Intrigerende botten van een plantenetende dino met een imposante kraag

Triceratops zijn herbivore dinosaurussen met drie hoorns en een indrukwekkende kraag. “Ze doen enigszins denken aan neushoorns en bewoonden onze planeet 66 miljoen jaar geleden. Aan hun bestaan ​​kwam abrupt een einde door de verwoestende inslag van een meteoriet”, zegt paleontoloog Jimmy de Rooij (28). Hij is een wandelende encyclopedie als het gaat om deze dinosaurussoort (Triceratopshorridus). Vorige week promoveerde hij op zijn onderzoek naar het grootste massagraf van het land triceratops in de wereld.

De fossielen bevonden zich op een terrein in Wyoming, Noord-Amerika, waar lagen uit het dinosaurustijdperk net onder het oppervlak liggen. De Rooij hielp mee met de opgravingen, een project dat jarenlang geduld en toewijding vergde. “Het was fantastisch werk, maar ook heel lastig”, herinnert De Rooij zich. “De weersomstandigheden in Wyoming zijn extreem. Soms gingen we slapen bij temperaturen van 40 graden en werden we ‘s ochtends wakker met 2 graden vorst. De wind kon ook zo krachtig zijn dat onze tentstokken verbogen raakten en onbruikbaar werden.”

Vijf jaar graven leverde ruim 1.200 gefossiliseerde botten op. Tijdens de voorbereiding zijn deze fossielen aangevuld met 3D-prints, wat resulteerde in vijf complete triceratops-skeletten. “We hadden het grootste triceratopsen-massagraf ooit ontdekt”, zegt De Rooij trots.

Waar de zoektocht naar fossielen eindigde, begon de zoektocht naar de biologie van deze oude dieren. “Hoe leefden ze? Hoe zag hun omgeving eruit en waren het kuddedieren?” De Rooij promoveerde aan de Universiteit Utrecht in samenwerking met museum Naturalis in Leiden.

Als kind was De Rooij al betoverd door eeuwenoude dieren en fossielen. Terwijl de belangstelling van de meeste anderen in de loop der jaren afneemt, bleef hij even gefascineerd als altijd. Op de middelbare school zorgde de vraag wat hij wilde worden er niet voor dat hij zuchtte van frustratie. Zijn antwoord was steevast: paleontoloog. Hij begon biologie te studeren aan de Vrije Universiteit Amsterdam. “Destijds was de studie van de paleontologie nog niet goed bekend. Uiteindelijk hebben bijvakken in paleontologie en geologie mij een stap dichter bij mijn jongensdroom gebracht.”

Zijn droom werd werkelijkheid toen hij in contact kwam met zijn begeleider Anne Schulp, hoogleraar paleontologie in Utrecht.

Bachelorscriptie en masterscriptie

Het klikte meteen. In 2015 sloot De Rooij zich aan bij het project van Schulp en het team van Naturalis. Sinds 2013 zijn ze in Wyoming bezig met het opgraven van triceratops-fossielen. “Oorspronkelijk waren ze op zoek naar botten van Tyrannosaurus rex voor een echt skelet in Naturalis”, zegt De Rooij. “Maar tijdens deze expeditie kwamen ze ook een aantal triceratops-fossielen tegen.” De Rooij deed zijn bachelorscriptie, gevolgd door een masterscriptie over deze triceratops-botten uit Noord-Amerika. “Ik raakte zo geïntrigeerd dat ik het onderwerp gewoon niet los kon laten.” Een promotieonderzoek lag voor de hand.

De ontdekking van het massagraf bood nieuwe mogelijkheden voor onderzoek naar de biologie van dit uitgestorven dier. De gevonden exemplaren waren in goede staat en vrijwel compleet, een zeldzaamheid vergeleken met eerdere vondsten, die voornamelijk uit schedels bestonden. „Triceratops stond op het menu Tyrannosaurus rex. De huid, het vlees en bijna alle botten werden gegeten. We vermoeden dat de grote, puntige schedel vaak met rust werd gelaten. De vondst van bijna vijf complete skeletten – met nek, rug, heup en benen – is dan ook uniek.”

De grote vraag die De Rooij in zijn promotieonderzoek probeerde op te lossen was: waren deze vijf individuen toevallig bij elkaar of als een kudde? “Om tot een antwoord te komen heb ik een multidisciplinaire aanpak gehanteerd, waarbij ik heb gekeken naar de biologie van dieren en de materialen in de aarde. Zo analyseerde ik onder een microscoop de korrelgrootte van de grond en het botweefsel. Ik heb ook gekeken naar de chemische samenstelling in het tandglazuur van de triceratopsen om meer te weten te komen over hun dieet en leefgebied.”

De Rooij vertelt graag over zijn favoriete methode: bothistologie. “Door botten onder een microscoop te bestuderen, kun je veel over het verleden ontdekken. Net als bij bomen vertellen groeiringen en het vaatstelsel in botten iets over de leeftijd en het groeipatroon van de triceratops.”

Catastrofale massale sterfte

Hij bekeek honderden monsters onder de microscoop. Uiteindelijk kon hij de vijf triceratopsen identificeren als jongvolwassenen en nieuw ontwikkelde volwassenen. Dat wijst op een ‘catastrofale massadood’. “Omdat alleen de sterkste dieren werden gevonden en kwetsbare dieren zoals hele jonge of hele oude dieren ontbraken, moet de massale dood snel en abrupt zijn geweest.”

Dit wijst op groepsvorming, betoogt De Rooij. “Maar de sociale structuur van de groep blijft een speculatie. Was het echt een kudde? Of puur toeval dat de vijf individuen samen waren op het moment van overlijden? Helemaal zeker zal De Rooij nooit zijn. “Uiteindelijk blijven conclusies over uitgestorven dieren vaak een benadering van de waarheid. Toch kom ik met mijn analyses heel dicht bij een reëel beeld van hoe de triceratopsen 66 miljoen jaar geleden leefden. Als ik daarover nadenk, besef ik hoe surrealistisch mijn werk eigenlijk is.”

“De vijf triceratopsen – elk zo’n 6.500 kilo en acht meter lang – worden nu klaargemaakt en gemonteerd. Deze zomer reizen de skeletten door het land, waarna ze in Naturalis te bewonderen zijn.”

Delen





E-mail de redacteur