Rechter: Afrika Museum bij Nijmegen mag eind november sluiten voor publiek

Het Wereldmuseum Berg en Dal mag vanaf 27 november sluiten voor publiek. Dat heeft de rechter in Nijmegen vrijdag bepaald. De paters, eigenaar van het museumgebouw en terrein in Berg en Dal, hadden geëist dat het museum tot eind 2024 open zou blijven.

De rechter oordeelde echter dat van de museumdirectie “niet kan worden verwacht” dat zij het Wereldmuseum Berg en Dal (dat tot zes weken geleden het Afrika Museum heette) nog langer open houdt.

De rechter hield er rekening mee dat de directie van het Nationaal Museum van Wereldculturen (NMVW) al een sociaal plan heeft opgesteld om het merendeel van het personeel na 1 december te laten vertrekken. Ook is er na november geen tijdelijke tentoonstelling gepland in het museum , waar Afrikaanse hedendaagse kunst en etnografische objecten worden tentoongesteld. Het museumterrein is sinds begin deze maand gesloten al aangekondigd.

Een woordvoerder van de NMVW zegt “buitengewoon opgelucht” te zijn, “al blijft het jammer dat we moeten vertrekken”. “Het schept duidelijkheid voor onze medewerkers. En we kunnen verder in de toekomst kijken.”

Gedeputeerde Carel Verdonschot van de paters noemt het vonnis “zeer teleurstellend”. “De directie begon eenvoudigweg personeel te ontslaan en besloot geen tijdelijke tentoonstelling meer te organiseren. Blijkbaar kun je daarmee een einde maken.” De vaders gaan niet in beroep.

Verdeling van eigendommen

De paters missionarissen van de Congregatie van de Heilige Geest en de directie van het Nationaal Museum van Wereldculturen zijn al jaren verwikkeld in een conflict over het beheer van het museum en de collectie. Dat conflict liep zo hoog op dat geen van beide partijen verder wil met het huidige Wereldmuseum Berg en Dal. Ze waren het echter zo oneens over de sluitingsdatum en de voorwaarden voor de boedelverdeling, dat ze voor de rechter kwamen.

Tijdens de zitting op 10 oktober betoogde de NMVW dat het museum na november nauwelijks meer bezoekers zal trekken omdat er geen tijdelijke tentoonstellingen meer worden georganiseerd. “Een langere openstelling voor het publiek heeft aanzienlijke gevolgen”, zegt advocaat Lars Bakers van de directie. “Dan moeten we weer personeel aannemen.” Advocaat Rutger Fabritius wierp namens de congregatie tegen dat er een afspraak is om de collectie tot eind 2024 tentoon te stellen. “Een museum is naar mijn mening open.”

Tijdens de zitting in oktober beschuldigde de rechter beide partijen ervan de zaak te hebben ‘geëscaleerd’ en daarom neigde naar een oplossing die ‘in het midden belandt’. Ter plekke deed hij een vergeefse poging om de partijen tot overeenstemming te brengen. Uiteindelijk oordeelde de rechter in het voordeel van de NMVW. Het museum blijft tot eind 2024 huurder en beheert de collectie in Berg en Dal.

Ruim 8.000 objecten

De rechtbank in Nijmegen moet de komende maanden nog oordelen over de voorwaarden waaronder de NMVW eind 2024 Berg en Dal zal verlaten. Het voornaamste twistpunt is dat zowel de Congregatie als de NMVW de helft van de museumcollectie opeisen van meer dan 8.000 objecten. De andere helft is onbetwist eigendom van de vaders.

De NMVW is een museumkoepelorganisatie die ook het Wereldmuseum Amsterdam, Wereldmuseum Rotterdam en Wereldmuseum Leiden beheert. De congregatie richtte in de jaren vijftig het Afrikamuseum op en is huurder van het museum. Op het grote landgoed zijn traditionele huizen uit Afrikaanse landen nagebouwd.

De relatie tussen de NMVW en de congregatie is altijd onrustig geweest, zo bleek uit een reconstructie vorige maand NRC. De museumdirectie wilde de koers en inrichting van het Afrika Museum veranderen. Aanvankelijk hielden de paters afstand, maar er ontstond een conflict toen de paters probeerden het landgoed en hun collectie te verkopen.

Hoewel het aanvankelijk de bedoeling was dat het Afrika Museum onder een nieuwe eigenaar verder zou gaan, ontstond er tijdens de onderhandelingen zoveel onenigheid dat de congregatie in 2020 het huurcontract van de museumdirectie opzegde.

De paters willen een zelfstandig Afrikamuseum in Berg en Dal voortzetten, maar hebben daarvoor geen financiering. De NMVW zoekt een nieuwe locatie in de regio Nijmegen voor ‘relevante tentoonstellingen en programma’s’, om ook ‘buiten de Randstad vertegenwoordigd te zijn’. De laatste twee weken vóór sluiting is het museum gratis toegankelijk.

Lees ook
Het Afrika Museum stortte in door misverstanden