Peter Sarsgaard dementeert in ‘Memory’: ‘In zekere zin leef je meer in het hier en nu’

Dementie is populair bij filmmakers. Door de vergrijzing worden we er vaker mee geconfronteerd en de vervaging van realiteit, verleden en identiteit is ook een hip plotmechanisme. Bekijk hoe tragisch Anthony Hopkins worstelt voor zelfbehoud in De vader of hoe Julianne Moore, als een krankzinnige taalkundige, zich vastklampt aan haar woorden in Nog steeds Alice. Hoe elliptisch kun je de levens van Iris Murdoch en Margaret Thatcher navertellen door Judi Dench en Meryl Streep door hun afbrokkelende geheugenpaleizen te laten dwalen. Hoe bevredigend is het als Liam Neeson (Geheugen) en Michael Keaton (Knox gaat weg) als huurmoordenaars halen ze de wereld nog een laatste truc uit, ondanks hun Alzheimer en de ziekte van Creutzfeldt-Jakob.

De film van Michel Franco, ook Geheugen genoemd, brengt iets nieuws: een demente man als liefdesobject. Het is een opmerkelijk passieve rol die Peter Sarsgaard de prijs voor beste acteur in Venetië opleverde. Sarsgaard (53), getrouwd met actrice Maggie Gyllenhaal, geldt als een specialist in bijrollen: sympathieke assistent, sidekick, beste vriend. Als Saul, die al vroeg dement is, is hij in Geheugen Jessica Chastain schittert als alleenstaande moeder Sylvia. Ze is maatschappelijk werkster en koestert een enorm trauma dat ze vroeger wegdronk. Na hun ‘ontmoeting’ – Saul stalkt Sylvia met dode ogen na een schoolreünie – wordt Sylvia zijn verzorger en groeien ze naar elkaar toe. Saul is niet de enige met geheugenproblemen, zo blijkt: Sylvia koestert valse herinneringen, haar familie onderdrukt onwelkome herinneringen. Deze verklaren ook waarom Saul de ideale, niet-bedreigende partner voor haar is. Maar staat de wereld zo’n liefde toe?

Uitzondering op de regel

Het is een moreel grijs gebied, erkent Peter Sarsgaard als ik met hem inzoom in zijn huis in Brooklyn. “Hoewel (regisseur) Michel Franco zich daar meer zorgen over maakte dan ik. Een seksuele relatie tussen een verzorger en een cliënt is… eh… twijfelachtig. Maar dit gaat over twee volwassenen die een connectie vinden. Dus dat is prima. Elke regel heeft uitzonderingen.”

Sarsgaard accepteerde de rol zonder er veel over na te denken, ook niet omdat hij zo baanbrekend is. Sarsgaard: “Mijn agent belde me laatst: wat voor personage wil ik nu spelen? Dat irriteerde me echt, zo werkt het niet voor mij. Het personage interesseert me veel minder dan de samenwerking. Als Michel Franco of Asghar Farhadi of Claire Denis bellen, zeg ik sowieso ja, ongeacht het script of de rol.” Korte pauze. “Tenzij ze me vragen om een ​​pedofiel te spelen. Als acteur werk ik met de realiteit, met mezelf. Als ik zo naar een kind moet kijken, kan ik dat niet aan.”

Hoe speel je iemand met dementie? Verkeerde vraag, zegt Sarsgaard. De trucs zijn hooguit 10 procent van een rol. “Toen ik Saul speelde, wachtte ik op een operatie en was ik twaalf kilo zwaarder dan ik nu ben. Ik zie Geheugen terug, dan zie ik mezelf in die periode. Natuurlijk lijdt Saul aan dementie, maar dus? Hij weet niet wat de toekomst brengt en zijn verleden glijdt aan hem voorbij. Door zijn dementie leeft hij meer in het hier en nu dan wij. En hij is vooral geïnteresseerd in een bepaalde dame. Hij is niet zozeer met zichzelf bezig, maar met wat zij denkt en voelt.”

Maar Saul heeft wel dementie. Hoe speel je dat? Alle respect voor Anthony Hopkins of Julianne Moore, maar die dacht geen seconde na over hun geweldige optredens, zegt Sarsgaard. Ook omdat Sauls dementie nog in een vroeg stadium is en de film niet alleen over hem gaat. “Mijn model is mijn oom, die leed aan CTE (chronische traumatische encefalopathie) omdat hij als voetballer en bokser zoveel klappen op zijn hoofd had gehad. Op mijn leeftijd was hij helemaal weg. Ik zie Saul niet als iemand met beginnende alzheimer, hij liep hersenschade op bij een ernstig auto-ongeluk waarbij hij zijn vrouw verloor. Qua onderzoek heb ik mensen met beginnende dementie gebeld, maar ik vond het gênant om te zeggen: Hé, ik ben niet geïnteresseerd in jou, ik ben geïnteresseerd in jouw ziekte.”

Vrede met dementie

Is dementie spelen voor een acteur hetzelfde als dronken spelen, vraag ik Sarsgaard. Met andere woorden, je niet concentreren op het waggelen en de onduidelijke tong, maar op het proberen te maskeren van die dronkenschap? “Ik zei al eerder: trucs zijn 10 procent van het acteren. Dronkenschap en dementie zijn aandoeningen, niet wie je bent. Ik zie zoveel acteurs die een accent, een pruik of dementie aannemen, en dat is het. Maar iets echt onthullends komt niet van trucs, maar van ontspannen, van jezelf zijn.”

Je ziet Saul nooit worstelen met zijn dementie, hij lijkt er vrede mee te hebben. Sarsgaard: “Ik denk dat dat komt omdat hij altijd zo is geweest. Saul vermijdt zijn eigen problemen door zich zorgen te maken over de problemen van anderen. Sylvia is een perfecte partner voor hem, juist vanwege de emotionele bagage die ze met zich meedraagt. Saul voelt zich gelukkig als hij haar kan steunen.”

Sarsgaard erkent echter desgevraagd dat Sauls passiviteit ook onzekerheid in zich draagt: als je niets doet, doe je niets verkeerd. Sarsgaard: “Dat is waar. Let maar op: soms zie je even een flits van frustratie bij Saul als hij weer eens iets niet weet. Dat zal waarschijnlijk erger worden naarmate zijn dementie vordert. Ik ben blij dat de film eindigt waar hij eindigt.”

Delen





Stuur een e-mail naar de redactie