Kiezen tussen boeren en natuur? Zonde om het zo plat te slaan

Tijdens de verkiezingen in maart leken de complexe keuzes die Nederland regelmatig moet maken zich te beperken tot: ben je voor de boer of voor de natuur? Deze verkiezingen lijken over veel meer kwesties te gaan. Terecht natuurlijk. Maar het zou zonde zijn als er helemaal geen discussie over de ruimte zou ontstaan. En niet over de vraag of boeren of natuur moeten opbrengen, maar over wat voor land we willen zijn in 2050. Want de strijd om de ruimte is veel breder.

Het is ongelooflijk wat we in dit kleine land doen. We zijn dichtbevolkt en kennen relatief veel zware industrie. We hebben de grootste zeehaven van Europa, een van de grootste luchthavens. We hebben een hoogwaardige landbouw en de grootste chipmachinefabrikant ter wereld. Jaarlijks houden en slachten wij honderden miljoenen dieren, waarvoor wij veel voer importeren. We importeren, exporteren en distribueren als een gek en we zijn vooral een grote diensteneconomie.

Is dat allemaal nog mogelijk? We bereiken grenzen. We stoten veel stikstof uit, de kwaliteit van onze wateren gaat achteruit. Wij willen huizen bouwen op zachte grond en in diepe polders. We willen meer dieren slachten en planten kweken in kassen dan we handen hebben. Voor dat werk halen we mensen uit andere landen, voor wie we weinig huizen hebben.

Overal kom je de strijd om ruimte tegen. BBB vierde deze week dat zonneparken niet meer toegestaan ​​zijn op landbouwgronden in de provincie Overijssel. Er zijn nog een miljoen woningen nodig, maar waar? Om de klimaatverandering op te vangen en te beperken staat Nederland voor een ‘wederopbouw’, zei demissionair minister Hugo de Jonge (CDA) in NRC, vergelijkbaar met de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog. Groot verschil: er was toen ruimte en de mensen verbeterden. Nu is de ruimte schaars en zal niet iedereen de wederopbouw als een verbetering zien.

In 2050 willen Nederland en de Europese Unie klimaatneutraal en circulair zijn. Dat laatste betekent: weinig afval produceren, veel hergebruik. Over 26 jaar. Nu zijn we vooral bezig met het klimaatvriendelijker maken van wat er al is. Maar dat zal voor wrijving en conflict zorgen, waarschuwen adviesorganen als het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en de College van Rijksadviseurs. Dan lopen we het risico keuzes te maken waar we later spijt van krijgen, maar tegen die tijd zijn de huizen en bedrijventerreinen al gebouwd.

Vroeger was het: laat duizend bloemen bloeien. Nu is het: welke bloemen kunnen waar bloeien?

Want veel dingen worden – tijdelijk of permanent – ​​schaarser dan we gewend zijn. Elektriciteit, arbeid, grondstoffen, ruimte, zelfs water. Bedrijven kunnen er niet elke dag van het jaar op blijven rekenen dat er voldoende drinkwater is voor hun bedrijfsprocessen. waarschuwde het kabinet eerder voor. Denk aan het spoel- en koelwater waar de industrie en datacenters gebruik van maken. Dat gebeurt nu met drinkwater, maar dat is een probleem.

Een klimaatneutraal energiesysteem neemt meer ruimte in beslag, net als een meer natuurvriendelijke landbouw en een circulaire economie: voor het repareren van spullen en voor het recyclen van producten. Ook de bedrijvigheid verdwijnt, de kolenoverslag bijvoorbeeld, maar de nieuwe economie zal een tijdje ruimte naast de oude moeten vinden. Aanpassing aan een grilliger klimaat vergt ook ruimte. Onze complexe watermachine was altijd gericht op het afvoeren van water. Nu moet die machine ook in droge zomers water vasthouden. Er moet ruimte zijn voor meren en overstromende rivieren, voor extra groen zodat de bodem makkelijker water kan opnemen.

Vier keer Nederland

Struikel niet de toekomst in, maar denk na over wat je wilt, adviseren experts. Maar weten wat je wilt is lastig. Gaan we landbouw en natuur scheiden of verweven? vroeg Wageningen Universiteit deze week. Met elkaar verweven betekent minder productieve landbouw. Willen we dat boeren vooral voor Nederland produceren of ook voor Europa? Landbouw is van cruciaal belang omdat deze nu relatief veel land in beslag neemt.

Zijn de vele transitpassagiers op Schiphol van groot belang voor het vestigingsklimaat of valt dat mee?

Zijn de vele transitpassagiers op Schiphol van groot belang voor het vestigingsklimaat of valt dat mee? Heeft het zin dat de glastuinbouw hier blijft nu we geen goedkoop gas meer hebben? Dit zijn zeer politieke vragen. Je kunt het zijn gang laten gaan, maar als je weinig ruimte hebt, kun je er beter verstandig en dubbel mee omgaan. Bedrijven bij elkaar zetten, watervreters naast een rivier, energieslurpers dichtbij een energiebron.

Planbureau PBL deed een boeiende denkoefening. Er wordt gekeken naar vier Nederlanden in 2050, allemaal klimaatneutraal maar volgens andere politieke smaken. Een natuurlijk land en een multinationaal land, een land waar regio’s veel zelf beslissen en een digitaal land. (Puzzel op de PBL-website jezelf.) In alle scenario’s werden Schiphol en de agrarische sector kleiner. Er is geen andere optie, aldus het planbureau, als we de klimaatdoelen willen halen. En in elk scenario was een drastisch gevolg onvermijdelijk. Zo geeft het multinationale land grote bedrijven alle ruimte die ze nodig hebben, maar dat kan alleen als er een ‘true price’ wordt ingevoerd, waarbij de klimaatschade en milieukosten van producten worden belast. Groenland heeft veel meer natuur, maar dat kan alleen door de consumptie van burgers dwingend te beperken.

Wie moet hieraan voldoen? Wie mag uitbreiden? Dit zijn de overgang twintig, het decennium waarin de basis wordt gelegd voor de groene transformatie van Nederland, waarin we weten dat er veel anders moet, maar we nog moeten uitzoeken en uitvechten hoe. Laat de verkiezingen daarover gaan.