weinig aan gedaan. De methaanpolitie zal voortaan de onderzoeken verdelen een publieke website, Aben hoopt dat dit helpt. “Hoewel ‘benoemen en schamen is niet het hoofddoel, dit zorgt wel voor een stok achter de deur.”

Een nieuw pronkstuk

Een andere belangrijke mondiale bron van methaan zijn open stortplaatsen en al het rottende organische afval daar. In Nederland zijn ze relatief onbekend, maar in megasteden als New Delhi stapelen ze zich torenhoog op. Geen sexy onderwerp, maar het is wel verantwoordelijk voor bijna vijf procent van het mondiale klimaatprobleem. Ook Nederland probeert hier vanuit de ruimte te helpen. “In één nieuw internationaal project zoomen we in op elke vuilstortplaats om te zien waar de uitstoot precies vandaan komt.” De komende jaren gaat zij tien gigantische vuilstortplaatsen in tien landen monitoren, in de hoop dat dit tot oplossingen leidt.

Methaanemissies uit stortplaatsen zijn moeilijker te bestrijden dan lekkende gasleidingen. “Met gasleidingen kun je een lek opsporen. Bij vuilstortplaatsen kan op veel verschillende plekken iets lekken, en dat is niet altijd makkelijk om vanuit de ruimte de vinger op te leggen.” Zo ziet Tropomi al jaren een vuilstortplaats in Madrid met aanzienlijke uitstoot, terwijl nog steeds niet duidelijk is wat daar snel aan gedaan kan worden.

De oplossingen zijn in principe klaar voor de open vuilstortplaatsen in Lagos, zegt staatshoofd Babajide Sanwo-Olu tijdens een presentatie op de top. Zijn land is de grootste stadstaat van Afrika en kampt met 1.300 ton (!) organisch afval per dag, met grote gevolgen voor het broeikaseffect en ook voor de gezondheid van mensen. Hij wil graag overdekte vuilstortplaatsen aanleggen of gft-afval scheiden. Maar het probleem is geld. Lagos zou een budget van 2,5 miljoen dollar hebben om het afvalprobleem aan te pakken, “hetzelfde bedrag als New York zou investeren in het onderhoud van één parkeergarage.” De wereld zou veel meer steun moeten bieden voor het oplossen van het afvalprobleem, betoogt hij.

SRON wil ook meer geld. Om in te zoomen is het ruimtevaartinstituut nog steeds afhankelijk van bedrijven die nauwkeurige metingen doen. Daarom werken ze in Leiden aan een nieuw instrument, Tango, dat verder kan inzoomen en het nieuwe paradepaardje van Nederland moet worden. “Maar de financiering is nog niet rond”, zegt Aben. In Dubai kan ze hier mogelijk de mouw van klimaatminister Jetten aan trekken.

Lees ook:

Ruim vijftig olie- en gasbedrijven verhogen hun klimaatambities, maar NGO’s zijn kritisch

In Dubai hebben ruim vijftig olie- en gasbedrijven aangekondigd de komende jaren de uitstoot door de olie- en gaswinning te gaan terugdringen. NGO’s bekritiseren het niet-bindende karakter van de toezegging en het feit dat bedrijven geen rem zetten op de hoeveelheden die zij wegpompen.

Deze box kan de methaanemissies van een satelliet meten. Maar is daar geld voor?

Het Nederlandse ruimte-instrument Tropomi haalde vorig jaar het wereldnieuws nadat het Australische kolenmijnen had ontmaskerd als grote uitstoters van broeikasgassen. In Delft wordt gewerkt aan een veel preciezer instrument. Maar mag dat ook in de ruimte?