Iemands traanvocht bevat aanwijzingen over de ziekte van Alzheimer

“Tranen zijn eigenlijk heel lief”, zegt Marlies Gijs. “Veel lichaamsvloeistoffen zoals urine of bloed zien we al snel als vuil. Maar dat hebben we niet met tranen.”

Marlies Gijs is biochemicus en doet onderzoek naar traanvocht. Bloedonderzoek om de gezondheid te controleren of ziekten op te sporen is de normaalste zaak van de wereld. Maar traanvocht wordt nog niet op deze manier gebruikt.

Gijs ontdekte dit tijdens haar onderzoek bij het Maastricht UMC+ er zitten stoffen in traanvocht waaruit kan worden afgeleid of patiënten bepaalde neurologische aandoeningen hebben. Ze heeft onderzocht hoe traanvocht kan worden gebruikt om de ziekte van Alzheimer te diagnosticeren, in plaats van de invasieve ruggenmergpunctie. Gijs is tevens oprichter van het Tear Research Network, waarin ze traanvochtonderzoekers bij elkaar wil brengen.

Waarom is er zo weinig onderzoek gedaan naar traanvocht?

“De analyse van tranen is technisch gezien veel moeilijker dan die van bloed. Want je hebt natuurlijk maar één druppel. Als je een bloedtest doet, heb je een hele buis. Dankzij nieuwe technologie kunnen we met één druppel traan metingen doen.

“We hebben nu ook een biobank voor tranen hier op de afdeling. Deze worden verzameld door artsen in de reguliere gezondheidszorg. Ze worden gebruikt wanneer artsen willen weten of patiënten droge ogen hebben of niet. En dan vragen we of we ze mogen houden voor wetenschappelijk onderzoek.”

Hoe verwijder je traanvocht?

“Het is erg makkelijk. Je vouwt een strook filtreerpapier aan de bovenkant en plaatst deze in het onderste ooglid. Je laat het daar vijf minuten liggen en vervolgens absorbeert het de traan.

“Je hoeft dus niet te huilen om traanvocht op te vangen. Wij zijn geïnteresseerd in basale tranen, de tranen die uw oogoppervlak gezond houden en die u de hele dag door produceert. Als je gaat huilen, produceren je ogen te veel water en worden de stoffen die we zoeken daar in mindere mate aangetroffen.”

Tranen zorgen er ook voor dat voedingsstoffen uit het bloed het hoornvlies en het oogoppervlak bereiken

Waarom produceren we tranen?

“Het oppervlak van je ogen is het enige deel van je lichaam dat niet door de huid wordt bedekt. Het staat dus in direct contact met virussen in de lucht. Tranen hebben een belangrijke defensieve functie. Ze voeren stof en virussen mee.

“Tranen zorgen er ook voor dat voedingsstoffen uit het bloed het hoornvlies en het oogoppervlak bereiken. Het hoornvlies waardoor je kijkt, het transparante deel van je oog, heeft zelf geen bloedvaten. Anders zou je alles in het rood zien.

“Je tranen transporteren dus voedingsstoffen uit de bloedvaten die in contact staan ​​met je traanklier. Die klier bevindt zich onder je wenkbrauw, aan de buitenkant van je oog. Door te knipperen bewegen de tranen van de buitenkant naar de binnenkant van uw oog. In je ooghoek heb je een stipje en daar wordt het vandaan gehaald.”

Welke stoffen kunnen worden gebruikt om de ziekte van Alzheimer te diagnosticeren?

“Het bevat twee eiwitten die specifiek zijn voor de ziekte van Alzheimer: amyloïde en het tau-eiwit. Dit zijn de eiwitten die veel voorkomen in de hersenen bij de ziekte van Alzheimer en die aan elkaar zullen klonteren. Hierdoor kunnen je hersencellen niet meer goed functioneren en gaat je geheugen achteruit.

“Normaal gesproken kun je de diagnose van de ziekte van Alzheimer alleen stellen door een hersenvochttest te doen. Er zit ook hersenvocht in uw wervelkolom. Deze kunt u verwijderen met een ruggenprik. Maar zo’n injectie is erg invasief. Er bestaat een risico op complicaties en veel ouderen gebruiken bloedverdunners, wat ook de kans op bloedingen vergroot. Patiënten hebben ook vaak last van hoofdpijn. Het is niet alleen een bloedtest, het is echt stressvol.”

Wil je überhaupt weten dat je over tien of twintig jaar alzheimerklachten krijgt als je deze niet kunt behandelen?

Hoe komen die Alzheimer-eiwitten in de tranen terecht?

“Je ogen en je hersenen zijn nauw met elkaar verbonden. Tijdens de embryonale ontwikkeling worden de ogen gevormd uit projecties van de hersenen. Ze zijn op dezelfde manier opgebouwd, met zenuwlagen en zenuwcellen enzovoort. Maar het is niet zo dat hersenvocht direct in je ogen terechtkomt. We weten niet waarom we dezelfde stoffen in het traanvocht zien. Het zou kunnen dat de eiwitten amyloïde en tau lokaal in het oog worden aangemaakt, net als in de hersenen. Maar het kan ook via het bloed in je ogen terechtkomen.”

Zijn deze eiwitten een zekere manier om de ziekte van Alzheimer te diagnosticeren?

“Het is geen waterdichte diagnose. Het is een heel sterke indicatie.”

Is er een behandeling voor?

“Nee. Patiënten krijgen wel een symptomatische behandeling om hun geheugen te versterken en de symptomen te verminderen, maar er is geen behandeling die de ziekte kan genezen. De ziekteprocessen in de hersenen bij Alzheimer beginnen vaak tien tot twintig jaar vóór de eerste symptomen. Dus als patiënten zich ontwikkelen Bij klachten is er al veel gebeurd in de hersenen, er is al zoveel schade aan die cellen dat het bijna niet meer weg te krijgen is.

“Maar hoe eerder je de diagnose hebt, hoe beter. Dan kun je patiënten ook eerder geruststellen, de klachten behandelen en mantelzorg inschakelen. Mensen komen naar de dokter als ze geheugenklachten hebben. Voordat je de diagnose Alzheimer krijgt, duurt het vaak maanden, soms jaren. Een traanafname kan door uw huisarts worden gedaan.

“Je zou ook kunnen overwegen om te screenen met traanvocht. Bijvoorbeeld alle vijftigers, net zoals zij worden gescreend op borstkanker. Dan krijg je een ethische vraag: wil je überhaupt weten dat je over tien of twintig jaar Alzheimerklachten krijgt als je die niet kunt behandelen? Maar we gaan ervan uit dat er medicijnen beschikbaar zullen zijn, omdat er veel onderzoek wordt gedaan.”

Ik zal mijn hele carrière onderzoek kunnen doen naar traanvocht

Wil jij ook kijken of je nog meer ziektes in traanvocht kunt vinden?

“Ja. Toen ik begon met het onderzoek naar Alzheimer, hebben neurologen mij meteen benaderd en gevraagd of ik ook naar de ziekte van Parkinson en de ziekte van Huntington mocht kijken. Ze zijn allemaal op zoek naar een alternatief voor de ruggenprik.

“We hebben veelbelovende resultaten geboekt bij de ziekte van Huntington, een genetische neurologische aandoening. In het traanvocht zien we het eiwit Huntingtine. Ook hiervoor hebben we een detectiemethode ontwikkeld en patent aangevraagd.”

Wat zou je nog meer willen onderzoeken?

“Ik zou graag fundamenteler onderzoek willen doen naar de uitwisseling tussen bloed en tranen, in gezonde situaties maar ook bij bepaalde ziekten. Dit kan ons inzicht geven in de mogelijke behandeling van neurologische aandoeningen, omdat je ook meer leert over de ziekte zelf. Eén hypothese is dat de bloed-hersenbarrière bij de ziekte van Alzheimer verstoord is. En wij denken bijvoorbeeld dat de bloed-traanbarrière ook verstoord kan zijn bij de ziekte van Alzheimer. Ik zal mijn hele carrière kunnen besteden aan traanvochtonderzoek.”