[ad_1]
De twaalfjarige dochter van Eliot Higgins ontving deze week haar eerste smartphone. Haar ouders vonden het een moeilijke beslissing. Geen smartphone voor een twaalfjarige is ‘sociale zelfmoord’, zegt Higgins, maar TikTok is verboden terrein voor zijn dochter. Higgins (45) is zich als geen ander bewust van de desinformatie die via sociale media wordt verspreid. De oprichter van onderzoekscollectief Bellingcat is dagelijks bezig met het verifiëren van digitale beelden. Alleen al rond de oorlog in Gaza ziet hij een enorme toename van nepnieuws, gericht op een zo groot mogelijk bereik in plaats van feitelijke informatie.
Higgins: “Jongeren van elf of twaalf jaar halen al hun informatie van smartphones. Het is natuurlijk onzin dat ze vanaf hun achttiende de krant gaan lezen, voor hen is een krant net een lp of een cassettebandje. Dit zijn de kiezers van morgen, en dit is de mediaconsumptie voor de rest van hun leven. Als ze dit soort ranzige informatie pas vanaf hun elfde consumeren, dan is dat een fundamentele ondermijning van de democratie.”
Het beste antwoord op de toename van steeds moeilijker te ontkrachten desinformatie is onderwijs, zei Higgins. Hij pleit voor lessen in onderzoek naar digitale informatie voor elf- en twaalfjarigen. “Laat ze actief onderzoek doen in hun eigen omgeving. Laat ze informatie opvragen bij lokale autoriteiten, laat ze hun eigen vragen beantwoorden. Dat is veel logischer dan hen te vertellen niets op internet te geloven. We moeten ervoor zorgen dat ze ontdekken dat waarheid bestaat. Anders creëren we volwassenen die zich niet betrokken voelen en vatbaar zijn voor complottheorieën.”
We spreken Higgins op Schiphol, onderweg van zijn geboorteplaats Leicester naar Middelburg. Donderdag krijgt hij er eentje Vier Vrijheidsprijzen, een initiatief van de Roosevelt Foundation. De prijzen gaan naar personen of organisaties die zich inzetten voor de vier vrijheden: vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst, vrijheid van gebrek en vrijheid van angst. Bellingcat ontvangt de prijs voor haar inzet voor de vrijheid van meningsuiting.
Omstandigheden van MH17
Deze zomer viert Bellingcat zijn tienjarig jubileum. In juli 2014, de maand dat vlucht MH17 werd neergeschoten boven Oost-Oekraïne, richtte Higgins het platform op. Het digitale collectief, bestaande uit vrijwilligers op verschillende locaties in de wereld, richtte zich op MH17 en ontdekte de omstandigheden voordat het internationale onderzoeksteam JIT met dezelfde conclusies naar buiten kwam.
Bellingcat heeft inmiddels een solide reputatie als betrouwbaar onderzoekscollectief. Traditionele media gebruiken hun bevindingen en nemen hun methoden over. De initiatiefnemers proberen de Bellingcat-methode zoveel mogelijk te verspreiden via workshops, presentaties en samenwerking met onderwijsinstellingen. De financiering komt voornamelijk uit fondsen, met de Nationale Postcode Loterij als grootste donor. Bellingcat zal binnenkort een donatie aankondigen waarmee ze nog jaren vooruit kunnen, zegt Higgins.
Onder het motto ‘Identificeer. Verifiëren. Expand’ Bellingcat maakt gebruik van OSINT: Open Source INTelligence, digitaal speurwerk op basis van openbare bronnen. Hierdoor kunnen journalisten beelden verifiëren, personen opzoeken of ontdekken waar en wanneer een foto of video is gemaakt. Ze hacken niet.
Toen hij twaalf jaar geleden zijn blog Brown Moses begon – vernoemd naar het nummer van Frank Zappa, Higgins is een grote fan – was hij “gewoon een willekeurige man op internet met een blog”. En dus was het heel belangrijk om zo transparant mogelijk over zijn bevindingen te schrijven, zodat mensen wisten dat hij niet alleen maar zijn nieuws verzon. Het verantwoorden van de conclusies is nog steeds de essentie van Bellingcat, zegt Higgins.
Reputatie
Higgins ziet dat OSINT een steeds belangrijkere rol zal spelen in de journalistiek. Toch is de uitdaging groot voor traditionele media die een eigen OSINT-redactie willen opzetten. “De reden dat Bellingcat succesvol is, is omdat wij al jaren een betrouwbare reputatie hebben opgebouwd. Maar als je als groot nieuwsmedium experimenteert met open source-onderzoek en fouten maakt, kan dat ernstige gevolgen hebben. Ze hebben een reputatie hoog te houden.”
Als voorbeeld noemt Higgins de explosie op de binnenplaats van het Ahli Arab-ziekenhuis in Gaza-stad op 17 oktober vorig jaar. “Er waren verschillende gerespecteerde OSINT-organisaties die heel verschillende verklaringen gaven over de explosie. Dat vond ik erg problematisch, omdat sommige mensen fouten maakten in hun analyses.” De reden voor de verwarring kan de druk zijn om snel iets te publiceren, vermoedt Higgins. “Bij open source-onderzoek is snel niet altijd het beste. Ik ben er persoonlijk nog steeds niet zeker van wie verantwoordelijk is voor de explosie, maar dat vinden de lezers niet leuk; ze willen een duidelijk antwoord. Wie is goed, wie is slecht? Als je als journalist geen kant kiest, zullen beide kanten boos op je zijn.”
Late start na 7 oktober
Toen Hamas op 7 oktober Israël aanviel, hadden ze iedereen bij Bellingcat – waar nu zo’n veertig medewerkers werken – toegewezen aan nieuwe grootschalige projecten. Het duurde maanden voordat onderzoekers zich volledig konden concentreren op de oorlog in Gaza. “Dat was erg frustrerend. Het liefst waren we daar vanaf dag één intensief mee bezig geweest, net als bij de oorlog in Oekraïne, maar we hadden net al onze capaciteit ingezet.”
Dat Bellingcat nog geen onderzoek deed naar de dood van de Russische oppositiepoliticus Alexei Navalny – een ideaal onderwerp voor Bellingcat, na eerdere onthullingen over de vergiftiging van Navalny – had ook een praktische reden. “Onze Rusland-onderzoeker Christo Grozev werkt nu voor De ingewijde En Der Spiegel. Daarom is onze toegang tot Russische data minder dan voorheen.”
Lees ook
De NOS doet verslag van de oorlog met hulp van civiele onderzoekers
/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/03/data83174567-7f4349.jpg)
Het handhaven van een onpartijdige positie is een grote uitdaging, zowel bij het onderzoeken van misdaden in de oorlog in Oekraïne als in de oorlog in Gaza. “Mensenrechtenschendingen gebeuren aan beide kanten van het conflict, we maken geen onderscheid. Je kunt niet rapporteren over overtredingen aan de ene kant en zwijgen over overtredingen aan de andere kant. Dat is hypocriet.”
Bij Bellingcat wordt er veel gediscussieerd over de eigen positie. Een speciale raad helpt bij het oplossen van ingewikkelde ethische kwesties. Wanneer publiceer je iemands naam wel of niet? In hoeveel gevaar verkeert de betrokkene of zijn gezin? Uiteindelijk worden beslissingen genomen door de redactie, niet door Higgins zelf. “Ik wil niet dat Bellingcat een organisatie wordt met één persoon aan het hoofd die alle beslissingen neemt.”
[ad_2]
