Met pragmatische econoom Li Keqiang als leider had China er nu anders voorgestaan

Het lag dicht bij Xi Jinping, maar Li Keqiang was in 2012 benoemd tot opperste partijleider van de Communistische Partij van China. Dan had China waarschijnlijk een heel ander standpunt in deze kwestie gehad. Dan zouden particuliere bedrijven zich waarschijnlijk minder achtervolgd hebben gevoeld en zouden buitenlandse investeerders zich meer welkom hebben gevoeld. In tegenstelling tot Xi was Li economisch goed onderlegd, en in ieder geval veel beter opgeleid.

Li, geboren op 1 juli 1955 in Heffei in de centraal-Chinese provincie Anhui, stierf plotseling op 68-jarige leeftijd in Shanghai aan een hartaanval, zo meldde het Chinese staatspersbureau Xinhua. Li was tot maart van dit jaar premier van China, waarmee hij formeel de op een na machtigste man van het land was. Hij zou vrijdag om tien minuten na middernacht zijn overleden na ‘extreme pogingen’ om hem weer tot leven te wekken, zo meldde de Chinese staatstelevisiezender CCTV.

Li studeerde economie aan de gerenommeerde Universiteit van Beijing en promoveerde in de economische filosofie. Hij behoorde tot de eerste generatie studenten die opnieuw tot de universiteit werd toegelaten op basis van hun academische prestaties, niet op basis van de juiste klasachtergrond.

Vrienden uit die tijd herinneren zich de gretigheid waarmee hij zich op zijn studie stortte, en hoe hij alles wilde weten over buitenlandse filosofische, politieke en economische theorieën. Ze herinneren zich hoe zij en Li ‘s avonds, nadat de studiezalen al gesloten waren, onder de lantaarns op het universiteitsterrein de grondwet en de nadelen van een voortdurende klassenstrijd bespraken.

Communistische Jeugdliga

Toch koos Li er niet voor om in de VS te studeren toen hij de kans kreeg. Hij werd door partijkaders overgehaald om zich vooral te wijden aan de Communistische Jeugdliga, waarvan hij zelf in 1982 lid was geworden.

De Jeugdliga is een opleiding voor jonge communistische partijleden tussen de 14 en 28 jaar. Het was destijds ook dé manier voor mensen van bescheiden afkomst zonder familiebanden binnen de partij om op te klimmen binnen de partij en in de samenleving. Leden en ex-leden van de Jeugdliga vormden hun eigen politieke factie, verbonden met Hu Jintao, de voorganger van Xi Jinping als president en partijleider. Xi behoorde niet tot deze factie. Eenmaal aan de macht verlaagde hij het budget voor de Youth League sterk.

Li werd op relatief jonge leeftijd benoemd tot gouverneur van de provincie Henan, waar hij van 1998 tot 2004 diende. Van 2004 tot 2007 was hij partijsecretaris van de provincie Liaoning. In 2008 werd hij vice-premier.

In 2012 wordt gespeculeerd dat Li Hu Jintao zal opvolgen als president en toppartijleiders. Hij is tenslotte zijn beschermeling en medefractie. Dat gebeurt niet: Xi Jinping komt na een mysterieuze verdwijning van enkele weken naar voren als winnaar van de interne strijd. Li, de enige die niet tot de factie van Xi Jinping behoort, werd echter in 2013 tot premier benoemd.

Oktober 2022: Voormalig president Hu Jintao wordt weggeleid van het partijcongres. Premier Li Keqiang, zijn beschermeling, krijgt een schouderklopje.

Pragmatisch beleid

Premiers in China zijn traditioneel belast met het economisch beleid, maar Li is er nauwelijks in geslaagd zijn stempel op de economie te drukken. Hij staat bekend als een voorstander van pragmatisch economisch beleid, als iemand die de particuliere sector wil versterken en buitenlandse investeringen wil stimuleren.

Hij spreekt vloeiend Engels en is, in tegenstelling tot veel andere senior bestuurders, in staat en bereid om buitenlandse journalisten op incidentele persconferenties van uitgebreide en goed onderbouwde antwoorden te voorzien. Op die persconferenties was het duidelijk dat Li ooit een briljante student moest zijn geweest.

Maar in de praktijk kan hij niet concurreren met Xi. Xi verschoof veel van de economische verantwoordelijkheden naar mensen die hij meer vertrouwde en naar speciaal opgerichte commissies van de Communistische Partij.

Li was ook weinig zichtbaar in de media. Aan het begin van zijn premierschap had hij hierover een interne strijd met Xi, vertelde een Chinese journalist van de staatsmedia destijds aan NRC. Volgens deze journalist spoorden beide leiders zijn medium aan om vooral over hun eigen activiteiten en prestaties te berichten.

Rampzalige gevolgen

Tijdens de coronacrisis wees Li erop de desastreuze gevolgen die Xi’s strikte beperkingen op de Chinese economie had. Maar hij steunde uiteindelijk altijd publiekelijk de beslissingen van Xi.

De dood van Li Keqiang markeert het einde van de invloed van meer pragmatische leiders die zich concentreerden op de economische stabiliteit van China als basis voor de macht van de Communistische Partij. Onder Xi is de focus verschoven naar nationale veiligheid en niet naar economische groei.

Hu Jintao, mentor van Li Keqiang, werd tijdens het partijcongres van 2022 voor de camera’s van het podium gehaald. Dit gebeurde in opdracht van Xi. Toen Hu wegliep, tikte hij Li Keqiang op de schouder, en Li Keqiang knikte terug. Beiden moeten geweten hebben dat hun tijd voorbij was.