Geen werk meer? Dan moeten van uitzendbureau RMS de Roemeense uitzendkrachten hun woning uit – zwanger of niet

Zodra het donker wordt, slaat de paniek toe bij de vier Roemeense arbeidsmigranten. Ze hebben net te horen gekregen dat ze onmiddellijk de camping moeten verlaten. Ze huurden er een kleine caravan via Reyhan Meat Specialist (RMS), het uitzendbureau waarvoor ze in Nederland werken.

Emotioneel schreeuwen de Roemenen door elkaar heen, maar de medewerker van uitzendbureau RMS is onverbiddelijk. De man – op zijn jas staat Mr Adrian, op de achterkant Reyhan – wijst gedecideerd naar de uitgang van de camping en trekt zich niks aan van vertegenwoordigers van de gemeente, verschillende stichtingen en de Roemeense ambassade, die de camping bezoeken om de omstandigheden van arbeidsmigranten te controleren. NRC liep daarbij mee.

De vier Roemenen, twee koppels, zeulen grote supermarkttassen met hun bezittingen over de parkeerplaats voor de camping. Eén van de vrouwen is zwanger. „Waar moeten we heen?”, vraagt ze. Naar familie in Parijs? Gaat er nog een bus? „We hebben niet eens geld.”

Zo ging het de afgelopen anderhalf jaar vaker in het Limburgse Ysselsteyn, een dorpje met zo’n tweeduizend inwoners in de gemeente Venray. Om de haverklap worden buitenlandse werknemers van uitzendbureau RMS er van de camping gestuurd, nadat zij hebben gehoord dat hun werk klaar is. Dat blijkt uit gesprekken met betrokkenen uit de gemeente en vertrouwelijke politieregistraties over camping De Zwaluw in Ysselsteyn en het uitzendbureau. RMS neemt, volgens arbeidsmigranten, identiteitsbewijzen af. Werknemers vertellen mishandeld en bedreigd te worden.

De gemeente Venray ligt al bijna twee jaar in de clinch met Reyhan Meat Specialist, maar een oplossing blijft uit. In het dorp zorgen dakloos geworden arbeidsmigranten voor veel overlast. Het „eerlijke verhaal”, zegt wethouder Wim de Schryver (Economie en Financiën, VVD), is dat zijn gemeente elke maand schrijnende verhalen van uitgebuite arbeidsmigranten hoort. En écht ingrijpen is niet mogelijk, volgens hem. „We staan erbij en kijken ernaar.”

Hoe komt Venray ooit nog van dit uitzendbedrijf af?

Varkens uitbenen

De vier op straat belande Roemenen vertellen via Facebook in contact te zijn gekomen met RMS. Het uitzendbureau beloofde hun 2.000 euro netto per maand voor het uitbenen van varkens bij slachtbedrijf Van Rooi Meat in Helmond. RMS zou een voorschot betalen en een mooie woning voor ze vinden. Met een busje kwamen ze naar Nederland.

Toen ze begin vorige maand in Nederland arriveerden, bleek die mooie woning de camping in Ysselsteyn, waar RMS zo’n 130 arbeidsmigranten huisvest. De vier Roemenen hadden iets beters verwacht. Het gras stond er hoog, overal lag afval. De chalets waren klein en duur. Ze moesten slapen in twee kleine slaapkamers en betaalden ieder 330 euro per maand. Dat werd ingehouden op hun loon.

Volgens de Roemenen kregen ze te weinig betaald. Toen ze zich daar over beklaagden, hoefden ze niet terug te komen – en daarmee raakten ze ook hun woning kwijt.

Volgens RMS en Van Rooi Meat klopt dit niet: één van de Roemenen werd op „staande voet ontslagen” toen hij opnieuw dronken op zijn werk was gekomen. De andere drie besloten zelf niet meer te komen werken.

Mishandeling

Reyhan Meat Specialist is groot als uitzendbureau voor arbeidsmigranten. Het werft volgens zijn eigen website al bijna veertig jaar personeel voor de grootste en bekendste vleesverwerkers in Nederland. Het bureau stelt jaarlijks zo’n 1.800 slachters, uitbeners en vleessnijders – vooral Roemenen, in mindere mate Hongaren – tewerk in de Nederlandse vleesindustrie. In die branche, met een jaaromzet van grofweg 10 miljard euro, werken 12.000 mensen. Ruim driekwart van hen komt uit het buitenland.

NRC publiceerde eerder over RMS. Werknemers en voormalig personeel vertelden over het gebruik van geweld binnen het bedrijf, loze beloftes over salarissen en slechte huisvesting. Een manager van het omstreden uitzendbureau werd twee jaar geleden veroordeeld voor mishandeling van een medewerker. RMS is herhaaldelijk beboet door de Arbeidsinspectie, omdat het personeel contant betaalde.

Lees ook
Werken in het vlees – wie klaagt wordt ontslagen, of mishandeld

De afgelopen acht jaar heeft de Nederlandse Arbeidsinspectie zo’n 70 meldingen gekregen over het bedrijf, zegt een woordvoerder van de toezichthouder. Hiervan waren er 55 „dusdanig serieus, dat we die nader onderzocht hebben”. Wat dit heeft opgeleverd, mag de woordvoerder wettelijk niet vertellen, zegt hij.

Inmiddels doet het Openbaar Ministerie strafrechtelijk onderzoek naar het uitzendbureau. Het OM verdenkt het bedrijf ervan ruim 2 miljoen euro loon voor arbeidsmigranten niet te hebben uitbetaald. In de administratie ontbreekt hier documentatie van. Reyhan weerspreekt dit en zegt dat alle salarisbetalingen volledig zijn geadministreerd. Komend voorjaar is een regiezitting bij de rechtbank Zwolle, waarin het bedrijf dit wil laten zien. Zo’n bijeenkomst met betrokken partijen dient ter voorbereiding op een rechtszaak.

ID ingenomen

De gemeente Venray groeide de afgelopen decennia uit tot een knooppunt voor arbeidsmigranten: van de 44.000 inwoners komt zo’n vijfde deel uit het buitenland. Een deel van hen belandt op Boerderijcamping De Zwaluw, net buiten Ysselsteyn, op de grens tussen Noord-Brabant en Limburg. Zo’n vijftien jaar heeft de gemeente gedoogd dat de campingeigenaar chalets verhuurt aan Poolse arbeidsmigranten. Ciseli, de huisvestingstak van RMS, is sinds vorig jaar huurder en brengt 130 arbeidsmigranten op de camping onder. De meesten werken via RMS bij Van Rooi Meat in Helmond.

Wethouder De Schryver, sinds juni 2022 verantwoordelijk voor de arbeidsmigranten in Venray, schrok toen hij zag onder welke omstandigheden Oost-Europese arbeidsmigranten in Ysselsteyn leven en hoe ze naar Nederland worden gehaald. Hun identiteitskaarten of paspoorten worden ingenomen en op het kantoor van RMS bewaard, zegt De Schryver. „Pas als de politie belt, krijgen ze die terug” zegt hij. Innemen van ID’s is „enorm onwenselijk”.

Uit meldingen bij de politie die NRC inzag en uit gesprekken met betrokkenen blijkt dat het inderdaad vaker voorkomt dat arbeidsmigranten uit Roemenië hun ID moeten afgeven aan de chauffeur die hen naar Nederland brengt.

Tijdens een gemeentelijke controle, eind 2022, verklaarden sommige arbeidsmigranten geen identiteitsbewijs bij zich te hebben. Regelmatig belt de politie RMS met de opdracht hun ID’s terug te geven, blijkt uit documenten van politie en gemeente.

Ook zijn er meldingen waarin arbeidsmigranten en getuigen verklaringen afleggen over het gebruik van geweld. „Dit is een bekend verhaal”, staat in politiestukken: „Er worden vaker personen geslagen en weggestuurd/op straat gegooid van de camping.”

Niet brandveilig

Tussen zomer 2022 en herfst 2023 registreert de politie 48 meldingen die zijn terug te voeren op de camping. Op 12 januari 2023 vindt de politie een mishandelde man in een houten chalet. Er is een melding van een verkrachting op de camping. En tijdens de gemeentelijke controle barst een vrouw in huilen uit. Ze zegt in het slachthuis te worden gepest door een voorman van RMS.

Op de chalets die het uitzendbureau verhuurt, is ook van alles aan te merken, rapporteren de ambtenaren van de gemeentelijke controle. Ze treffen geregeld huisjes die smerig zijn, beschimmeld en niet brandveilig.

Wethouder De Schryver houdt Van Rooi Meat mede verantwoordelijk voor de misstanden. „Ik vind het absurd dat een rijk bedrijf als Van Rooi profiteert van deze middeleeuwse slavernijpraktijken.” De Helmondse vleesverwerker moet zijn verantwoordelijkheid nemen, zegt hij, en geen zaken meer doen met RMS. „Nu doen ze alsof hun neus bloedt.” Van Rooi Meat laat in een reactie weten de wethouder te willen uitnodigen voor een gesprek.

Volgens De Schryver durven migranten geen aangifte te doen tegen het uitzendbureau. Praten met instanties zou ‘gevolgen’ kunnen hebben en is gevaarlijk. De coördinatoren op de camping – vaak ook Roemenen – houden de arbeidsmigranten onder de duim en schuiven vaak aan als de gemeente langskomt, vertellen betrokkenen. RMS zegt zich niet te herkennen in dit beeld.

Prikkeldraad

Als arbeidsmigranten zowel baan als huisvesting verliezen, ontstaat een nieuw probleem: ze trekken het dorp in en zorgen daar voor overlast, volgens de politiemeldingen.

Ze banjeren dwars door het sportpark heen naar het dorp, zegt Geert van Dijck, voorzitter van SC Ysselsteyn. Afgelopen jaar werd een man van de camping onder de douche van de sportclub aangetroffen. Omdat Van Dijcks leden dat niet prettig vonden, werd een hek van bijna twee meter hoog om het sportpark gebouwd. „Bovenop ligt prikkeldraad.”

Ze doen hun behoeften op het kerkhof of achter de garageboxen, zegt buurtbewoonster Annemie Teunissen. Er liggen wc-papier en condooms. Bij koud weer bellen dakloze arbeidsmigranten bij je aan, volgens Teunissen. „Ze zeggen dan: please, please, can I come in?” Haar man: „Het is hopeloos.” Teunissen: „Ik laat ze niet zomaar binnen.”

Een paar weken geleden betrapte Tom van Huel, eigenaar van een supermarkt in Ysselsteyn, drie mannen die voor 150 euro aan vlees probeerden te stelen. Van Huel, die in Uden nog een supermarkt runt, belt bij diefstal áltijd de politie. Hij is blij met de extra omzet door de arbeidsmigranten van de camping, zegt hij, maar er wordt ook gestolen. Soms bieden ze na een diefstal excuses aan, zegt Van Huel. Hij noemt het schrijnend, „omdat ze honger hebben”.

Uit haar registratie blijkt dat de Limburgse politie zich „enorm belast” voelt door alle incidenten. Bewoners voelen zich onveilig, en de openbare orde is in het geding. De burgemeester van Venray zou „met spoed” maatregelen moeten nemen tegen de uitbater van de camping en het uitzendbureau.

Waarschuwing

Maar wat kan de gemeente doen?

Wethouder De Schryver zoekt al maanden naar een manier om van het uitzendbureau af te komen. De gemeente stuurde op basis van de klachten op 31 januari van dit jaar een officiële waarschuwing naar Ciseli. Ook heeft De Schryver de eigenaar van de camping verzocht met het uitzendbureau te stoppen. De eigenaar zelf is voor NRC niet bereikbaar voor commentaar.

De mogelijkheden van de gemeente om op te treden tegen RMS zijn beperkt, zegt De Schryver. Bij overlast kan hij een pand sluiten, maar niet een hele camping. Dan moet voor iedere chalet worden aangetoond dat het overlast veroorzaakt. Strafrechtelijk onderzoek is ingewikkeld, zegt de wethouder, omdat bijna niemand aangifte doet.

En dan is er nog de kwestie rond het bestemmingsplan: op camping De Zwaluw rust een agrarische bestemming. Officieel mogen er geen mensen verblijven. Maar dat is jarenlang oogluikend toegestaan. Ciseli, de huisvestingstak van RMS, heeft een principeverzoek ingediend om dat bestemmingsplan te wijzigen. Daar heeft de gemeente negatief op gereageerd.

En nu wil ze tóch gaan handhaven. De huisvesting van arbeidsmigranten is in strijd met het bestemmingsplan, zegt de gemeente.

Maar dat gaat niet zomaar. Het uitzendbureau heeft een zogeheten zienswijze ingediend; het vindt dat het bestemmingsplan best gewijzigd kan worden. Dat traject loopt nog. RMS stelt plannen te hebben om 2 miljoen euro te investeren, wat de situatie van de arbeidsmigranten er significant zal verbeteren en mogelijke overlast tot een minimum beperken.

Wijkagent

Maar nu, bij deze controle in november, moet de gemeente toezien hoe arbeidsmigranten op straat dreigen te belanden. De twee koppels hebben nog het geluk dat de betrokken ambtenaren een overnachtingsplek voor hen proberen te vinden. De Arbeidsinspectie, verantwoordelijk voor de aanpak van arbeidsuitbuiting, wordt gebeld. Als de vier Roemenen worden uitgebuit, kan wellicht onderdak voor hen worden geregeld. Maar de aanwijzingen voor uitbuiting blijken te vaag.

Uiteindelijk is er toch goed nieuws: een uitzendbureau uit de buurt kan de beide stellen deze nacht opvangen en heeft misschien ook werk voor ze. Als de tolk dit vertelt, glimlachen de Roemenen. Een wijkagent zal ze wegbrengen. Hun plastic tassen met bezittingen gaan in de achterbak.

Voor misstanden bij arbeidsmigratie is een landelijke oplossing nodig, zegt De Schryver. Elke dag komen er nog migranten naar Nederland die geen idee hebben waar ze belanden. „Zo kan arbeidsmigratie niet doorgaan.”

Pas als er uitvoerbaar en handhaafbaar beleid is voor arbeidsmigranten, plus een duidelijk arbeidsmarktbeleid, wordt de situatie minder schrijnend, zegt de wethouder. „Op deze manier is het dweilen met de kraan open.”

De gemeente Venray heeft de eigenaar van de camping verzocht met het uitzendbureau te stoppen. De eigenaar zelf is voor NRC niet bereikbaar voor commentaar.

Leeslijst




Mail de redactie