Hoe krijg je je kind weer de natuur in? ‘Het is niet erg om een keer uit de boom te vallen’

Lezen, gamen, scrollen: buiten spelen is vaak uitgesloten, laat staan ​​in de natuur. Terwijl spelen in de natuur goed is voor het kind en voor de natuur. Hoe krijg je je kind de natuur in?

“Wij zijn van oorsprong buitenmensen. Wij leefden met de natuur. Dat zit nog steeds in iedereen, als een heel klein smeulend kooltje dat weer moet oplaaien. Het vuur moet weer gaan branden”, zegt Floor Woortman van Oerrr, het jongerenprogramma van Natuurmonumenten.

Kolen flakkeren pas op als je er op tijd zuurstof in blaast en hout toevoegt. Hetzelfde geldt voor de liefde voor de natuur. Het is het beste om het vroeg te vangen: in de kindertijd.

Kinderen brengen steeds minder tijd buiten door. Speelde in 2013 nog 20 procent van de kinderen tussen de 6 en 12 jaar dagelijks buiten, in 2018 was dit nog maar 14 procent. Tegelijkertijd nam de schermtijd toe, evenals het aandeel kinderen dat minder buiten speelt dan ze eigenlijk zouden willen.

Uit recent onderzoek van de Radboud Universiteit blijkt dat de favoriete speeltuin van kinderen vaker een speeltuin is dan bijvoorbeeld een bos. En terwijl spelen in de natuur heel gezond is. Ian Mostert, projectleider Kind en Natuur bij IVN Natuureducatie, vat de voordelen samen: “Door naar buiten te gaan bouw je weerstand op. Bijvoorbeeld door met je handen in de modder te zitten en dan in je mond. Dat is goed voor je darmflora en immuunsysteem. Verder is de natuur ook een plek waar niet bepaald is wat je moet doen. Dan zie je dat jonge kinderen met losse materialen zelf spelletjes gaan maken. Ze gaan met hun eigen fantasie en creativiteit aan de slag.”

Van fluit van fluit tot slakkenrace

Maar hoe stimuleer je als ouder je kind om te spelen? Volgens Mostert is het voor ouders noodzakelijk om te weten waar een stukje groen in de buurt is. Voor echte ‘binnenkinderen’ kan spelen in de natuur in eerste instantie eng of saai zijn. Niet ieder kind zal op eigen houtje de natuur kunnen ontdekken. Mostert: “Dan zou ik persoonlijk naar buiten gaan en laten zien wat er allemaal te ontdekken valt.”

Als er echt geen geschikte plek in de buurt is, kunnen ouders ook zelf aan de slag gaan, door samen met buren een groene oase te creëren of aan de slag te gaan met planten op het balkon.

Volgens Woortman van Natuurmonumenten zijn sommige kinderen zelfs een beetje niet gewend aan de natuur. Ze vinden het moeilijk om erachter te komen hoe ze ermee moeten spelen. Ze hebben een duwtje in de rug nodig van hun ouders. Dat kan een heel klein begin zijn: maak een fluit van fluitenkruid, kneed een vogelvetbol voor op het balkon, zoek naar dierensporen. “Of slakken verzamelen om een ​​slakkenrace te houden, waar ze uren over doen”, weet Woortman uit ervaring.

Het is niet erg als je af en toe uit een boom valt

Zelfs dit kleine begin kan moeilijk zijn voor ouders. Want hoe herken je fluitenkruid? En hoe onderscheid je de vogels die bij de vetbol komen? Het identificeren van planten- en diersoorten is tegenwoordig een fluitje van een cent. Dankzij apps als ObsIdentify kan iedere ouder een soort herkennen aan de hand van een foto.

Zelfs vogelgeluiden zijn gemakkelijk te onderscheiden dankzij herkenningsapps zoals Birdnet. Voor ouders zonder inspiratie biedt de website van Oerrr speeltips. Peuters kunnen op keversafari gaan, basisschoolleerlingen kunnen door het tellen van de jaarringen ontdekken hoe oud een boom is en voor oudere kinderen zijn regenplastic stickers zeer geschikt.

Na dit duwtje in de rug kunnen ouders het beste weer afstand nemen. Kinderen kunnen pas echt ontdekken als ze erin slagen te ontsnappen aan het alziende oog van hun ouders. Veel mensen zien hun kinderen het liefst spelen op de rubberen tegels van de speeltuin. Volgens Woortman willen ze niet dat hen iets overkomt, al denken kinderen daar anders over: “Kinderen vinden het fantastisch om risico’s te nemen.”

Voor ouders ligt de truc in het loslaten en het accepteren van de mogelijke gevaren. Mostert: “Wat ik vooral in stedelijke gebieden veel hoor, is dat de natuur eng en vies is. Het mag geen probleem zijn als een kind thuiskomt met een schrammetje van een braamstruik of uit een boom valt.”

Zie de natuur alsof je hem voor het eerst ziet

Het buitenspeelvuur brandt al na een bezoek aan een natuurgebied. Voor kinderen een groot avontuur, voor ouders een hele onderneming. Natuurmonumenten heeft de drempel voor gezinnen iets lager gemaakt door speelplekken in te richten. “Je merkt dat ouders het leuk vinden als er iets georganiseerd wordt, zodat ze het niet allemaal zelf hoeven te doen. Wij willen weten: we gaan naar een bos met een wandelroute voor gezinnen, of we gaan wandelen met de boswachter.”

Woortman ziet dit als de eerste stap: “Wij zijn heel blij dat die gezinnen komen en we hopen dat ze denken: ach, dit kunnen we de volgende keer zelf wel organiseren.”

Een kind dat buiten speelt, begint bij de ouder zelf. Er zijn steeds meer ouders die weinig ervaring hebben met de natuur en kinderen volgen vaak het voorbeeld van de ouders. Het buitenspeeladvies van de twee natuureducatie-experts geldt dus ook voor ouders. “Doe mee, ontdek en bekijk de natuur alsof je deze voor het eerst ziet”, zegt Woortman. “Veel ouders denken: het zal mijn tijd kosten, en ze gaan op hun telefoon kijken. Terwijl het heel leuk is om samen te spelen.”

Oog in oog met een wild zwijn

De Nederlandse organisaties voor natuur- en milieueducatie concludeerden begin deze eeuw: ieder kind van twaalf jaar of ouder heeft behoefte aan een ‘topervaring’. Een ervaring die zo’n indruk maakt dat een kind deze lang met zich meedraagt. Van oog in oog staan ​​met een wild dier tot dansen in de regen; een topervaring vormt een kind.

“De vraag is welke ervaring een kind bijblijft”, zegt Mostert. “Het kan best indrukwekkend zijn dat je een keer onder de sterren kunt slapen, en dat vergeet je nooit meer.” Hij kent ook ogenschijnlijk kleine ervaringen die een blijvende indruk achterlaten, zoals een kind dat urenlang gebiologeerd naar mieren staarde.

Woortman vertelt op zijn beurt over kinderen die nog nooit met blote voeten in de modder hadden gelopen. “In eerste instantie vonden ze het spannend, ze durfden het echt niet. Maar uiteindelijk kregen we de schoenen niet meer aan.”

“Kinderen hebben de natuur nodig, maar andersom geldt dat ook”, benadrukt Woortman. “Als het vuur niet voldoende wordt aangewakkerd en de kinderen van vandaag de natuur niet in hun hart sluiten, wie zal er dan over dertig jaar voor de natuur zorgen? Zij zijn de natuurbeschermers van de toekomst.”

Lees ook:

Dit kinderboek heeft als doel kinderen het bos in te krijgen. ‘Buiten spelen is niet alleen leuk, maar ook gezonder’

Kinderen en hun ouders weten niet goed genoeg wat ze in de natuur kunnen doen. Maartje Kouwen schreef een boek met tips.

Illustrator Kim Merel: ‘Als kind liep ik al verbaasd buiten rond’

Driekwart van de ouders wil dat hun kind meer tijd buiten doorbrengt en meer leert over de natuur. Dat is ook de missie van bioloog, wetenschapsjournalist en illustrator Kim Merel. Ze maakte een prentenboek over de vraag: wat is natuur eigenlijk?