Voor de Egyptenaar wordt het brood vier keer zo duur. Leidt dat tot sociale onrust?

Bij een bakkerij in de bruisende wijk Ard al-Liwa in Caïro komt elke ochtend een gestage stroom van vers, nog steeds bol pitabrood uit de oven. In Egypte wordt dit nationale brood, bekend als baladi, al tientallen jaren gesubsidieerd door de overheid. Deze maand is de prijs met 300 procent verhoogd.

De eigenaar van de bakkerij, een 42-jarige man die niet met zijn naam in de krant wil, is onvermurwbaar. “Dit brood is het beste en gezondste brood in Egypte vanwege de voedingsstoffen in het meel.” Hij verwacht niet dat mensen minder brood zullen kopen vanwege de prijsstijging, maar eerder dat ze zullen bezuinigen op andere voedingsmiddelen, zoals vlees of fruit.

Brood is een fundamenteel onderdeel van het Egyptische dieet en de cultuur, het wordt meestal bij elke maaltijd gegeten. In Cairo is het een karakteristiek straatbeeld: broodbezorgers op de fiets die door de drukke straten slingeren vanaf de vele bakkerijen in de stad, op weg naar verkooppunten.

Toen de overheid in 1977 de broodprijs verhoogde, brak er een opstand uit: de Broodintifada

Brood is een van de producten die door de overheid worden gesubsidieerd. Bijna driekwart van de Egyptische bevolking van ruim 106 miljoen mensen heeft recht op gesubsidieerd brood, op basis van criteria als inkomen en eigendom. Met een kaart kunnen ze vijf pitabroodjes per gezinslid per dag kopen voor een lage prijs. De bakkerijen die dit soort brood verkopen, krijgen vervolgens een vergoeding van de overheid voor de broden die ze hebben verkocht. Vanaf deze maand kost een brood niet langer 5, maar 20 piaster per stuk. Ter vergelijking: 100 piaster (1 Egyptisch pond) is 0,019 euro.

Het besluit van de regering komt te midden van een ernstige economische crisis, gekenmerkt door een devaluatie van het Egyptische pond, torenhoge inflatie, een gebrek aan buitenlandse reserves en een hoge schuld. Het begrotingstekort voor dit jaar zal naar verwachting 7,65 procent van het BBP bedragen (in Europa is maximaal 3 procent de richtlijn). Naar schatting leeft 60 procent van de Egyptische bevolking op of onder de armoedegrens.

Egypte is afhankelijk van leningen van het Internationaal Monetair Fonds en moet als voorwaarde grote economische hervormingen doorvoeren. Al tientallen jaren is het aanpakken van het kostbare subsidiesysteem een ​​heikel punt in Egypte, vanwege de sociale implicaties en mogelijke onrust.

Terwijl de Egyptische overheid de broodsubsidie ​​schrapt, spendeert ze miljarden aan megaprojecten zoals de bouw van een nieuwe hoofdstad buiten Cairo en wegennetwerken. Critici zeggen dat de last van noodzakelijke economische hervormingen nu op de armen terechtkomt.

Graan import

In Mustafa’s (43) kleine bakkerij in de wijk Sayyida Zaynab is het warm en druk en alles is bedekt met bloem. Hier maken ze de wittere siyahi, of “toeristenpitabrood”, die voor 150 piaster per stuk wordt verkocht.

Volgens de werknemers en klanten van de bakkerij is het gesubsidieerde brood van mindere kwaliteit. “Dit brood is veel lekkerder,” zegt Mustafa, wijzend naar de oven en opgestapelde zakken meel van het platteland in al-Fayoum, een stad ten zuiden van Cairo. “Ons meel is licht, het gesubsidieerde meel is donker.”

Ondanks deze lof voor het wittere siyahi-brood, bevat het baladi-brood gebruikelijk meer voedingsstoffen en mineralen. “Het belang voor Egyptenaren om toegang te hebben tot calorierijk gesubsidieerd brood kan niet genoeg worden benadrukt,” zegt onderzoeker Jessica Barnes van de University of South Carolina. Brood wordt veel gegeten en is betaalbaar voor de armen. Als er niet genoeg brood geproduceerd zou kunnen worden, zou dat een “existentiële bedreiging” zijn voor zowel de overheid als de bevolking, schrijft ze in haar boek Staple-beveiliging (2022), over de politieke, sociale en culturele rol van brood in Egypte.

“Met een steeds groeiende bevolking moet de overheid ook voldoende graan vinden”, zegt Barnes. “Dat heeft door de jaren heen voor spanningen en problemen gezorgd.” Dat was ook het geval na de Russische inval in Oekraïne. Egypte is, naast de lokale productie, de grootste importeur van graan ter wereld, voornamelijk uit Rusland en Oekraïne tot 2022.

“Na de invasie werden Egyptische boeren aangemoedigd om meer graan te verbouwen en het aan de overheid te verkopen”, zegt Barnes. “Maar uiteindelijk veranderde de balans tussen binnenlands en internationaal geproduceerd graan niet significant.” De overheid is zich bewust van het risico dat de graanaanvoer wordt afgesneden en heeft een wereldwijd netwerk van leveranciers, zegt Barnes. “Ze gebruikte ook geld van internationale leningen om de hoge kosten van het graan te dekken.”

Druk van het IMF

Volgens Wael Gamal, onderzoeker bij de mensenrechtenorganisatie The Egyptian Initiative for Personal Rights (EIPR), heeft het feit dat de Egyptische regering heeft besloten de broodprijs nu te verhogen alles te maken met de druk van het IMF, waarmee Egypte nieuwe overeenkomsten sloot voor 8 miljard dollar aan leningen vanaf 2022. Deze leningen waren gekoppeld aan grondige economische hervormingen.

“De overheid staat onder druk om het begrotingstekort aan te pakken, wat betekent dat er flink bezuinigd moet worden,” zegt Gamal op het EIPR-kantoor in een middenklassebuurt in Caïro. “Maar gesubsidieerd brood is niet eens zo belangrijk, met 1,6 procent van de uitgaven. Meer dan 60 procent van de overheidsuitgaven gaat naar schuldaflossing en rente.”

“De timing van de prijsstijgingen is heel slecht”, zegt Gamal. “De verschillende inflatieschokken van de afgelopen jaren, Covid en de devaluatie van het Egyptische pond hebben druk gezet op de armste gezinnen in Egypte.”

De meeste Egyptenaren zijn afhankelijk van brood voor hun dagelijkse calorieën, benadrukt Gamal. “Het percentage Egyptenaren dat in absolute armoede leeft, zal toenemen vanwege deze beslissing. Het is duidelijk dat de last van het IMF op de armen zal rusten, niet op de zakenwereld of de rijken. Het is een politieke beslissing.”

Jaren 50: ‘sociaal contract’

Barnes zei dat het, ondanks kritiek op de Egyptische regering, een prestatie is dat het subsidiesysteem al tientallen jaren functioneert en dat er voor miljoenen Egyptenaren fatsoenlijk brood wordt geproduceerd.

De subsidie ​​op brood in Egypte dateert uit de Tweede Wereldoorlog. In de jaren 50 werd het subsidiesysteem onderdeel van de Arabische socialistische ideologie van president Gamal Abdel Nasser, waarbij mensen verzekerd waren van brood en andere basisbehoeften in ruil voor het gebrek aan politieke vrijheden.

Dit ‘sociaal contract’ bracht ook een bedreiging met zich mee: een tekort aan brood kon leiden tot politieke instabiliteit. Toen de regering van president Anwar Sadat in 1977 de broodprijs verhoogde, brak er een opstand uit – al snel de ‘broodintifada’ genoemd – met tientallen doden en gewonden. Sadat draaide het besluit na twee dagen terug.

President Hosni Mubarak was de laatste die de prijzen verhoogde tot vorige maand, in 1989. De afgelopen jaren heeft de overheid zich in allerlei bochten gewrongen om de kosten op andere, minder opvallende manieren te verlagen. Zo werd het gewicht van elke gesubsidieerde sandwich geleidelijk verminderd. verminderd van 160 tot 90 gram.

De afgelopen jaren zijn subsidies voor elektriciteit, brandstof en water al teruggebracht. “Brood was eigenlijk het laatste onderdeel van het subsidiesysteem dat de armen beschermt,” zegt Gamal. Bovendien blijft waarschijnlijk niet met deze prijsverhoging. Anonieme overheidsbronnen vertelden de onafhankelijke Egyptische nieuwswebsite Mevrouw Masr dat er voortaan periodiek prijsverhogingen zullen plaatsvinden.

Opgekropte ontevredenheid?

Het is zeer de vraag of de Egyptenaren deze keer de straat op gaan. “Brood, vrijheid, sociale rechtvaardigheid” was de bekendste slogan van de Egyptische revolutie in 2011 die leidde tot de verdrijving van president Mubarak. Eish betekent zowel brood als leven in het Egyptisch Arabisch. De slogan verwees zowel letterlijk naar het belang van brood in Egypte, als symbolisch naar de dagelijkse strijd om in het levensonderhoud te voorzien na decennia van economisch beleid dat de kloof tussen arm en rijk verder had vergroot.

Maar demonstreren is nu bij wet verboden in Egypte. Iedereen die de straat op gaat, riskeert arrestatie, zoals onlangs gebeurde met demonstranten tegen de oorlog in Gaza en de banden van Egypte met Israël.

“Politiek gezien denkt Sisi dat hij de beslissing kan nemen,” zegt Gamal. “Hij presenteert de broodsubsidie ​​als een slechte economische structuur die hij van zijn voorgangers heeft geërfd. Hij pocht zelfs dat hij de leider is die de subsidies durft aan te pakken, nadenkend over de toekomst van het land.”

Volgens Barnes is het causale verband tussen brood en sociale onrust te simplistisch, ook al wordt het vaak gepromoot door politici en commentatoren. “Natuurlijk brengt het aanpakken van subsidies politieke risico’s met zich mee, maar de redenen waarom mensen de straat op gaan, zijn uiteindelijk complex.”

Tot nu toe blijft het rustig in Egypte. “Natuurlijk zijn er geen protesten tegen broodprijzen, of peilingen die de onvrede hierover tonen, maar de woede is zeker voelbaar,” zegt onderzoeker Gamal. “Deze beslissing komt bovenop de bestaande onvrede over de toegenomen stroomuitval en de Egyptische houding ten opzichte van Gaza.”

Er is weinig ongenoegen te bekennen in de rijen bij de bakkerijen in Cairo. Wat opvalt is dat mensen liever het achterste van hun tong niet laten zien uit angst voor repercussies.

Abdallah (39), eigenaar van een bakkerij in Sayyida Zainab, zegt dat hij amper rond kan komen. Hij staat op de stoep voor de kleine ruimte van zijn bedrijf, waarvan een kwart in beslag wordt genomen door de oven. “Ik wil trouwen, maar ik verdien niet genoeg om het te kunnen betalen.”

Delen





Stuur een e-mail naar de redactie