Permanent overleg tussen wereldleiders over Gaza

In een verwoede poging om een ​​breder conflict in het Midden-Oosten te voorkomen en het humanitaire lijden veroorzaakt door de oorlog tussen Israël en Hamas in Gaza een halt toe te roepen, hebben regeringsleiders en diplomaten de afgelopen dagen permanent overleg gevoerd.

Nu de situatie voor de bevolking van Gaza steeds nijpender wordt, zijn er ook grote zorgen over een tweede front in het noorden, aan de grens met Libanon en over een mogelijke interventie door Iran.

“We kunnen niet uitsluiten dat Iran op de een of andere manier rechtstreeks betrokken raakt”, zei de nationale veiligheidsadviseur van president Biden, Jake Sullivan. “We moeten voorbereid zijn op alle noodsituaties.”

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken vloog vorige week naar Israël om zijn steun te betuigen, toerde vervolgens door het Midden-Oosten en kwam maandag weer in Israël aan. Ook de Duitse bondskanselier Olaf Scholz wil dinsdag naar Tel Aviv vliegen.

Iran koos ondertussen uitdrukkelijk de kant van de Palestijnen en voerde overleg met bevriende militante groepen in de regio. Veel ogen waren gericht op Qatar, waar de leider van Hamas woont.

De Russische president Vladimir Poetin sprak maandag in een telefonische marathon met vijf sleutelfiguren in de regio en belde maandagavond de Israëlische premier Benjamin Netanyahu. Volgens staatspersbureau Tass condoleerde Poetin Netanyahu en bood hij hulp aan om de confrontatie in het Midden-Oosten te beëindigen. Poetin wordt deze week in China verwacht, waar hij president Xi Jinping zal ontmoeten en een conferentie zal bijwonen over het immense internationale Chinese infrastructuurproject BRI.

Het is onduidelijk hoe graag Iran het conflict wil uitbreiden

De VN-Veiligheidsraad zou maandagavond in New York bijeenkomen om het Midden-Oosten te bespreken. Egypte wil zaterdag een top beleggen over de Palestijnse kwestie en heeft mogelijke deelnemers gevraagd of daar voldoende belangstelling voor is. De EU-leiders zullen dinsdag via een videoverbinding bijeenkomen, deels omdat een aantal lidstaten vond dat Commissievoorzitter Urusla von der Leyen te ver was gegaan door snel en onvoorwaardelijk de kant van Israël te kiezen, met te weinig aandacht voor de Palestijnse kant van de zaak.

Iets meer ruimte

Doordat een Israëlisch grondoffensief tegen Hamas een paar dagen werd uitgesteld, ontstond er iets meer ruimte voor diplomatiek overleg en humanitaire initiatieven.

Maandag leek het er zelfs even op dat Blinken een eerste succes had geboekt: de grensovergang bij Rafah tussen Gaza en Egypte zou voor een paar uur open zijn, zo werd gezegd. De grensovergang is de enige mogelijke uitweg voor mensen in Gaza, omdat Israël alle andere uitgangen hermetisch heeft afgesloten.

Tijdens de Gaza-oorlog van 2014 werd de grens sporadisch geopend, maar alleen voor gewonden en buitenlanders. Maar nu konden Israël en Egypte het niet eens worden. De Europese Commissie maakte maandagavond bekend dat zij een luchtbrug zou openen om humanitaire hulpgoederen naar Gaza te brengen.

Bondgenoot en bemiddelaar

Sinds vorige week vervullen de VS hun traditionele dubbele rol van bondgenoot/bemiddelaar. De regering-Biden stuurde onmiddellijk extra militair materieel, verleende morele steun aan Israël en hoopt te voorkomen dat het conflict zich uitbreidt met nu één of binnenkort twee vliegdekschepen in het oostelijke Middellandse Zeegebied.

Om de banden verder te versterken nodigde Netanyahu Biden uit voor een bezoek. Het was nog onduidelijk of hij hierop zal reageren. De president annuleerde maandag echter een werkbezoek aan Colorado om gesprekken te voeren over de crisis in Washington.

De VS proberen een evenwicht te vinden tussen diepe steun voor Israël en het in toom houden van de regering-Netanyahu, die heeft gezworen Hamas te vernietigen.

Biden maakte vorige week bijvoorbeeld meteen duidelijk dat Israël het internationaal recht moet respecteren. Zondag riep hij Israël op Gaza niet te bezetten.

Iran

De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Hossein Amir-Abdollahian ontmoette Hamas-leider Ismail Haniyeh in de Qatarese hoofdstad Doha en voerde gesprekken in Beiroet, Damascus en Bagdad. Iran steunt de militante groepering Hezbollah in Libanon, evenals militante groeperingen in Irak en Syrië, die samen de “As van Verzet” tegen Israël vormen.

Het is onduidelijk hoe graag Iran het conflict wil uitbreiden en hoe het land zou reageren als Israël een grondoorlog zou ontketenen. De Franse president Emmanuel Macron deed in een telefoontje een beroep op president Ebrahim Raisi om zijn invloed aan te wenden om het conflict te beteugelen.

China

China’s topdiplomaat Wang Yi sprak met de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov en Blinken. Hij sprak met Lavrov over de rol van het vetorecht van de VN bij het bereiken van een staakt-het-vuren.

De VS zeiden dat Blinken tegen Wang herhaalde dat Hamas alle vijandelijkheden moet staken, dat gijzelaars moeten worden vrijgelaten en dat de VS het recht van Israël op zelfverdediging steunt. De twee bespraken het belang van stabiliteit in het gebied en het belang van het ontmoedigen van anderen om zich in het conflict te mengen.

Tijdens een persconferentie met EU-chef Buitenlandse Zaken Josep Borrell afgelopen weekend onderstreepte Wang Yi dat de situatie voor de Palestijnen kritiek is. Het conflict eist veel slachtoffers en de situatie verslechtert snel. “China veroordeelt alle acties die burgers treffen en verzet zich tegen elke schending van het internationaal recht”, zei Wang Yi.