[ad_1]
Nooit eerder heeft een partij drie keer op rij de Poolse parlementsverkiezingen gewonnen. En dit met een ongekend hoge opkomst van ruim 73 procent. Jaroslaw Kaczynski, leider van Recht en Rechtvaardigheid (PiS), eiste zondagavond de overwinning op en sprak van een ‘ongekend succes’. Maar de gezichten van zijn partijgenoten zagen er niet goed uit.
De kans dat Kaczynski erin zal slagen een meerderheid te behalen lijkt voorlopig verkeken. Zijn beoogde coalitiepartner, de extreemrechtse Konfederacja, presteerde afgelopen zondag onverwacht slecht. Zelfs als Kaczynski alle bondgenoten in het nieuwe parlement brengt, zal hij nog steeds zetels te kort komen. Na acht jaar heerschappij wacht Wet en Rechtvaardigheid een harde landing op de oppositiebanken.
Miljarden steun vanuit Brussel
De huidige oppositie, die volgens late peilingen 249 van de 460 zetels in de Sejm zal krijgen, viert sinds zondagavond feest. Ook Brussel slaakt een zucht van verlichting nu het vertrek van de EU-vijandige PiS-regering onvermijdelijk lijkt. Oppositieleider Donald Tusk, voormalig voorzitter van de Europese Raad, wil zijn land zo snel mogelijk van de Europese strafbank verwijderen. Zodra de rechtsstaat is hersteld, komt Polen weer in aanmerking voor miljardensteun vanuit Brussel.
Maar het feest kan snel vervliegen als het om regeren gaat. Want niet alleen PiS heeft reden tot zorg.
De huidige oppositiepartijen, waaronder de Burgercoalitie van voormalig premier Donald Tusk, hebben tijdens de campagne veel dure beloftes gedaan. Zo bereikten ze kiezers die ongevoelig bleken te zijn voor het argument dat de rechtsstaat en de democratie door PiS werden vernietigd. Teleurstelling ligt op de loer als Tusk een lege schatkist en hoge inflatie erft. De staatsschuld is in acht jaar PiS met 70 procent gestegen. Een groot deel zit verborgen in agentschappen buiten de begroting, opgebouwd zonder parlementaire controle.
Negen spellen
De oppositie is sterk verdeeld. De verkiezingsuitslag laat drie toekomstige coalitiepartners zien, maar in werkelijkheid zijn er negen partijen. Donald Tusk heeft de vier groepen binnen zijn Citizens Coalition redelijk goed onder controle. De conservatieve Derde Weg daarentegen is een schijnhuwelijk tussen tv-ster Szymon Holownia en de boerenpartij PSL, die twee afzonderlijke facties zal vormen. Links is een samenvloeiing van drie bloedgroepen, waarvan er minstens twee zich weinig bekommeren om begrotingsdiscipline.
Deze potentieel wankele coalitie zal te maken krijgen met sterke tegenstand. PiS blijft veruit de grootste fractie en kan rekenen op steun van PiS-president Andrzej Duda. De president kan wetten vetoën. De oppositie beschikt niet over de vereiste 60 procent van de zetels om dat veto terzijde te schuiven.
Het presidentiële paleis is niet de enige instelling waarin PiS zich heeft verschanst. Het Constitutionele Hof bestaat grotendeels uit voormalige PiS-politici of partijkandidaten. De rechtbank kan wetten torpederen door ze ‘ongrondwettelijk’ te verklaren. De centrale bank is eveneens stevig in handen van PiS en zal tot 2028 geleid worden door Adam Glapinski, een van Kaczynski’s eerste politieke kameraden.
Meerdere schendingen van de grondwet
Een speciaal geval is het Openbaar Ministerie. De oppositie belooft machtsmisbruik en corruptie door PiS-leiders te vervolgen. Om dit te dwarsbomen heeft de PiS-regering onlangs bevoegdheden overgedragen van de procureur-generaal aan een ‘landelijke officier van justitie’. Deze PiS-activist kan onderzoeken trainen en blokkeren. Om hem te vervangen zou een wetswijziging nodig zijn, die waarschijnlijk een presidentieel veto zou opleveren. President Duda heeft er persoonlijk belang bij ervoor te zorgen dat machtsmisbruik onbestraft blijft, omdat hij er zelf van wordt beschuldigd herhaaldelijk de grondwet te hebben geschonden.
De hamvraag is welke van de twee blokken het eerst zal kraken. De huidige oppositie kan op zijn vroegst in december een regering vormen. Mochten er na de huwelijksreis scheuren ontstaan, dan heeft Kaczynski in aanloop naar de lokale en Europese verkiezingen de messen al geslepen. Hij zal de kiezer ervan overtuigen hoe genereus en goed de PiS-regering was, terwijl Tusk de kosten van die generositeit zal betalen.
Omgekeerd kan ‘Verenigd Rechts’ – de PiS-partij plus satellieten – ook afbrokkelen. Na zijn Pyrrusoverwinning kan Kaczynski niet langer steun kopen door lucratieve overheidsbanen uit te delen. De tijd werkt tegen de PiS-leider, die, net als de meeste van zijn aanhangers, op leeftijd is. Informatie over machtsmisbruik en corruptie van PiS-beroemdheden kan niet langer verborgen of verdraaid worden voor de eigen aanhangers, omdat PiS niet alleen de controle verliest over de staatsmedia, maar ook over staatsbedrijven die pro-PiS-media nog steeds levend houden met een infusie van reclamedollars. Als Tusk erin slaagt een stabiele coalitie bij elkaar te houden, zullen de Poolse nationaal-populisten voorlopig aan de zijlijn blijven staan.
Lees ook:
De top van het Poolse leger treedt af uit protest tegen de regerende partij
De militaire leiding in Polen heeft, minder dan een week voor de parlementsverkiezingen in het land, ontslag genomen uit protest tegen de regerende partij PiS.
[ad_2]
