[ad_1]
Laat er geen misverstand over bestaan, zegt Marten Zwanenburg: de aanval van Hamas op Israëlische burgers is een duidelijke schending van het internationaal recht. Het is begrijpelijk dat Israël daar tegen wil optreden. “Alleen: als de vijand zich niet aan de regels houdt, ontslaat dat je niet van de verplichting om je daar zelf ook aan te houden.”
Zwanenburg is hoogleraar militair recht, in het bijzonder recht tijdens militaire operaties, aan de Universiteit van Amsterdam en de Nederlandse Defensie Academie. Vrijdagochtend werd hij, net als de rest van de wereld, wakker met de oproep van Israël aan meer dan een miljoen burgers in het noorden van Gaza om naar het zuiden van de Gazastrook te vluchten. De Verenigde Naties zijn bezorgd over de verwoestende humanitaire gevolgen van deze oproep en riepen Israël op het bevel in te trekken, wat opnieuw op Israëlisch onbegrip stuitte.
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/10/web-zwanenburg.jpg|//images.nrc.nl/lRHxHWJKVBPvk14tnVBBykzPBPo=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/10/web-zwanenburg.jpg|//images.nrc.nl/Vl4RbWQf1SRMhCedj0AjapWnWlY=/5760x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/10/web-zwanenburg.jpg)
Marten Zwanenburg Foto Kirsten van Santen
Is Israël gebonden aan de oorlogswetten?
Marten Zwanenburg: “Ja. Israël is partij bij verschillende oorlogswetten. Daarnaast bestaat er het gewoonterecht, dat mede bepaalt hoe staten zich moeten gedragen. Er zijn ook verdragen waarbij Israël geen partij is, bijvoorbeeld het Eerste Aanvullend Protocol bij de Geneefse Conventies uit 1977. Dit gaat over de bescherming van slachtoffers van internationale gewapende conflicten. Maar vanwege het gewoonterecht moet Israël zich toch aan een aantal basisprincipes houden.”
Welke basisprincipes herken je?
“Het gaat dan bijvoorbeeld om het onderscheid tussen militaire doelen en burgers: je mag alleen militaire doelen aanvallen. Dan is er sprake van proportionaliteit: als je verwacht burgerslachtoffers te maken bij het aanvallen van een militair doelwit, moet die bijkomende schade evenredig zijn aan het verwachte militaire voordeel dat je behaalt. En ten derde is er de verplichting om voorzorgsmaatregelen te nemen, zoals het waarschuwen van burgers dat er een aanval op komst is.”
Handelde Israël niet in overeenstemming met dat voorzorgsbeginsel toen het opriep tot een verhuizing naar het zuiden?
“Je kunt je afvragen of deze oproep aan de eisen voldoet. Natuurlijk is het een waarschuwing, maar zo’n waarschuwing moet ook effectief zijn. Kunnen de betrokken burgers overal terecht? Is de gewenste zet realistisch? En zijn ze veilig na de verhuizing? Daar heb ik ernstige twijfels over.”
/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/10/data106498622-38fc5d.jpg)
Lees ook: ‘Er staat ons iets verschrikkelijks te wachten in Gaza’
Aanvankelijk werd via de Verenigde Naties gemeld dat de inwoners van Noord-Gaza slechts 24 uur de tijd zouden hebben om te evacueren. Vrijdagmiddag zei een woordvoerder van het Israëlische leger dat het begreep dat een evacuatie van ruim een miljoen mensen ‘meer dan 24 uur’ zou duren. Hamas roept de inwoners van Noord-Gaza op om te blijven waar ze zijn. De Israëlische oproep beschouwt de groep als ‘psychologische oorlogsvoering’.
Is het überhaupt toegestaan om een burgerbevolking te verplaatsen?
‘Nee, tenzij het voor hun eigen veiligheid is, of als het militair noodzakelijk is. Het verbod op gedwongen verplaatsing moet breed worden bekeken. Hieronder valt ook iedereen die tegen zijn wil zijn huis moet verlaten. De vraag hier is dus: is deze evacuatie militair noodzakelijk? Is het voor de eigen veiligheid van de burgers? Of is het vooral een manier voor Israël om ruimte te creëren om Hamas aan te vallen?”
Vanwege het gewoonterecht moet Israël zich aan een aantal basisprincipes houden
Heeft Israël ook de verantwoordelijkheid voor de evacués na hun vlucht?
“Ja. Een staat die een ontheemding van burgers teweegbrengt heeft ook een zekere verantwoordelijkheid voor een goede ontvangst. Het volstaat niet te zeggen dat ze naar het zuiden moeten trekken. Volgens hulporganisaties is het daar al vol en is er geen macht in de ziekenhuizen bijvoorbeeld. Het is onrealistisch dat de Israëlische oproep deze verantwoordelijkheid zal vervullen.”
Eerder deze week heeft Israël de levering van brandstof, voedsel, water, medicijnen en elektriciteit aan de Gazastrook stopgezet. Was dat in overeenstemming met het internationaal recht?
“Om die vraag te beantwoorden moet je eerst vaststellen of Israël de bezettingsmacht in Gaza is. Zij denkt van niet: Israël trok zich in 2005 immers samen met burgers en soldaten terug uit de strook. Maar volgens de Verenigde Naties, en ik ben geneigd deze opvatting te delen, is er nog steeds sprake van een legale bezetting, omdat Israël samen met Egypte , oefent volledige controle uit over wat er in en uit Gaza komt.
Foto’s Mohammed Sabre/EPA, Ahmed Zakot/Reuters, Mahmud Hams/AFP
“Als Israël de bezettende macht is, dan is het ook verantwoordelijk voor de basisbehoeften van de bevolking van Gaza. Ongeacht de vraag of Israël de Gazastrook bezet, is het in ieder geval verplicht om hulp via onafhankelijke hulporganisaties te laten verlopen. Zij mogen deze hulpgoederen controleren, om er bijvoorbeeld voor te zorgen dat deze niet bij Hamas-strijders terechtkomen. Maar vooral als Israël zelf geen voedsel meer doorlaat, is het verplicht om organisaties als het Rode Kruis die hulp te laten bieden.”
Israël zal zeggen: wat mogen wij doen? We moeten toch zeker iets doen om de partij aan te vallen die onze burgers zo gruwelijk heeft afgeslacht?
“Je mag burgerslachtoffers maken, zolang het proportioneel is. Het is heel moeilijk om te vechten in een verstedelijkt gebied, dat begrijp ik. Maar dit zijn gewoon regels die we met elkaar hebben afgesproken.”
Heeft Israël gelijk om Hamas ervan te beschuldigen burgers als menselijk schild te gebruiken?
“Dat is zeker ook in strijd met het internationaal recht. De verdedigende partij heeft, in het geval van een Israëlische aanval op Gaza, namelijk Hamas, de plicht om haar eigen burgerbevolking te beschermen tegen de gevolgen van die aanval. Als Hamas dit niet doet, is dat verwerpelijk. Maar het is geen excuus voor Israël om de regels niet te volgen.”
Een versie van dit artikel verscheen ook in de krant van 14 oktober 2023.
[ad_2]