De noodklok is geluid over het stroomnet, maar hoe nu verder? | Economie

Het was niet onverwacht, maar toch ontstond er onrust toen demissionair minister van Energie Rob Jetten meldde dat ons elektriciteitsnet in alle provincies ‘grotendeels vol, waarschijnlijk vol of bijna vol’ is. Jetten wil daarom dat netbeheerders afspraken maken met bedrijven om op piekmomenten, bijvoorbeeld tussen 16.00 en 20.00 uur, tegen betaling minder elektriciteit te verbruiken.

Een contract dat bedrijven de capaciteit garandeert om 24 uur per dag, zeven dagen per week elektriciteit te transporteren, moet een luxeproduct worden met een hogere prijs. Ook wil de minister het voor grootverbruikers mogelijk maken om hun stroomverbruik op elkaar af te stemmen.

Waarom hangen deze plannen nu als een zwaard van Damocles boven het bedrijfsleven, en misschien in de toekomst zelfs boven gewone huishoudens? Er worden al jaren miljarden geïnvesteerd in de uitbreiding van het elektriciteitsnet, maar de vraag naar ruimte groeit sneller dan er kabels kunnen worden gelegd. Het kabinet zet zich in voor het beschikbaar stellen van grond en het verkorten van de vergunningsprocedure. Maar de komende vijf jaar lijkt het vooral water naar de zee te transporteren.

En dat is teleurstellend voor het bedrijfsleven. VNO-NCW en MKB-Nederland zijn het erover eens dat het kabinet verschillende noodmaatregelen hanteert, maar dat het aanpakken van het kernprobleem – door uitbreiding en versterking van het elektriciteitsnet en een beter gebruik van het bestaande net – prioriteit moet hebben.

“Het overal overvolle elektriciteitsnet vraagt ​​om nieuwe creatieve oplossingen”, zeggen de koepelorganisaties in een persbericht, zonder die oplossingen echt toe te lichten. Zij noemen vooral ‘flexibeler gebruik van het net’ als onderdeel van de tijdelijke aanpak waar het bedrijfsleven snel aan kan bijdragen. Ook VNO-NCW en MKB-Nederland zien ‘kansen om energieopwekking en -verbruik beter op elkaar af te stemmen en energie te delen’.

Techniek Nederland, de brancheorganisatie voor de technieksector, is concreter. De problemen op het elektriciteitsnet kunnen grotendeels worden opgelost door technische systemen in gebouwen en woningen slimmer te beheren. Maatregelen ‘achter de meter’ kunnen de piekbelasting op het elektriciteitsnet met 25 procent terugdringen, stelt de organisatie.

Voorzitter Doekle Terpstra van Techniek Nederland: ‘We kunnen de netcongestie terugdringen door bijvoorbeeld duurzaam opgewekte energie te delen met woningeigenaren of bedrijven in de directe omgeving. De overheid en netbeheerders moeten dit juridisch mogelijk maken.’ Techniek Nederland ziet technisch niet in Maatregelen als enige oplossing: “Energiebesparing en uitbreiding van het net blijven noodzakelijk.”

Terpstra benadrukt dat het bedrijfsleven, met bijvoorbeeld mini-energiecentrales op bedrijventerreinen die de stroom slim verdelen, en de overheid alle mogelijkheden moeten benutten om de komende jaren meer ruimte op het elektriciteitsnet te creëren. “Minister Jetten schrijft in de Kamerbrief dat hij graag verder wil praten met de technologiesector over mogelijke oplossingen. Dat aanbod gaan wij uiteraard in.”

Volgens de netbeheerders staan ​​er nu 105 Gigawatt aan aanvragen in de wachtrij. Dit zijn ongekende volumes. In 2021 wist TenneT ‘slechts’ 9,9 Gigawatt aan te sluiten. Bedrijfsorganisaties pleiten er al langer voor dat ondernemers toegang moeten hebben tot deze wachtrijen, zodat zij kunnen bepalen wanneer zij hun investeringsbeslissingen kunnen nemen.

Tot de energie-intensieve grootverbruikers behoren drukkers en wasserijen, metaal- en glastuinbouwbedrijven, (industriële) bakkers, steenbakkers, chemische bedrijven en producenten van producten als plastic en papier, schadeherstelbedrijven en slagers.

Niet alleen zijn er economische nadelen, maar volgens ABN Amro is het overvolle elektriciteitsnet ook een obstakel voor de energietransitie. Het trieste is dat het elektriciteitsnet de afgelopen jaren zo overbelast is geraakt door de vervanging van fossiele brandstoffen door hernieuwbare energie. En het uitbreiden van de capaciteit van het elektriciteitsnet duurt jaren.

In een rapport schrijven bankiers en economen letterlijk: ‘Netcongestie is een obstakel voor verdere elektrificatie van ons energieverbruik.’ Bijvoorbeeld omdat nieuwbouwprojecten stagneren. ‘Tot een paar jaar geleden kwam het nog sporadisch voor dat een nieuwbouwproject niet van de grond kwam vanwege een tekort aan netcapaciteit, maar tegenwoordig is dat vooral buiten de Randstad eerder regel dan uitzondering.’

De experts van ABN Amro zijn van mening dat de schaarse capaciteit van het net eerst slimmer moet worden ingezet. Waakhond ACM doet al veel om de file tegen te gaan en de energietransitie te versnellen, zeggen ze. Dit geeft netbeheerders de mogelijkheid om capaciteit terug te nemen die door bedrijven is gecontracteerd, maar binnen maximaal twee jaar niet wordt gebruikt. Deze capaciteit kan vervolgens worden herverdeeld.

Uiteindelijk moet een nieuwe energiewet ook soelaas bieden en ‘bedrijven in staat stellen elektriciteit te delen met buurbedrijven, en het voor bedrijven makkelijker maken zich te verenigen in een energiecollectief en allerlei energievoorzieningen te delen’. Tegenwoordig kan er echter al gewerkt worden aan oplossingen als energiebesparing en het zelf opwekken van zonne- of windenergie. Bewaar het ook zelf.

Toch lijkt het jaren te duren voordat bedrijven allemaal hun eigen batterijen in het pand hebben, zodat ze op piekmomenten geen druk uitoefenen op het elektriciteitsnet. En dat kan echt sneller, concludeert Techniek Nederland. “De overheid zou ook meer moeten doen om thuisbatterijen en buurtbatterijen te stimuleren.”