Met de veroordeling van Bouterse prevaleert in Suriname na 41 jaar alsnog de rechtsstaat

“Hij heeft de levens van de slachtoffers beroofd. Hij heeft beslist over leven en dood. Hij heeft veel lijden veroorzaakt.” Met deze strenge woorden leidt rechter Dinesh Sewratan het vonnis in, dat hij woensdag zal uitspreken als de ontknoping van het slepende decembermoordenproces.

De toenmalige legerleider en latere president van Suriname, Desi Bouterse, staat hiervoor al jaren terecht, nadat in 1982 vijftien tegenstanders en critici van zijn militaire regime werden gemarteld en vermoord. Een misdaad waarvoor hij nu – 41 jaar later – werd in hoger beroep ook veroordeeld tot twintig jaar gevangenisstraf.

Met dit vonnis bevestigt het Hof van Justitie een eerdere veroordeling door de Krijgsraad uit november 2019. En de laatste juridische mogelijkheden van Bouterse – die niet bij de zitting aanwezig is – lijken uitgeput. Maar het Hof wijst de eis van het Openbaar Ministerie (OM) af om ook een ‘bevel tot onmiddellijke aanhouding’ op te leggen. Volgens de rechters wordt dit bevel door het Openbaar Ministerie niet voldoende onderbouwd, maar is het vooral onnodig: de onvoorwaardelijke gevangenisstraf impliceert een gevangenisstraf.

Hoewel Bouterse (78) voorlopig op vrije voeten blijft, omhelzen nabestaanden elkaar opgelucht zodra het eindoordeel is uitgesproken. Sommigen huilen. Ook vier medeverdachten van Bouterse zijn veroordeeld, tot gevangenisstraffen van vijftien jaar.

Ontspannen sfeer in het partycentrum

Eenmaal buiten wordt de opluchting pas echt voelbaar. Lilian Gonçalvez, weduwe van Kenneth Gonçalvez, één van de vijftien slachtoffers en voormalig decaan van Advocaten van Suriname, spreekt van een belangrijke en historische dag. Ze is niet teleurgesteld dat het Hof geen aanhoudingsbevel heeft gelast. “Dit vonnis moet nu gewoon worden uitgevoerd.”

In de hoofdstad blijft het de hele dag rustig en zijn veel bedrijven gesloten, terwijl het gebied rondom het gerechtsgebouw is omheind en extra beveiligd. Via sociale media zijn de aanhangers van Bouterse echter opgeroepen om thuis te blijven of naar Ocer, het partijcentrum van de NDP, de politieke partij van Bouterse, te komen – en niet naar de rechtbank.

Lees ook
Bouterse is altijd een gevangene geweest van zijn besmette verleden

De gevreesde verstoringen doen zich niet voor. Maar wanneer, hoe en waar Bouterse zijn straf zal uitzitten, hangt de komende dagen af ​​van het Openbaar Ministerie en de politie. “Als ik het Openbaar Ministerie was, zou ik al onderweg zijn naar de veroordeelde, want wat de rechter heeft beslist moet worden uitgevoerd”, zegt Hugo Essed, advocaat van de nabestaanden.

Irwin Kanhai, de advocaat van Bouterse, is teleurgesteld: hij had vrijspraak geëist. Kanhai kan proberen internationaal te beoordelen of de rechten van Bouterse zijn geschonden. Dit zou mogelijk kunnen zijn bij het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens. Ook de Surinaamse grondwet biedt een mogelijkheid tot gratie door de president. Als er een verzoek wordt ingediend, moet ook de rechter die het vonnis heeft gewezen, advies uitbrengen.

Straffeloosheid elders in de regio

Na de zitting blijven nabestaanden in groepjes met elkaar praten, maar het wordt al snel rustiger in de rechtszaal. Het is inmiddels wat drukker bij partijcentrum Ocer, waar de partijleiding en achterban in een ontspannen sfeer samenkomen. Voorzitter Ricardo Panka leest een verklaring van de partij voor, waarin de leden worden opgeroepen ‘zich te onthouden van acties die in strijd zijn met de idealen van de partij’. Verder worden de NDP-leden opgeroepen zich vooral te richten op de verkiezingen van 2025. Bouterse komt zelf rond 14.00 uur lokale tijd aan in Ocer, maar blijft er maar kort, spreekt niemand en vertrekt onopgemerkt.

Lees ook
Na de uitspraak regenden de felicitaties op de telefoon van advocaat Spong

Hoewel onder meer voormalig Peruaanse president Fujimori eerder veroordeeld werd voor mensenrechtenschendingen elders in Zuid-Amerika en het nog maar de vraag is of en onder welk detentieregime Bouterse gevangen gezet zal worden, mag dit vonnis internationaal nu al historisch genoemd worden. Zeker in een tijd waarin ‘machtige daders’ straffeloos de meest verschrikkelijke mensenrechtenschendingen kunnen begaan, zegt Reed Brody, die vanuit Genève naar de hoorzitting kwam als waarnemer van de Internationale Commissie van Juristen (ICJ).

Brody: “Ik kan alleen maar zeggen ‘wauw’, wat een prestatie van Suriname. Dit is een enorme overwinning voor de nabestaanden, maar ook een voorbeeld voor de wereld. Zelfs toen Bouterse president was, ging het proces door, uiteraard met allerlei obstakels en vertragingen, maar in veel andere landen in Latijns-Amerika zou het nooit zover zijn gekomen en zou het proces zijn gestopt.”

Met medewerking van Wilfred Leeuwin

Lees lijst




E-mail de redacteur