Legendarisch Postma schaaktoernooi keert nog eenmaal terug in Hantum

“Als ik terugdenk aan mijn eerste zetten bij schaakclub Hantum, rond 1968, voel ik de sfeer weer in die oude grote zaal van de toenmalige hervormde kerk in Hantum.”

Dit schrijft Jan Denkers in 2020 in de dorpskrant Hichtepunt. Er wordt dan zorgvuldig nagedacht over het opnieuw organiseren van het legendarische Postma Schaaktoernooi in Hantum. De plannen zijn inmiddels concreet: op zaterdag 9 maart vindt het toernooi nog één keer plaats. Het wordt een weerzien met oude schaakmaatjes, kampioenen en vooral sterke verhalen. Mede-organisator Jan Denkers vertelt hoe het allemaal begon, daar in het schaakbolwerk Hantum.

“Als jongeren streden we op de 64 velden van het schaakbord met een aantal gevestigde boeren en handelaars. We zaten in een kale kamer aan losse houten tafels op een krakende houten vloer. Aan de rand van de speelkamer stond een grote pot koffie. Na de eerste zetten werden sigaren en tabakspijpen aangestoken, waardoor er een mistig tafereel ontstond waarin de spelers de houten schaakstukken voorzichtig over het houten bord leidden. Zo nu en dan een hoestbui, maar verder was het stil.

Hoe het allemaal begon

In 1952 begonnen ze met schaken en dammen in Hantum. De eerste handgeschreven notulen van een ledenvergadering dateren van 21 september 1954. Ongeveer veertien spelers speelden al een jaar schaak en dam, maar nu was de Hantumer Dammen en Schaakclub (HDS-club) officieel opgericht. De bijdrage? Een kwartier per nacht.

Eind jaren vijftig groeide het aantal leden van de schaakclub tot 28. Over het lot van de damspelers werd niet meer bericht. Halverwege de jaren zestig was Hantum de enige overgebleven schaakclub in Noordoost-Friesland en bleef de vereniging gestaag groeien. Vanaf 1967 werden er regelmatig schaaktoernooien georganiseerd. Het aantal deelnemers groeide naar 80 en de club groeide met leden uit de wijde omgeving.

Eerste tieners bij de club

Eelco Linthof, zoon van voorzitter Bauke Zijlstra en ik waren de eerste tieners die zich bij de club voegden. Zo’n jonge groep in een gevestigde seniorenclub was nieuw en even wennen. Zowel voor de oude rotten als voor ons. Maar dat vonden wij leuk.

Ja, destijds, begin jaren zeventig, hadden wij ‘jongeren’ de ambitie om het op te nemen tegen de oudere garde. Maar dat gebeurde niet automatisch. De wedstrijd werd zonder klok gespeeld en er werd niet gescoord. Dit betekende dat je na drie uur schaken moest afbreken en de week daarop verder moest spelen.

Het waren vaak dezelfde spelers uit de oude garde die een wedstrijd tot drie avonden zonder klok wisten te slepen voordat ze ontdekten dat winnen tegen ons niet meer mogelijk was.

Ondertussen werden toernooien gespeeld met een klok en in 1974 was Eelco Linthof de eerste van ons team die een toernooi won. Dat gebeurde in Brantgum met maar liefst 80 schakers.

Schoolmeesters

In 1971 werd het jeugdschaak in Hantum prominent op de kaart gezet. Met twee schoolmeesters onder de actieve leden en enkele enthousiaste andere schakers werden op vrijwel alle basisscholen in de regio schaaklessen gegeven. In 1973 organiseerde de club het eerste jeugdschaaktoernooi en er werd ook een jeugdcompetitie gestart bij de schaakclub. Dit was het begin van een jeugdschaakbolwerk in Fryslân dat ongekend was.

Belangrijke personen in de bloei van dit jeugdschaakbolwerk waren erelid Rienk Wiersma, schoolmeesters Joop Linthof en Jos Visser, en wij als jeugdleiders Simon Grijpstra, Bauke Zijlstra en Jan Denkers.

Waar het eerste jeugdschaaktoernooi in Brantgum begon met 26 talenten (winnaar Pier Tilma uit Hantumhuizen), groeide dit toernooi later uit tot een van de grootste jeugdschaaktoernooien van Nederland. We kregen zelfs aandacht op de cover van Schakend Nederland (het verenigingsblad van de KNSB) met een compliment voor de inhaalslag in Fryslân op het gebied van jeugdschaken.

Senioren

Erelid Riek Wiersma herhaalde voortdurend: ‘Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst.’ Zijn inspanningen op dit gebied waren enorm. Hij gaf schaakles op basisscholen en nam ons, jongeren, mee naar vele vierwegtoernooien in de provincie.

Wekelijks besteedde de Nieuwe Dockumer Courant aandacht aan de ontwikkelingen bij schaakclub Hantum en omgeving. Ik mocht de wekelijkse column ‘Van het Hantumer Schaakfront’ schrijven.

Schaakclub Dokkumer

Ondertussen werd er na vele jaren weer een schaakclub in Dokkum opgericht door onder meer Piet Hania, die destijds ook lid was van Hantum. Die club werd meteen lid van de FSB en vroeg een aantal Hantum-leden om in hun team te spelen voor de externe competitie.

In 1974 werd in Hantum duidelijk dat lidmaatschap van de FSB de bloeiende ontwikkeling van de club, zeker met al dat jeugdpotentieel, zou versnellen. Hierdoor ontstond uiteraard een sportief positieve rivaliteit met de nieuwe schaakclub in Dokkum

Direct na onze toetreding tot de FSB werden we ongeslagen kampioen in de 3e divisie, tegen Emmanuel Lasker 2 uit Sint-Anne. Een onvergetelijk succes. Het kampioenschap vierden we samen aan de bar met onze tegenstanders en met de toenmalige FSB-wedstrijdleider Berend Nauta als gratis gastheer.

Professionalisering

Het jeugdschaaktoernooi werd beroemd. Jan Hania uit Ferwert behaalde als enige de ‘dubbel’ door in 1977 zowel het jeugdtoernooi als het seniorentoernooi te winnen.

Voor de schaakclubtoernooien hebben we inmiddels een hele goede sponsor weten te werven. In 1978 hielp Postma Bouwbedrijf uit Hantum ons deze toernooien verder op de kaart te zetten. Elke eerste en tweede zaterdag van maart werden de Postma Schaaktoernooien georganiseerd. Eerst de senioren (max. 80 deelnemers) daarna de jeugd (max. 150 deelnemers). Eén van de eerste winnaars was Yge Visser uit Sneek, en later won Sipke Ernst het toernooi ook nog twee keer. Zo zijn in de beker de namen van twee latere grootmeesters gegraveerd.

De eerste voorstellen tot fusie kwamen in 1984 uit Dokkum, maar Hantum luisterde hier totaal niet naar. De club bloeide tot in het millennium. Daarna ging het bergafwaarts. De inspanningen die in de jaren zeventig en tachtig op het gebied van schaak- en jeugdopleidingen op school werden geleverd, kregen na de pensionering en verhuizing van een aantal sleutelfiguren geen structureel vervolg. De groei nam geleidelijk af. De toernooien hielden een tijdje stand, maar ook daar ebde het enthousiasme weg.

Nog steeds een fusie

In 2004 werd besloten om te fuseren met de schaakclub uit Dokkum, sindsdien schaakclub De Donger. In 2012 werd het laatste Postma-schaaktoernooi georganiseerd. Zes oud-leden van Hantum spelen nog steeds in de competitie van 22 senioren in Dokkum. En de koplopers in de interne competitie zijn twee van die oud-leden van Hantum.

‘Uiteindelijk’ kunnen we concluderen dat Hantum het schaakbolwerk van Noordoost-Friesland was en dat hier de wortels liggen van de huidige schaakclub in Dokkum.

In het dorpshuis in Hantum wordt wederom het gerenommeerde bouwbedrijvenschaaktoernooi van Postma georganiseerd. Daar, waar de koffiepot plaats heeft gemaakt voor een prachtige bar, waar de vloer niet meer kraakt, waar de rook is opgetrokken en waar we nog één keer mooie verhalen uit het verleden kunnen delen.”