Christos Chomenidis schreef een indringende roman over de geschiedenis van Griekenland door de ogen van een vrouw

Het is 2008. Niki ligt in haar kist, in haar prachtige witte jurk. In afwachting van haar begrafenis blikt ze terug op haar leven, dat zeventig jaar eerder begon. Het is een nogal spookachtig begin van een roman, die je op zeer realistische wijze meeneemt door de turbulente Griekse geschiedenis van de twintigste eeuw en het verhaal vertelt van een jonge vrouw die zich bevrijdt uit de beklemmende wereld van haar ouders.

Niki’s moeder stond model voor schrijver Christos Chomenidis (1966). Als kind van de Griekse communistische leider Vasilis Nefeloudis (in de roman Andonis Armaos genoemd) heeft ze tijdens haar leven zo’n beetje alle ellende meegemaakt die je als kind uit zo’n omgeving kon overkomen.

In Griekenland werd de monarchie in 1924 ingeruild voor een republiek. Maar na een referendum in 1935 werd de koning weer op zijn troon gezet, hoewel hij het jaar daarop uit angst voor een staatsgreep een dictatuur introduceerde onder leiding van zijn premier Metaxas. . Deze laatste regeerde tot aan zijn dood in 1941, waarna de Duitsers Griekenland bezetten. In 1946 werd de monarchie hersteld, waarna er een burgeroorlog uitbrak tussen de teruggekeerde heersers en de communisten. Hierna werd de communistische partij in 1949 verboden tot 1955.

Lees ook
‘Het leven is niet zo zwart-wit als we vaak denken’

Dappere jonge vrouw

Niki’s leven speelt zich af tegen deze ingewikkelde historische achtergrond. Toch is het mooie van deze roman dat al die maatschappelijke omwentelingen je als lezer niet voortdurend in het donkere woud van de geschiedenis doen afdwalen. Want Chomenidis concentreert zich op het persoonlijke verhaal van een meisje dat zich ontwikkelt tot een moedige jonge vrouw die aan het einde van de roman, als ze twintig is, eindelijk voor zichzelf durft te kiezen.

Maar dat gebeurt pas nadat ze het verhaal vertelt van haar vader Andonis, die in 1906 werd geboren in een rijke Griekse koopmansfamilie in Klein-Azië. Toen in 1923 de 1,3 miljoen Grieken die in de nieuwe republiek Turkije woonden werden ingeruild voor de 500.000 moslims die in Griekenland woonden, belandde hij in een vluchtelingenkamp nabij Athene. Zijn eigen vader, die zijn fortuin in Constantinopel heeft verloren, valt dood neer. Andonis moet werk zoeken en komt terecht in een tapijtwinkel.

En daar wordt Andonis, als in een sprookje voor volwassenen, op een dag benaderd door een jong, rijk Grieks-Engels echtpaar uit Egypte, dat op huwelijksreis is in Griekenland. De man is homoseksueel en heeft geen seks met zijn vrouw. Maar om zijn familie gerust te stellen moet er wel een nakomeling zijn. En daarvoor wordt Andonis ingehuurd, tegen een flinke vergoeding. Dit verhaalelement is essentieel voor de rest van de roman, want met dat geld, vijfduizend gouden ponden, zal Andonis de komende decennia de levens van zijn familie kunnen redden.

De basis voor dat gezin werd gevormd toen Andonis in 1933 trouwde met Anna, een mooie jonge vrouw met een rijke achtergrond. Hij zit al een jaar in het parlement en droomt van een betere samenleving zoals Stalin die in de Sovjet-Unie lijkt te creëren. Direct na zijn huwelijk vertrekt hij naar dat land om een ​​opleiding te volgen aan de partijschool. Zijn vrouw is duidelijk minder belangrijk dan de politiek. Tijdens die reis leert hij ook de communistische leider Nikos kennen, die hem later een enorme truc zal uithalen.

De dictatuurverklaring in 1936 maakte tijdelijk een einde aan de welvarende politieke carrière van Andonis. Hij verdwijnt in de illegaliteit en laat Anna achter om in haar eentje Niki ter wereld te brengen.

Er volgt nu een ontroerend verhaal van vervolging, ballingschap, verraad, oorlog, collaboratie, hongersnood, partijconflicten en burgeroorlog, waarin Andonis en Anna voortdurend gescheiden zijn. Niki kijkt toe als een alwetende verteller. Hoe jong ze ook is, ze legt alles vast en geeft zo het verhaal van haar familie door.

Het mooie van deze roman is dat het historische thema pas op de achtergrond een rol van betekenis speelt. Chomenidis houdt zich vooral bezig met de ontwikkeling van zijn personages, waarbij Andonis, Anna en Niki de belangrijkste zijn. Alleen als de geschiedenis erom vraagt, zoals in het geval van collaboratie met de nazi’s of de burgeroorlog, wordt het lot van andere familieleden besproken. Het is een aanpak die sterk doet denken aan het oeuvre van de Turkse schrijver Orhan Pamuk of de Albanees Ismail Kadare.

Lees ook
Ismail Kadare, meester van de mythologie

Politieke jacht

Als fictief personage komt Niki pas volledig tot bloei als de burgeroorlog in 1949 voorbij is. Ze is 11 jaar oud en verhuist met haar ouders naar een wooncomplex gerund door een louche man in Witte Toren, een wijk waar ook andere Griekse vluchtelingen uit Klein-Azië wonen. leef ook. Andonis, die door de politie wordt opgejaagd, gaat zelden de straat op en draagt ​​zelfs binnenshuis een zonnebril om niet herkend te worden. De familie heeft ook een pseudoniem aangenomen. Het leeft in de diepe en vooral stille illegaliteit, die hoogstens verstoord wordt door een misdaad van hartstocht bij de buren.

Pas toen de communistische partij in 1955 weer in Griekenland werd toegelaten, twee jaar na de dood van Stalin en de daaropvolgende partijzuivering, kreeg Andonis rehabilitatie. En dan wordt duidelijk hoe beklemmend die illegaliteit en het politieke fanatisme van haar vader voor Niki zijn geweest. Van studeren in Moskou, zoals haar vader haar had beloofd, is nooit iets terechtgekomen. Niki werkt daarentegen als serveerster in een chique restaurant. Op een dag ontmoet ze daar haar bevrijder en durft ze de sprong naar de grote wereld te wagen. Om los te komen van haar eigen familie, maar ook van de gewelddadige geschiedenis van haar land die een gelukkig leven in de weg heeft gestaan.

Chomenidis brengt dit alles met groot inlevingsvermogen in beeld. Alsof hij met zijn verhaal ook zelf wilde ontdekken wie zijn moeder eigenlijk was.

In 2021 werd hij bekroond Niki de Prix du Livre Europeen. Dat kwam naast zijn meeslepende verhaal ongetwijfeld ook doordat hij de beproefde en ingewikkelde geschiedenis van zijn land in de eerste helft van de twintigste eeuw op meeslepende wijze in beeld had gebracht. Iedere vakantieganger zou het dan ook moeten lezen om te beseffen dat het in Griekenland niet altijd mooi weer is.

Delen





E-mail de redacteur