Moe onderweg? Eerst kopje koffie en daarna een dutje zorgt voor minder verkeersongelukken | Auto

Of je in slaap valt, hangt af van wat de wetenschap ‘slaapdruk’ noemt. “Slaapdruk is de druk die we voelen als we ‘moeten’ slapen en je je ogen niet meer open kunt houden. Je kunt onmogelijk tegen slaapdruk vechten”, zegt Merijn van de Laar, slaapwetenschapper en adjunct-hoofd huisartsopleiding aan de Universiteit Maastricht.

Slaapdruk ontstaat wanneer een bepaald afvalproduct zich ophoopt in de hersenen: adenosine. Dit gebeurt wanneer onze hersenen langdurig energie hebben verbruikt. Deze adenosine kan zich binden aan de hersencellen die je wakker moeten houden. Als ze genoeg adenosine krijgen, val je in slaap.

“En dat gaat nog makkelijker als je brein denkt ‘nu kan het’,” zegt Van de Laar. “En autorijden is een taak die relatief weinig aandacht vraagt. Zeker op de snelweg hoef je niet te sturen, hoef je niet te schakelen, hoef je niet veel te remmen en zijn er geen zijstraten.” Ook de trillingen die je voelt tijdens het autorijden dragen bij aan je slaperige gevoel: “Je wordt letterlijk in slaap gewiegd. Tel daar de melatonine bij op die je brein aanmaakt als het donker is, en de kans dat je in slaap valt, wordt steeds groter.”

Dat gevaar wordt vaak onderschat, weet Van de Laar. “Ongeveer 20 procent van alle auto-ongelukken wordt waarschijnlijk veroorzaakt door slaperigheid. Onderzoek wijst uit dat de kans op een auto-ongeluk twee keer zo groot is als iemand de nacht ervoor te weinig heeft geslapen. En als je een nacht helemaal niet hebt geslapen, is de kans op een auto-ongeluk net zo groot als na het drinken van vier glazen alcohol.”

Als je het gevoel hebt dat je echt gaat flauwvallen tijdens het autorijden, kun je volgens Van de Laar maar twee dingen doen: een kop koffie drinken of een dutje doen. “Cafeïne bindt zich op dezelfde manier aan je hersenen als adenosine. Maar het heeft niet hetzelfde sufmakende effect. Cafeïne zorgt ervoor dat adenosine minder kans krijgt om zich te binden aan de receptoren van de hersencellen en dat duwt de sufheid als het ware weg.”

Het is echter een tijdelijk effect, want je lichaam breekt de cafeïne uiteindelijk af. Uiteindelijk is slapen het enige dat echt werkt. Dan kan er genoeg adenosine worden afgebroken om de slaapdruk te verlagen. “De ideale lengte van zo’n powernap is twintig minuten. Als je langer slaapt, krijg je last van ‘slaapinertie’: je bent in zo’n diepe slaap gevallen dat je hersenen moeite hebben om direct na het wakker worden weer helemaal ‘aan’ te staan.”

Bekijk hier meer wetenschappelijke video’s: