De flamboyante Deense koningin (bijnaam: Koningin Asbak) treedt af. Wie is deze eigengereide vorstin Margrethe II?

Het was uniek voor de Denen, die in tegenstelling tot de Britten zelden een koninklijk schandaal meemaakten: in 2022 maakte koningin Margrethe II van Denemarken plotseling bekend dat ze vier van haar acht kleinkinderen hun titels zou ontnemen. Ze “kunnen hun eigen leven veel meer vormgeven zonder een prins of prinses te zijn”, zei de koningin in een verklaring.

Familieleden uitten hun ongenoegen over het besluit. Prins Joachim, haar jongste zoon en vader van de vier naamloze kinderen, vertelde een Deense tabloid dat het gezin ‘erg verdrietig’ was en dat de kinderen ‘verkeerd behandeld’ waren. Na een paar dagen verontschuldigde Margrethe zich voor de manier waarop ze het had afgehandeld, maar haar beslissing bleef staan.

Margrethe zal zondag aftreden. De koningin, die ruim vijftig jaar heeft geregeerd en het langst dienende Europese staatshoofd is sinds de dood van de Britse koningin Elizabeth II, leek nooit een brandende ambitie te hebben gehad om staatshoofd te worden; misschien wilde ze haar kleinkinderen tegen een soortgelijk lot beschermen. Maar toen ze eenmaal op de troon zat, stelde de koningin haar land boven alles – zelfs haar huwelijk.

Lord of the Rings

Margrethe Alexandrine Þórhildur Ingrid werd op 16 april 1940 in Kopenhagen geboren, een week nadat Denemarken door de nazi’s was bezet. In die tijd was het voor vrouwen nog verboden de troon te bestijgen en zou haar oom de volgende koning worden. Maar door een grondwetswijziging werd Margrethe, de oudste van de drie zussen, op dertienjarige leeftijd de troonopvolger van haar vader.

Dat was voor haar niet noodzakelijkerwijs het geval, zoals de jonge prinses soms leek te laten doorschemeren. In 1965 werd haar gevraagd wat ze graag had willen worden. Ze antwoordde onmiddellijk: archeoloog, een interesse aangewakkerd door haar grootvader, koning Gustaf VI Adolf van Zweden, die haar als kind regelmatig meenam op expedities naar Etruskische vindplaatsen in Italië.

Ze had ook artistiek talent, zegt historicus Lars Hovbakke Sørensen. In 1970 stuurde ze onder een pseudoniem illustraties naar schrijver JRR Tolkien, gebaseerd op de zijne Lord of the Ringsboeken, die later werden gebruikt voor de Deense edities. Ze ontwierp ook regelmatig kostuums voor het Koninklijk Deens Ballet. “In een ander leven zou Margrethe waarschijnlijk kunstenaar zijn geweest.”

Margrethe studeerde aan vijf universiteiten, waaronder Cambridge, de Sorbonne en de London School of Economics. Daar ontmoette ze de Franse diplomaat en graaf Henri de Laborde de Monpezat. Het echtpaar trouwde in 1967 en kreeg twee zonen: troonopvolger Frederik in 1968 en Joachim het jaar daarop. Margrethe besteeg de troon op 31-jarige leeftijd en werd de eerste vrouwelijke monarch van Denemarken sinds haar naamgenoot, Margrethe I, in de veertiende eeuw.

In een ander leven was ze kunstenaar geweest

Terwijl de koningin bekend stond om haar flamboyante, toegankelijke persoonlijkheid, kreeg haar man Henrik – hij voegde de ‘k’ aan zijn naam toe om het Deens te maken – de bijnaam ‘de chagrijnigste ter wereld’. Koninklijk”. Jarenlang koesterde hij wrok over zijn titel – hij wilde koning worden, geen prins-gemalin – en klaagde dat hij geen salaris kreeg. In de laatste jaren van hun huwelijk werd hij hierover steeds luider.

“De eerste aanwijzing kwam rond zijn vijftigste verjaardag, toen hij op tv vertelde dat hij het moeilijk vond om zijn vrouw zakgeld te vragen voor sigaretten”, vertelde Stéphanie Surrugue, auteur van een biografie van de prins, in 2017 aan verslaggevers. De New York Times.

Uiteindelijk kreeg hij een salaris, maar dat hielp niet bij zijn frustraties. Op 83-jarige leeftijd kondigde Henrik, in een uitbarsting van koninklijke wrok, aan dat hij niet langer naast zijn vrouw begraven wilde worden.

Henriks woede bleek niet sterk genoeg om Margrethes plichtsbesef te doen wankelen. De koningin maakte altijd duidelijk dat haar werk, en niet haar gezin, op de eerste plaats kwam. “Denemarken is belangrijker voor mij dan wat dan ook. Ik denk niet dat ik ooit heb geflirt met het idee om mijn huwelijk voor de troon te laten slepen’, vertelde ze haar biograaf Anne Wolden-Ræthinge.

Toespraken

Voor veel Denen was Margrethe een soort moeder, zegt Hovbakke Sørensen. Dat was vooral één dag per jaar merkbaar: tijdens haar toespraak op oudejaarsavond. “Tijdens deze toespraak gaf Margrethe haar visie op Denemarken en advies aan de Denen. Hier werd altijd goed naar geluisterd, omdat de meeste Denen haar een heel wijze vrouw vonden. Het leek een beetje alsof ze haar kinderen aansprak.”

Ook hier stond ze bekend om haar no-nonsense houding als ze streng moest zijn voor haar mensen. Een voorbeeld is haar toespraak uit 1984, toen de migratiewet in Denemarken net was aangenomen. Ze berispte haar onderdanen omdat ze vriendelijker waren tegenover vluchtelingen en gastarbeiders.

Ruim dertig jaar later was haar standpunt heel anders, zegt historicus Kemal Rijken, auteur van het boek Monarchie, over de geschiedenis en overlevingskansen van moderne Europese koninklijke families. “Interessant is dat de koningin in haar oudejaarstoespraak van 2016, die over immigratie ging, een andere mening laat horen, namelijk dat migratie een gevaar kan zijn voor de samenleving en dat Denen een streng asielbeleid moeten voeren.”

Niet alle eigenaardigheden van Margrethe werden door het publiek omarmd. De koningin, een kettingroker sinds haar tienerjaren, kreeg regelmatig kritiek omdat ze haar onderdanen aanmoedigde om te roken. In 2001 verscheen het medisch-wetenschappelijk tijdschrift De Lancet een artikel van een Belgische professor die de troonsbestijging van Margrethe in verband bracht met de langzame daling van het aantal sterfgevallen door roken onder Deense vrouwen.

“De koningin is erg populair in Denemarken en een bekende roker. Als rolmodel voor vrouwen zou het voorbeeld van de koningin een verklaring kunnen bieden voor de ongebruikelijke sterfte onder Deense vrouwen”, concludeerde de auteur.

Margrethe lachte de kritiek destijds weg. “Ik rook overal waar een asbak is”, vertelde ze destijds aan de verslaggevers, met een sigaret in de hand. Het leverde haar in buitenlandse media de bijnaam ‘Ashtray Queen’ (Koningin Asbak) op.

Maar toen de Deense rookwetten in 2006 werden herzien, kondigde de koninklijke familie aan dat de koningin ‘van nu af aan alleen maar in privé zou roken’ – hoewel ze nog steeds regelmatig rokend werd opgemerkt tijdens familiewandelingen op het platteland.

Margethe II en haar zoon Frederik, haar opvolger.

Foto’s: Henning Bagger / EPA / Mads Claus Rasmussen

Het was een grote rugoperatie in 2023 die de hardnekkige verslaving wist te onderdrukken. Deze operatie zette Margrethe ook aan het denken over haar ambities voor de troon. Hoewel de koningin altijd zei dat ze “tot haar dood” zou regeren, draagt ​​ze op 14 januari de kroon over aan haar zoon Frederik, precies 52 jaar geleden nadat ze haar vader opvolgde.

Margrethe is de eerste Deense monarch in bijna negenhonderd jaar die vrijwillig afstand doet van de troon. Veel uitleg gaf de koningin niet, al zei ze wel dat de operatie een factor was in haar denken over de toekomst. ‘Ik heb besloten dat dit het juiste moment is’, zei de koningin terwijl ze haar vertrek aankondigde. Die woorden zijn het einde van de zaak – en zelfs in haar kamer is een vleugje Margrethe’s koppigheid te bespeuren.

Correctie (14 januari): In een eerdere versie van dit artikel werd Henrik ‘Prins-generaal’ genoemd, waar ‘Prins-gemaal’ werd bedoeld. Dat is hierboven aangepast.