Ambassadeur Azerbeidzjan: ‘Hoezo etnische zuivering? We hebben een vrijgeleide geboden’

Lees ook dit profiel van president Aliyev

Het beeld van Azerbeidzjan als dader is niet verrassend. Na een blokkade van negen maanden lanceerde Aliyev op 19 september een militaire aanval op de door Armeniërs bewoonde enclave Nagorno-Karabach – voor haar inwoners de autonome republiek Artsakh. Binnen 24 uur was het doel bereikt: de regering van de enclave capituleerde zonder weerstand. Aliyev zei op tv dat Baku zijn soevereiniteit in het gebied, dat internationaal wordt erkend als onderdeel van Azerbeidzjan, met een ‘ijzeren vuist’ heeft hersteld. Beide landen spreken van tweehonderd dodelijke slachtoffers aan hun eigen kant, militairen en burgers. In de daaropvolgende dagen verlieten meer dan honderdduizend Karabach-Armeniërs de enclave en kregen onderdak in Armenië. De Republiek Artsakh wordt op 1 januari 2024 ontbonden.

Militaire aanwezigheid

Volgens ambassadeur Mustafayev moest Azerbeidzjan ingrijpen. Het was een anti-terroristische operatie. Hij laat veel foto’s zien van wapens die in de enclave zouden zijn gevonden: machinegeweren, granaten, antitankraketten en zelfs een tank. Er zouden ook tienduizend Armeense soldaten in de enclave gelegerd zijn. De militaire aanwezigheid van Armenië op Azerbeidzjaans grondgebied was in strijd met de resoluties van de VN-Veiligheidsraad en de overeenkomst die Armenië, Azerbeidzjan en bemiddelaar Rusland eind 2020 ondertekenden, na de tweede oorlog om de enclave.

Tijdens die korte en hevige oorlog – ruim zevenduizend doden in zes weken tijd – heroverde Azerbeidzjan al een groot deel van het grondgebied rond de enclave dat het land begin jaren negentig van Armenië had verloren. Sommige analisten zien de aanval in Azerbeidzjan van vorige maand als de voltooiing van de ‘wraak’ voor de traumatische nederlaag van het armere en kleinere Armenië in 1993. Macholand Azerbeidzjan moest die vernedering volgens deze opvatting herstellen.

Wij zijn tolerant en daarom geen dictatuur

Mustafayev waagt zich niet aan een dergelijke interpretatie. Hij ontkent liever dat er sprake is van een ‘etnische zuivering’, omdat de Karabach-Armeniërs met geweld uit hun woongebied zijn verdreven. Mustafayev: “We hebben de burgers van Nagorno-Karabach veilig gedrag aangeboden. We hebben gezorgd voor voedsel en brandstof, hebben kampen opgezet voor vluchtelingen en hebben toegang verleend tot het Rode Kruis. Hoe bedoel je zuivering?”

Lees ook over de bondgenoten van Armenië en Azerbeidzjan

Bovendien maakt Azerbeidzjan het zijn inwoners gemakkelijk om terug te keren, zegt hij. “We hebben een website in vier talen waar mensen een Azerbeidzjaans paspoort kunnen aanvragen. Het is een zeer eenvoudige procedure. Ze hoeven hun Armeense nationaliteit niet op te geven, dubbele nationaliteit is in onze regio heel gebruikelijk.” Er is waarschijnlijk weinig belangstelling voor terugkeer, nu Azerbeidzjan het gebied onder eigen bestuur brengt. De hoofdstad Stepanakert (Khankendi voor de Azeri’s) is een spookstad.

Mustafayev hoopt op een duurzame vrede. Eind oktober ontmoeten Aliyev en de Armeense premier Pashinyan elkaar in Brussel. Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad, is volgens hem een ​​goede en onpartijdige bemiddelaar. Ook de VN en Rusland kunnen bijdragen aan het vredesproces. Mustafayev vindt het teleurstellend dat Nederland geen rol wil spelen, bijvoorbeeld bij het ontruimen van de enclave.

Lees ook deze vraag over het einde van Nagorno-Karabach

Gang naar Nachitsjevan

Vrede is ook in het belang van Armenië, zegt de ambassadeur. Vooral op economisch vlak. Op de kaart laat hij het belang zien van een corridor in het uiterste zuiden van Armenië, van de Azerbeidzjaanse regio Nachitsjevan tot Azerbeidzjan. “Een goede spoorverbinding verbindt Turkije met de Kaspische Zee en Centraal-Azië.” Velen vrezen een nieuwe interventie om die corridor te realiseren. “De corridor naar Nachitsjevan is een diplomatieke kwestie, geen militaire kwestie. Als Armenië niet akkoord gaat met een verbinding via hun gebied, gaan we over op plan B, een verbinding via Iran. Maar dat is minder efficiënt.”

Moestafajev is optimistisch. “De regio is rijp voor herstel. De drie landen van de zuidelijke Kaukasus, ook Georgië, moeten samenwerken als schakel tussen Oost en West, voor het transport van goederen en energie. We investeren in Georgië vanwege de verbinding met de Zwarte Zee. We kunnen ook investeren in Armenië. Maar we hebben dertig jaar verloren.”

Een versie van dit artikel verscheen ook in de krant van 13 oktober 2023.