‘Wat we tot nu toe hebben gedaan in de Sahel heeft niet gewerkt’

De minister mompelt instemmend en neemt er nota van. In de kamer van het Institute de Défense Sénégal, omgeven door groene en blauwe camouflage, zit Kajsa Ollongren, zelf in een gebroken wit pak, gebogen over haar notitieboekje. Wat moeten wij, Europa, anders doen, vroeg ze kort daarvoor aan de hoofdofficieren van West-Afrikaanse landen. Meer versterking voor de lokale troepen, zo klinkt het. Maar ook voor hun instellingen, de lokale overheid.

En vooral: “Missies die aansluiten bij waar landen om vragen.” En niet degenen die ze vandaan halenLes Pays Occidentaux”, het Westen, worden opgelegd. “Neem de VN-missie Minusma in Mali”, zegt een Senegalese luitenant-kolonel. “Vanaf het begin werd er niet naar de Malinezen geluisterd. We hebben allemaal gezien waar dat toe heeft geleid.”

Ollongren knikt. De vraag wat er anders moet, werd deze week door de minister meerdere malen gesteld tijdens een driedaags werkbezoek aan Ivoorkust en Senegal. Aan officieren, collega-ministers, onderzoekers en de president van Senegal. Daar gaat het nu om, zegt ze tussen al die ontmoetingen door. “We hebben een nieuwe strategie nodig voor deze regio. Wat we tot nu toe hebben gedaan, heeft niet gewerkt.”

Lees ook
Nederlandse militairen in Mali: arm Frans, te weinig voorraden en verwarring over doel

De vraag betreft ook andere Europese landen. De opeenvolgende staatsgrepen in Mali, Burkina Faso en Niger hebben de afgelopen jaren tot regionale verdeeldheid geleid en ook EU-programma’s op zijn kop gezet die met honderden miljoenen euro’s waren gefinancierd. Sindsdien zijn de verhoudingen in de door jihadisme geteisterde Sahel gespannen.

Eind december vertrokken de laatste blauwhelmen van Minusma, de vredesmissie waar Nederland ook jarenlang diende. bijgedragen aan, gedwongen uit Mali. Vrijwel tegelijkertijd annuleerde Niger al zijn defensie- en migratieovereenkomsten met de Europese Unie – en nodigde diezelfde dag een Russische delegatie uit. De Europese leiders richten hun blik nu verder naar het zuiden, naar kuststaten als Ghana en Benin, waar onlangs een ‘defensie-initiatief’ is gelanceerd.

Minister Ollongren zal maandag directeur-generaal Bakary Diarrassouba de hand schudden tijdens een bezoek aan de International Anti-Terrorism Academy (AILCT) in Ivoorkust.

Dat klinkt vooral als nieuwe partnerschappen en nog niet als een nieuwe strategie?

“Ze vormen daar uiteraard de basis voor. Kijk, de regimes in Mali, Burkina Faso en Niger willen ook terroristen bestrijden. Maar we hebben andere waarden en normen. Als je deze regio als maatstaf neemt, is Senegal bijvoorbeeld een stabiel en democratisch land. Kunnen en willen dit soort landen zich op een andere manier organiseren? En hoe kunnen we ons hier als gelijkwaardige partner mee verhouden?”

Die strijd is voor de Fransen nog erger, zegt Ollongren. De aanhoudende inmenging van de voormalige kolonisator in veel West-Afrikaanse landen frustreert de lokale bevolking en is een waardevol wapen voor de junta’s die staatsgrepen pleegden. Ollongren: “Ook de Fransen proberen zichzelf te transformeren tot een partner die hen niet vertelt hoe ze dingen moeten doen, maar vraagt ​​‘hoe wil je dit oplossen en hoe kunnen wij daaraan bijdragen’?”

Lees ook
Wat hebben vijf jaar patrouilleren in de Sahel opgeleverd?

Wat u eigenlijk zegt is: wij hebben deze vragen, net als de Fransen, niet eerder gesteld.

‘Mislukken. Dat is ook de les. Minusma is niet geslaagd, de Franse antiterroristische missie Barkhane is niet geslaagd. Het terrorisme is alleen maar gegroeid, niet afgenomen. Minusma was een vredesmissie, geen gevechtsmissie. Maar als je terroristen moet bestrijden met geavanceerde wapens is het heel ingewikkeld. We kunnen dat dilemma niet meteen oplossen, maar we moeten het onderkennen.”

Ollongren zou eigenlijk afgelopen zomer naar Burkina Faso en Niger afreizen. Maar toen vond ook in laatstgenoemd land een staatsgreep plaats. “En de mogelijkheid voor ons om echt in de Sahel te blijven verdween. Dan moet je op zoek naar iets anders.” Naar de kuststaten, waar de terroristische dreiging inmiddels sterk toeneemt. Zo heeft de minister tijdens haar bezoek aan Ivoorkust 3 miljoen euro toegezegd aan een nieuwe terrorismebestrijdingsacademie.

Lees ook
Door een staatsgreep in Niger heeft Europa vrijwel geen bondgenoot meer in West-Afrika

Maar als je hier bent, zegt ze, gaat het niet alleen om terrorisme. “Het gaat ook over de economie, over de demografie. Jongeren zonder perspectief. En in Senegal gaat het ook over het probleem van de drugshandel op zee.” Met dat laatste heeft Nederland veel ervaring, zegt Ollongren. “Op de Antillen doen we vrijwel niets anders dan samen met partners drugs onderscheppen. Dat is heel handig om met elkaar te delen.”

“Dit zijn niet alleen de problemen van Senegal of de regio. Dit heeft ook gevolgen voor Europa. En niet alleen vanwege migratie. Als je daar iets aan wilt doen, moet je dat hier doen. En niet aan onze grens.” Dat stelde de demissionair minister van Buitenlandse Zaken in december ook een brief schreef aan de Tweede Kamer, zegt Ollongren. Het belang van defensieattachés, deelname aan oefeningen en gezamenlijke trainingen.

“Net zoals we dat doen met de special forces in Ivoorkust. Daar zeggen ze ook: ‘we hebben jouw expertise nodig’. Dat is waar de EU zich nu op richt: kleinschaliger, op aanvraag militaire samenwerkingen. Dat vind ik een mooie vorm.”

Sommige partijen die zich nu vormen, kijken heel anders naar deze regio. Vooral de PVV. Maakt u zich zorgen?

“Als er een regeerakkoord komt, zal dat niet alleen van de PVV komen. Bij de VVD en NSC zitten mensen met kennis en oog voor de bredere belangen en continuïteit. Ik hoop en vertrouw er dan ook op dat dit ook het uitgangspunt zal zijn bij de onderhandelingen en dat wij ons niet achter onze dijken zullen terugtrekken. Dat werkt niet.”

Speelt de groeiende invloed van Rusland hierbij ook een rol?

“Dat is mede de reden waarom we zo lang met de junta in Mali bleven praten, tot de komst van de Wagner-huurlingen. Dat maakte alles nog ingewikkelder, omdat je op geen enkele manier verbonden wilt zijn met regimes die met hen samenwerken. Maar dit maakt het voor Rusland ook heel gemakkelijk om deze regio in hun invloedssfeer te betrekken. Daar moeten wij een ander antwoord op bedenken. Als EU bespreken we dit nu.”

Lees ook
Militaire coupplegers in de Sahel willen hun eigen blok vormen – met hulp van Rusland

Delen





E-mail de redacteur