D66-congresgangers berusten alvast in een verkiezingsnederlaag

Er zijn nog steeds mensen die een politieke toekomst zien in D66, de partij die na zes jaar regeren met de VVD op een zware verkiezingsnederlaag afstevent. “Afgelopen zondag ben ik lid geworden”, vertelt Aukje Gabriëls uit Goes. Samen met ongeveer 25 andere nieuwe leden werd ze zaterdagochtend in een speciale werkgroep verwelkomd door Jan Paternotte, lijsttrekker in de Tweede Kamer, op het partijcongres in Apeldoorn. Gabriels vindt het belangrijk om nu lid te worden van de partij waar ze haar “politieke idealen” kan vinden. “Ik hoop dat mijn bijdrage zal bijdragen aan een goede campagne.”

De 25-jarige fysiotherapeut wil zich zeker niet neerleggen bij de lage peilingen – D66 heeft volgens de Peilingwijzer 7 zetels; een verlies van 17 van de huidige 24. “Rob Jetten weet niet alleen mij maar ook veel mensen in het land te raken met zijn inspirerende woorden.”

Ook onder de naar schatting 1.200 D66-leden die zaterdag aanwezig zijn in sportcomplex Omnisport klinkt een andere, minder optimistische stem. “Ik verwacht eigenlijk niet meer dan vijf à zes zetels”, zegt de 40-jarige Seraphina de Looff uit Den Haag. “Dat is inherent aan onze partij: soms zijn we alom populair in het land en dan zijn we weer de elitaire bestuurspartij die wordt afgestraft. We zitten altijd in een golfbeweging.” De Looff, werkzaam bij het ministerie van Justitie, vindt dat helemaal niet erg. “We hebben in Den Haag al een tijdje veel kunnen bereiken, maar nu zullen we een stapje terug moeten doen. Een paar jaar in de oppositie zitten is op zich niet zo erg. Nu moeten andere partijen het maar laten zien en op een gegeven moment krijgen wij weer de kans.”

‘Cyclisch feest’

Joost Dikker Hupkes, grafisch ontwerper uit Heerde, denkt er ook zo over. “D66 is een tamelijk cyclische partij. We zijn momenteel een tijdje uit de gratie, maar ik ben vrij optimistisch voor de langere termijn.” Dikker Hupkes (50) vindt dat D66 zich de afgelopen twee kabinetten meer had moeten profileren. “Wij hadden politiek en strategisch wat scherper moeten zijn. De VVD en het CDA vinden het makkelijker om het mes op tafel te leggen.” Hij wijst op de discussie die het CDA opende over het stikstofbeleid en op de VVD, die het kabinet begin juli liet vallen over migratie. “Niet dat ik voorstander ben van politieke spelletjes, maar D66 houdt zich soms teveel vast aan de uitgangspunten van gemaakte afspraken en dat is nu de dood voor ons.”

Veel leden wijzen erop dat het nemen van regeringsverantwoordelijkheid electoraal pijnlijk kan zijn. Toch was het goed dat D66 meedeed aan het landelijk bestuur, ook bij de VVD.

Partijleider Rob Jetten is fel gekant tegen de VVD, de coalitiepartner van de afgelopen jaren.

Jetten sneerde naar Yesilgöz

In zijn toespraak op het congres schamperde hij vooral Dilan Yeilgöz, de nieuwe VVD-leider. Ze heeft nu de deur geopend om weer met de PVV te praten over samenwerking – die premier Rutte sinds de val van zijn eerste kabinet in 2012 altijd heeft tegengehouden. “Wij sluiten nooit compromissen met extremisten”, riep Jetten, gevolgd door luid applaus van de bomvolle topsporthal. Jetten liet al snel merken dat hij geen zaken meer wilde doen met de VVD. “Het blijven regeren met een partner die een uitweg naar rechts zoekt, staat een daadkrachtige en stabiele regering in de weg.”

Jetten negeert daarmee de verwachting dat niet D66 maar de VVD of de nieuwe partij van Pieter Omtzigt na de verkiezingen het initiatief mag nemen om een ​​nieuwe coalitie te vormen. Toch denkt de partijleiding van D66 dat zij “een cruciale rol” gaat spelen in de kabinetsformatie, aldus voorzitter Victor Everhardt in zijn welkomstwoord op de conferentie.

Een tegenvallende verkiezingsuitslag biedt ruimte om kritisch te reflecteren op de afgelopen regeerperiodes, denkt de 31-jarige Quincy Breidel uit Rotterdam. Hoewel toetreding tot de regering volgens Breidel de juiste keuze was, wierp het weinig vruchten af. “Veel plannen uit het vorige verkiezingsprogramma werden wel in het regeerakkoord opgenomen”, zegt hij, “maar faalden uiteindelijk in de uitvoering.” Volgens Breidel is dit het moment om in de oppositie te stappen.

De 84-jarige Ed Roosma uit Zeveraar verwacht dat de partij geen andere keuze zal hebben. Hij vindt het jammer dat de partij zo laag in de peilingen staat, maar lijkt er niet door verrast. “Partijen uit het midden krijgen na het regeren vaak een pak slaag”, legt hij uit. Volgens hem heeft D66 “te vaak halfslachtig gehandeld”. In de coalitie heeft de partij compromissen moeten sluiten en is “een beetje verzwakt”.

Volgens lijsttrekker Jetten kan het tij nog keren. Het is een kwestie van ‘op het juiste moment pieken’. Hij verwijst naar de Apeldoornse sporthal, waar het congres plaatsvindt. In 2025 zullen sporters als Femke Bol zich daar moeten bewijzen tijdens de EK indoor atletiek. D66 staat voor dezelfde opgave als de topsporter, denkt Jetten. “Ontelbare uren doorbrengen op het trainingscircuit en jezelf tot het uiterste drijven.” Wie weet wint de partij zomaar de eindsprint in de laatste meters.