De taal van Roald Dahl volgens Wes Anderson in vier korte films op Netflix

De poppenhuiswerelden van de Amerikaan Wes Anderson zijn in één oogopslag herkenbaar; vrolijke kleuren, symmetrie, sterren die nauwelijks een spier bewegen terwijl ze drooggrappige teksten uitspreken en een ziek oog voor detail, tot aan het handschrift van zijn personages toe.

Het verbaast dus niemand dat zijn initialen, WWA, in kleine krulletters op zijn borstzakje zijn geborduurd, of zoals de regisseur dat doet tijdens het gesprek met een groep journalisten over zijn nieuwste korte film. Het prachtige verhaal van Henry Sugar staat plotseling op om de gordijnen op te hangen.

Anderson’s nieuwste is een 39 minuten durende theatrale verfilming van een kort verhaal van Roald Dahl. Hendrik Suiker gaat over een man die zichzelf leert dingen te zien zonder zijn ogen te gebruiken en daardoor weet welke kaart er in het casino wordt getrokken. Met drie andere korte Dahl-verfilmingen van Anderson Hendrik Suiker nu beschikbaar op Netflix.

Puntige zinnen

Dat Andersons visueel kinderlijke, maar vaak duistere universum verrassend goed samengaat met de zwartkomische sprookjes van de Brit Roald Dahl bleek al in de stop-motionfilm Fantastische meneer Fox (2009). Terwijl hij hieraan werkte, leerde de regisseur de familie Dahl beter kennen, die destijds nog de rechten beheerde op het werk van de in 1990 overleden auteur. Anderson: “En ik begon echt van ze te houden.” En zij houdt ook van hem. “Lizzie Dahl (de tweede vrouw van de auteur, red.) vroeg mij of er nog een verhaal was waar ik een film van wilde maken.” Terwijl de afgelopen jaren de ene na de andere Dahl-verfilming verscheen, hielden de erfgenamen op verzoek van Anderson ‘Henry Sugar’ ruim tien jaar voor hem opzij.

Ralph Fiennes als Roald Dahl

Ondertussen worstelde de Amerikaan met de vraag hoe hij de puntige Dahl-zinnen en beschrijvingen, bijvoorbeeld over het zwarte haar dat over de oren van een personage groeit, in een scenario kon gieten. Anderson: “Ik wilde de woorden, de taal en de stem van Dahl behouden.” Uiteindelijk werd zijn scenario “iets tussen theater en bioscoop”, waardoor de film opmerkelijk nog meer ‘Anderson’ aanvoelt dan eerder werk.

Roald Dahl, gespeeld door Ralph Fiennes, verschijnt zelf aan het begin van het verhaal en de hoofdpersonen dragen hun eigen tekst en beschrijvingen uit het boek voor terwijl kleurrijke decors en rekwisieten over het scherm worden bewogen. Net als in een theaterensemble spelen de acteurs soms meerdere rollen in dezelfde korte film. Voor Anderson maken de theatraliteit en kunstmatigheid die al zijn werk kenmerken zijn films juist realistischer, legt hij uit. “Filmmaken gaat vaak over het creëren van een illusie, maar ik voel me aangetrokken om te laten zien hoe die illusie werkt. Dat de kijker kan zien wat er op de set gebeurde en hoe filmmakers een beeld creëerden.”

Echo’s van het vorige werk

De regisseur geeft ook een meer pragmatische reden voor het extra vleugje theatraliteit Hendrik Suiker . Na een stuk of tien films wordt het voor hem steeds lastiger om iets nieuws en verrassends te doen. Anderson: “Elke film die je maakt, vermindert het aantal mogelijkheden om iets anders te doen. Je zegt steeds vaker: ‘Dit lijkt veel op iets wat we eerder deden’.” Betekent dit dat hij zich gevangen voelt in de filmische wereld die hij heeft gecreëerd? “Nee, het gaat puur om jezelf niet willen herhalen en hoe dat steeds lastiger wordt. Dat heeft gewoon met ouder worden te maken. En ik denk trouwens dat je jezelf tot op zekere hoogte kunt herhalen, dat er in je nieuwe werk echo’s van je eerdere werk kunnen zitten. Het belangrijkste is dat je een goede film maakt.”

Vergrootglas

Hoewel Anderson moeite had om de bewoordingen van Dahl vast te houden, is het juist die taal die de laatste tijd onder een vergrootglas ligt. Ook in Nederland ontstond er opschudding over enkele kleine tekstuele aanpassingen in nieuwe uitgaven van Dahls boeken, waarover breed werd bericht. Zo zijn de heksen in zijn beroemde gelijknamige kinderboek niet langer caissières of secretaresses, maar wetenschappers of zakenvrouwen.

Hendrik Suiker is een van de mooiere verhalen van Dahl, met weinig dat in 2023 niet door de beugel zou kunnen. Hoe denkt Anderson over het aanpassen van kunst aan de tijdgeest? “Ik heb de woorden van Dahl af en toe een beetje in het script aangepast, om het wat efficiënter te maken.” De regisseur beschouwt het herschrijven van Dahl om welke andere reden dan ook duidelijk als een doodzonde. “Ik ben de slechtste persoon om dit te vragen: niemand zou ooit iemands werk moeten herschrijven, vooral niet als de auteur dood is.”

Heeft Roald Dahl niet ooit zijn eigen teksten aangepast? “Soms zijn er ook filmmakers die hun werk aanpassen en dan zeggen: hier is de nieuwe versie. Ik vind dat niet leuk. Nadat wij als publiek een film hebben gezien, of als lezer een boek hebben gelezen, maken wij er deel van uit en is het ook ons ​​eigendom. Ik denk dus dat zelfs de auteur van een boek niet het recht heeft om na publicatie iets te veranderen. Want wij hebben geen toestemming gegeven en hij weet helemaal niet wat wij goed vinden.” Te laat is te laat, zegt Anderson droogjes.

Rechten

Het prachtige verhaal van Henry Sugar is net als de andere korte films in Nederland De Zwaan , De rattenvanger En Vergif is te zien op Netflix, dat in 2021 de rechten op een groot deel van Dahls oeuvre kocht. Met al zijn oog voor detail vindt Anderson het niet jammer dat er maar weinig Hendrik Suiker op het grote scherm te zien? “We filmden op 16mm, met het idee dat het wat conceptueler zou zijn. Dat de verhalen zoiets zouden zijn als de televisietoneelstukken die in de jaren tachtig op de BBC te zien waren. Ik denk dat deze films geschikt zijn voor een kleiner scherm, meer dan mijn film Asteroïde stad bijvoorbeeld.” Toch grapt hij: “We hebben het allemaal steeds drukker, dus misschien zijn we iets op het spoor met deze heropleving van korte films.”

Het prachtige verhaal van Henry Sugar beschikbaar op Netflix