Het Duitse elftal snakt naar een ‘Zeitenwende’

“Uiteindelijk is het gewoon voetbal”, zei Rudi Völler, de wereldkampioen van 1990, die de zaken anno 2023 in perspectief plaatst. Völler, verantwoordelijk voor het nationale team binnen de Duitse voetbalbond, probeert tegenwoordig de stemming binnen de organisatie te kalmeren. Omdat het Duitse nationale team in een aanhoudende crisis verkeert. Met toenemende paniek kijken mensen vooruit naar het EK in 2024, dat in eigen land wordt gespeeld. Zal de ploeg voor die tijd weer in vorm komen onder de nieuwe coach Julian Nagelsmann (36), of wordt het wederom een ​​teleurstelling, ditmaal voor eigen publiek?

De resultaten van de wereldkampioen van 2014 waren de afgelopen jaren bedroevend slecht. Bij de laatste twee WK’s werd de ploeg uitgeschakeld in de groepsfase (Qatar 2022 en Rusland 2018), en op het EK van 2020 strandden de Duitsers in de achtste finales. Bondscoach Hansi Flick, die in 2021 Joachim Löw opvolgde, werd na een vernederende oefenwedstrijd tegen Japan (1-4) begin september na amper twee jaar uit zijn functie ontheven.

Ook al waren de verwachtingen zo hooggespannen toen Flick werd aangesteld. In 2020 won hij met Bayern München de Champions League, in 2014 was Flick assistent-coach van Löw. Flick zou de afgematte methoden van Löw nieuw leven inblazen. Maar volgens zijn critici bleef Flick tijdens zijn twee jaar bij het Duitse team vastzitten in zijn drang naar innovatie. Hij probeerde elke wedstrijd een andere opstelling, uiteindelijk met steeds minder sterren.

Flick heeft niet publiekelijk gereageerd op zijn ontslag, maar volgens de tabloid Afbeelding hij identificeerde zichzelf na zijn nederlaag met Theodore Roosevelt, die hij op zijn WhatsApp-profiel citeerde: “Het is niet de criticus die telt (…) De eer gaat naar de man die daadwerkelijk in de arena staat, zijn gezicht besmeurd met stof, zweet en bloed.”

De opstanding

Het ontslag van bondscoach Flick was misschien onvermijdelijk, maar het heeft de diepere problemen bij de Duitse ploeg niet opgelost. Het WK van 2014, en vooral de klinkende overwinning op Brazilië in de halve finales (7-1), werd gezien als de definitieve bevestiging van wat Het is opnieuw opstarten is gaan heten: de wederopstanding van het Duitse voetbal na de teleurstellende uitschakeling (laatste in de groep) op het EK van 2000. Duitsland verbood zijn lange traditie van verdedigend voetbal en werd een pionier in de ontwikkeling van een aanvallende speelstijl met hoge druk.

Het is die speelstijl, met de nadruk op technische, dynamische spelers, die in verschillende varianten nog steeds leidend is in het Europese clubvoetbal. Maar het Duitse team is sinds 2014 herhaaldelijk kwetsbaar gebleken en is niet in staat de grote ruimtes achter zijn eigen achterhoede te verdedigen. Door een gebrek aan kwaliteit misschien, of omdat deze vorm van aanvallend voetbal een coördinatieniveau vereist dat moeilijk bij te brengen is in een nationale ploeg die slechts af en toe bijeenkomt en regelmatig van samenstelling wisselt.

De grote vraag is hoe de opvolger van Flick, Julian Nagelsmann, de nationale ploeg zal laten spelen, te beginnen met een oefenwedstrijd aanstaande zaterdag tegen de Verenigde Staten. Nagelsmann wordt lange tijd beschouwd als een exponent van Het is opnieuw opstarten, een jonge, succesvolle en innovatieve coach die de tegenstander zo vroeg mogelijk onder druk zet. Maar hij heeft ook zijn eerste schrammen opgelopen; Afgelopen april moest hij Bayern München na anderhalf seizoen verlaten vanwege tegenvallende prestaties en onvrede in de spelersgroep.

Op 28-jarige leeftijd startte Nagelsmann bij Hoffenheim, dat hij eerst redde van degradatie en twee jaar later derde werd in de Bundesliga en speelde in de groepsfase van de Champions League. Met RB Leipzig bereikte Nagelsmann vervolgens in 2020 de halve finales van de Champions League, maar verloor onder de Duitse coach Thomas Tuchel van Paris Saint-Germain.

Tenslotte bracht Nagelsmann slechts een korte tijd door bij Bayern. Hij werd uiteraard landskampioen, maar bleef onsuccesvol in de Champions League. Het bestuur van de club onderhandelde met Tuchel terwijl Nagelsmann weg was op wintersport. Toen de club afscheid nam van Tuchel, moest Nagelsmann in de media lezen dat zijn tijd bij Bayern voorbij was.

Nu moet Nagelsmann het Duitse team in de resterende acht maanden tot aan het EK oplappen, zodat ze verder komen dan de groepsfase. Een voor de hand liggend nadeel voor Nagelsmann zou kunnen zijn dat een groot deel van de selectie voor de nationale ploeg uit Bayern München komt en hij het vertrouwen van die spelers moet terugwinnen. Maar wellicht kan Nagelsmann het feit dat hij de spelers van Bayern goed kent ook in zijn voordeel gebruiken.

‘Zeitenwende’

De sussende woorden van technisch directeur van de voetbalbond Rudi Völler (“het is maar voetbal”) vormen tegenwoordig een uitzondering onder voetbalminnende Duitsers. De Frankfurter Allgemeine Zeitung noemde het EK 2024 in Duitsland “het belangrijkste toernooi van dit decennium”.

Voor toernooidirecteur en wereldkampioen van 2014 Philipp Lahm moeten de Europese kampioenschappen veel meer zijn dan een belangrijk sportevenement. In een ingezonden stuk Begin deze maand schrijft Lahm dat hij daar op hoopt ‘Zeitenwende’, een revolutie. Het is geen toeval dat Lahm de term koos waarmee bondskanselier Olaf Scholz eerder de omslag in het Duitse buitenlands- en veiligheidsbeleid na de Russische inval in Oekraïne aankondigde. Lahm wil dat het toernooi een “revolutie” vertegenwoordigt “voor Europa, voor de samenleving, voor ons allemaal.” Het toernooi moet een “oproep tot solidariteit en menselijkheid zijn en het Europese idee versterken.” Zou Nagelsmann weten wat hij met die missie aan moest?

De spelers moeten de opdracht van Lahm in ieder geval niet te serieus nemen. In Qatar discussieerden de voetbalbond en het publiek dagenlang over de vraag of de aanvoerdersband van OneLove gedragen moest worden. Toen de FIFA dit verbood, besloot de voetbalbond al snel dat het Duitse elftal met de hand voor de mond gefotografeerd moest worden, alsof hen de spraak werd ontzegd. De spelers waren het er met tegenzin mee eens. De meesten wilden niet te veel nadenken over de politieke implicaties van het toernooi, maar wilden zich concentreren op hun spel. Dat zou ook een goed startpunt kunnen zijn voor de zomer van 2024.